Zapętlona

Po znakomitej, debiutanckiej książce Lauren Beukes – "Zoo City", kolejna powieść autorki traktowana była już jako wydarzenie. Prawa do "Lśniących dziewczyn" zakupione zostały przez firmę producencką Leonardo di Caprio. Podobno ma być serial. Nic dziwnego, już sam pomysł na intrygę, odpowiednio zaanonsowany blurbem z okładki książki wzmaga apetyt i każe oczekiwać niezwykłych czytelniczych wrażeń. Tajemniczy dom, morderca podróżujący w czasie i jedna ze "lśniących dziewczyn" o imieniu Kirby, której cudem udało się przeżyć  napaść.  Igraszki z czasem  to coś, co w fantastyce  lubię szczególnie, dlatego do lektury zasiadałem z wielkimi oczekiwaniami. Niestety, nie wszystkie zostały spełnione. Pomyślałem, że trzeba by poszukać przyczyn mego niedosytu.

 Beukes, pisarka świadoma swego talentu, postanowiła dać nam w "Lśniących dziewczynach" mariaż powieści detektywistycznej z przekrojowo społeczną.  Bo prawda jest taka, ze fantastyczny sztafaż służy pisarce do wzmocnienia historii więcej niż fantastyczna i do wplecenia wielu własnych poglądów i obserwacji na  nurtujące ją tematy. Udało sie to znakomicie w "Zoo city". Ta książka  również była wariacją powieści detektywistycznej i szła znacznie dalej – w wizyjny wręcz, społeczny komentarz. To co jednak udało się zespolić doskonale w debiucie, w drugiej, tej chyba zawsze najbardziej istotnej dla autora książce, juz trochę zgrzytało.

Talent Lauren Beukes polega po pierwsze na świadomości własnych pisarskich możliwości. "Zoo city" pokazało nam autora już ukształtowanego i jednocześnie  poszukującego, bawiącego się konwencjami i pomysłami. Fantastyka w jej wydaniu to zawsze coś więcej. "Lśniące dziewczyny" są dodatkowo pracowicie odrobioną lekcją z tematu, który feministki, gdyby czytały literaturę fantastyczną zagarnęłyby natychmiast na własne podwórko. Bo po drugie, talent Lauren Beukes objawia się w samym rysie postaci i w respekcie dla okoliczności historycznych tworzących ów rys. "Lśniące dziewczyny" to powieść o staraniach kobiet, o próbie wyjścia poza społeczny nawias, o dekadach niedoceniania. Nieprzypadkowo, trend zawsze to zacny i coraz częściej spotykany w literaturze fantastycznej, główna bohaterka debiutanckiej i kolejnej powieści Lauren Beukes jest kobietą. Roszczącą sobie prawa do równego traktowania i jednocześnie do manifestacji kobiecości – która w "Lśniących dziewczynach" zdefiniowana jest nieco inaczej, niż w utartych przez lata stereotypach. W skrócie -  kobieta jest równorzędna mężczyźnie. Kropka.

 Beukes, przy każdej z ofiar temporalnego mordercy daje nam szczegółowy portret kobiety zawieszonej w przyporządkowanym jej czasie, ograniczonej historycznymi okolicznościami, próbującą je przełamać. Byłby Harper – morderca szukający lśniących dziewczyn w różnych płaszczyznach czasowych na mentalny rozkaz tajemniczego domu  przedstawieniem mizoginizmu? Albo i więcej – zagrożonego patriarchatu? Nie na darmo Harper, początkowo odwiedza przyszłe ofiary w ich wieku dziecięcym, wieku niewinności, a morduje, zapowiadając wcześniej ponowne spotkanie  wiele lat później. Beukes nie rozwiązuje tajemnicy domu, tajemnicy wyboru Harpera na mordercę, zapętla jedynie wątki sprawiając, że konkluzja, finał książki przynosi może nie rozczarowanie, ale poczucie niespełnienia. Czyli niepotrzebne było takie trzymanie kilku srok za ogon? A może taki był plan od początku?

Autorka,  nie dając wiążących odpowiedzi, prezentuje jedynie wskazówkę w postaci pętli czasowej, która nie jeden raz, czy to w innej książce bądź filmie powodowała u odbiorcy co najmniej ból głowy, pozostawiała z otwartą buzią i rodzajem mentalnego protestu w chwili gdy  to, co niemożliwe stawało się możliwe. Chciałbym przekonać się do końca, że rozwiązanie sprawy przez Beukes, które jest właściwie brakiem rozwiązania niektórych kwestii fabularnych było świadomym zabiegiem. Ocalała dziewczyna o imieniu Kirby, która prowadzi śledztwo – mamy nadzieję, że dopnie swego, odnajdzie niedoszłego mordercę. To, czego od niej podczas lektury wymagamy, to przełamanie standardowego myślenia, próby uwierzenia w to, co niemożliwe, podczas gdy czytelnikowi wszystko zostało podane na tacy. Obserwujemy proces uświadomienia, dochodzenia do prawdy, "lśnienia" głównej bohaterki,  której złośliwy los dał szansę na przekroczenie granic. Może to właśnie opowieść o tym? Pytania, z którymi zostajemy po finale zmuszeni jesteśmy potraktować jako mniej ważne, mniej istotne, co stoi w opozycji do wymogów gatunku. Henning Mankell w ostatnich powieściach pozostawia jeden element nierozwiązany, fragment układanki, którego rozwiązania, a przede wszystkim  znaczenia powinniśmy szukać sami. U Beukes nie jest to fragment . Cała podstawa historii, świata przedstawionego domaga się wyjaśnień, satysfakcjonującej konkluzji. Finał jest szybki, wszystko się urywa, a na koniec zostajemy z obrazem symbolicznej pętli zaserwowanej przez autorkę. Może mówi ona wszystko o tej historii? Pętla, z której z założenia nie można się wykaraskać, chyba, że jesteśmy na tyle zdeterminowani, by przy pomocy wyobraźni przyjąć do wiadomości, a następnie pokonać to, co wydawało się niemożliwym do pokonania.

No cóż, widzę że po drodze, po serii przemyśleń nad książką, niedosyt zniknął.