Czwarty Terminator

„Terminator” Camerona, jeden z gorętszych dramatów SF, zjawił się w roku Orwellowskim. Pięć lat po inwazji Sowietów w Afganistanie na Kremlu umierali sekretarze starcy, obóz postępu bojkotował olimpiadę w Los Angeles, a świat drżał przed wojną atomową. Mogła ją wywołać polityczna zaciekłość i zawodna technika, czyli – pomysł powracający w fantastyce – bunt myślących maszyn. U Camerona to system komputerowy Skynet prowadził wojnę z ludźmi, nasyłając na nich w przeszłości i przyszłości złowrogie człekokształtne „terminatory”.

Podobne lęki były w o rok wcześniejszych “Grach wojennych” czy “Nazajutrz”; buntu komputera bał się już Kubrick w „2001: Odysei kosmicznej”, robotowi jako czującej istocie kłaniał się Scott w „Blade Runnerze”. Także nieznanemu Cameronowi udało się dzieło dobrze osadzone w popularnej konwencji, w której podróże w czasie, perfidię robotów, dyktaturę komputerów... pokazano z mitologiczną powagą. Rozpisał on swą opowieść o świecie upadłym (i … ocalonym) na wyraziste postaci: bezwzględnego robota/androida, kruchej kobiety, dorastającej na ekranie do roli matki przyszłego wodza ludzkości i twardego bojownika/podróżnika w czasie o gołębim sercu. W wojnie z zabójczym T–800 stawką są nie tylko abstrakcyjne losy Ziemi, lecz miłość, ojcostwo, chwila osobistego szczęścia.

Te podstawowe elementy jakoś pozostają w następnych odsłonach. W pierwszej terminatora gra mistrzowsko Schwarzenegger. W drugiej też się pojawia, ale jest już maszyną dobrą, staroświecką i przeprogramowaną, a tym złym jest policjant (Steve Patrick) transformujący (morfujący) niczym płynny metal. W części trzeciej „elektroniczny zabójcą” potworem jest piękna, też zmiennokształtna kobieta.

Za każdym razem idzie o losy ludzkości, rzecz rozgrywa się w pętli czasu. Najpierw Kyle (Biehne) musi począć z Sarą (Hamilton) przyszłego wodza ludzkości Johna Connora, automaty usiłują mu w tym przeszkodzić. Wszystkie filmy serii, mimo, że bohaterowie podróżują przez lata i dekady stawiając filozoficzną kwestię zdeterminowanej przyszłości bądź elastyczności czasu wobec naszych zabiegów. Oczywiście wiele tu paradoksów. W pierwszym filmie gra idzie o to by Sara ocalała, w czwartym jej syn Connor (Bayle) musi w przeszłości ocalić ojca (młody Yelchin) i matkę. Logicznie to stoi na głowie, film ratuje gra Bale’a, niesamowite tricki z pojazdami i terminatorami wszystkich rodzajów, z imponującymi zmaganiami wojsk pieszych, powietrznych i podwodnych.

Mamy tu też sporo pustej deklaratywności. Nowym bohaterem jest morderca Marcus (Worthington) skazany na karę śmierci, ale poddany cyborgizacji. Skynet chce go uczynić swoim atutem przeciw żołnierzom Connora; Marcus ma na siebie inny pomysł. Problem czy Connor mu uwierzy, rozstrzygnie się podczas ataku na centralę Skynet. Odpowiedzi na pytanie, czemu Marcus wyszlachetniał nie poznamy, ale natłok wrażeń i efektów, sprawiają, że myślimy o tym dopiero po wyjściu z kina.

A propos efekty. Terminatory to jedna z wielkich serii kina SF, zmieniających się w czasie, niosących nowe impulsy technologii, filmowej estetyki, odpowiadających na nowe wyzwania. Tak było z „Gwiezdnymi wojnami”, których sześć odsłon powstawało przez trzy dekady, „Star Treki” są jeszcze starsze. Cztery kolejne „Alieny” zajęły filmowcom dwudziestolecie. Ale już na przykład trylogia „Matrixa” czy „Władcy Pierścieni” powstawały w ciągu paru lat na jednym artystycznym i technologicznym oddechu.

Maciej Parowski

„Terminator: Ocalenie” (Terminator: Slvation). Reżyseria: McG (Joseph McGinty Nichol). Scenariusz: John D. Brancato, Michael Ferris. Zdjęcia: Shane Hurlbut. Muzyka: Danny Elfman. Efekty: Stan Winston. Występują Christian Bale, Sam Worthington, Moon Bloodgood, Anton Yelchin. USA/Niemcy/ Wlk. Brytania 2009.