Mamią w lesie błędne światła

Zawsze mówiono, że to "las samobójców". Nazwa efektowna, prawda, przy czym zupełnie niemal nieprawdziwa. Nie znajdziesz w tym kraju lasu, w którym nikt nigdy się nie zabił, ale żeby w naszym zabijano się częściej? Wątpię. Wątpię, bo przecież, gdyby kto się tu powiesił, to ludzie by gadali. A nie gadają. Bo gdyby kto się powiesił, to widać by było. A nie widać. Bo wreszcie – jeśli nawet by nie gadano i nie widziano – a jednak ktoś by się powiesił, to same zwierzęta leśne i głupie psy sąsiadów rozniosłyby w końcu takiego nieszczęśnika po okolicy. A nie roznoszą. Tak oto ani moje pokolenie, ani pokolenie moich rodziców, ba – pokolenie moich dziadków nawet – nie odnotowały w tym miejscu samobójstw częstszych, niż na podkarpacką wieś przystało, a mimo to mamy własny "las samobójców".

Może przed pierwszą wielką wojną, może jeszcze przed drugą, zdarzało się tu ludziom zachodzić i nie wracać już do wsi, ale nie teraz. W obecnych czasach był jeden jedyny przypadek, kiedy to ktoś w ten las wszedł i więcej nie wyszedł. Będzie rok temu, w czerwcu, stary Wajs wybrał się na grzyby, a trzeba wiedzieć, Wajs na grzybach znał się najlepiej. Miejsca miał takie, że po trzy kosze przynosił! Cały bór, na wiele kilometrów ciągnący się przecież, kojarzył jak własną kieszeń. I ten Wajs, co przez długie swoje życie co drugi dzień tam na spacery chodził, ten Wajs nie wrócił. Co mogło się wydarzyć? Ano tylko śmierć. Więc ludzie mówili: "On nie na grzyby poszedł do tego lasu, ale żeby żywota dokończyć, bo nie w smak starość mu była". Inni gadali, że zasłabł albo na korzeniu wystającym nogę złamał, i do żadnej ścieżki, do żadnego szlaku doczołgać się nie mógł.

Cały oddział szukał Wajsa. Ruszyli tyralierą policjanci, strażacy, okoliczna ludność – dobrych pięćdziesiąt osób. Ruszyli i nic. Koniec końców z samego Krosna przyleciał śmigłowiec, a w śmigłowcu specjaliści z aparaturą, ale też nie znaleźli! Kluczyli nad nami, cały las trzy razy w powietrzu okrążali, wzdłuż i wszerz przelecieli, i nie było nawet śladu. Sam Wajs by się zawstydził, że tylu ludzi na równe nogi postawiono przez niego, takie to były poszukiwania. 

– Dychał może jeszcze wczoraj – powiedzieli miejscowi po trzech dniach – ale że stary Wajs nie żyje, to już pewne. Proboszcz zresztą mszę za dusze czyśćcowe zapowiedział, a na darmo by przecież nie odprawiał. 

Z dnia na dzień, z tygodnia na tydzień wszystko wróciło do swej leniwej normy, tak dobrze znanej na wsiach i w małych miasteczkach. Drzwi drewnianego domu Jana Wajsa zabito deskami, łańcuchowego psa przygarnięto, krowę sprzedano. Nie minął nawet miesiąc, jak o Wajsie przypominało już tylko wyblakłe ogłoszenie "Zaginął człowiek", zawieszone na przycmentarnej tablicy zamiast klepsydry. Ludzie wrócili do codzienności, do błahych tematów, do mówienia o pogodzie, o trwających żniwach. I byłaby wioska zupełnie wymazała Wajsa ze swej pamięci, gdyby już na jesieni nie zaczęły dziać się dziwne rzeczy. Na tyle dziwne, że przestraszeni mieszkańcy przestali na grzyby wychodzić. Od skraju lasu widziano siwą mgłę, która podchodziła niekiedy pod zagrody. Zaczęły zdychać kury i ginąć koty, pojawiały się przeciągi – mimo zamkniętych drzwi i okien. Psy wyły jak oszalałe i za nic w nocy spać nie chciały. A pod wieczór, tam gdzie z rana mgła, pojawiały się światełka – małe, jasne i ruchliwe, zapraszające swą wesołością, by za nimi pobiec. Każdy, kto je zobaczył, w pierwszej chwili myślał: "Świetliki!", ale zaraz też, po dokładnym przyjrzeniu się, dodawał, że być nie może. 

– Świetliki migają szybko, światło mają zielonkawe. A tu punkciki świecą długo, jakbyś gałązkę do żaru włożył i w powietrzu nią wodził. I kolorowe są – ciepłe, zimne, niebieskie, czerwone, żółte. Dużo więcej niż świetliki barw mają – mówiła ze znawstwem Pelagia, wioskowa baba, dodając: – To nie świetlik, a błądzeń – i mrużyła chytrze oczy. 

Proboszcz nie jeden raz już na Pelagię krzyczał za takie gadanie, z ambony nawet wstydu jej narobił, a ona przy swoim się upierała. Nic, tylko w koło o demonach leśnych mówiła, stare wierzenia przytaczała, dowodziła czarów i mar, które mają to podobno na człowieka w lesie czekać. A gdy kto powiedział, że świętej pamięci Wajs całe długie swe życie do lasu chodził i, Bogu dzięki, do lat osiemdziesięciu i trzech nic mu się nie stało, odpowiadała tylko obrażona, że "złe samo wybiera, kiedy i kogo dopadnie".

Nie wiadomo, co w tym jej gadaniu urzekło Tomko Gogoca, okupanta sklepowej ławeczki odmierzającego dzień od porannego piwa do wieczornej nalewki. Zachłysnął się w każdym razie babcinym gadaniem i zauroczył. Może chciał sprawdzić, ile w tym prawdy? Może podważyć? A może po prostu na złość zrobić księdzu proboszczowi, który usilnie go nawracał, kiedy tylko mijał ABC Artykuły spożywcze, Chemia, Alkohole? Jakkolwiek było, przyszedł czterdziestoletni Tomko do staruszki i przedstawił propozycję. 

– Jeśli Pelagia chce, ja Pelagii dowód z lasu przyniosę, że Wajs nieprzypadkowo zaginął, że jak to Pelagia mówi, złe go sobie upatrzyło – powiedział pewnego listopadowego poranka, napotkawszy ją szwendającą się opodal cmentarza. 

Baba spojrzała podejrzliwie, rzuciła coś pod nosem i w czoło się postukała. Ale Tomko nie odpuszczał. Lazł za nią i natrętnie przekonywał, że on może i chce to, co zabrało Wajsa, znaleźć. A gdy Pelagia powiedziała mu, że "skoro chce i może, to niech idzie, ale oby tylko nie zapłakał", spakował nalewkę, ciepły sweter, nabrał święconej wody z chrzcielnicy i czekał wieczora.

Kiedy tylko pierwsze iskierki zamajaczyły na obrzeżach lasu, Tomko ruszył w ich stronę. Było w nich coś wesołego, filuternego. Skoro zbliżał się na kilka metrów, jasne punkciki uciekały przed nim w głąb, dalej i dalej, zachęcając do zabawy. Zeszły dobre dwie godziny, nim zorientował się, że dawno już zniknęły mu za plecami ostatnie światła wsi, a on sam znalazł się wśród drzew zmurszałych, nadszarpniętych zębem czasu. Gdy uświadomił sobie, że tej starej, najstarszej części lasu nigdy wcześniej na oczy nie widział, radosne światełka, jak na czyjąś wyraźną komendę, uniosły się z lekka ku koronom, a potem opadły na ściółkę i zgasły. Zapadła ciemność tak straszna, że wyciągniętej przed siebie dłoni nie sposób było zauważyć. Pomyślał Tomko, że ułoży się pod drzewem, nakryje waciakiem i przeczeka do rana, ale oto w oddali rozbłysło niewyraźne światło, jakby kto niewielki ogień rozpalił. I znów ruszył chłop, niczym zahipnotyzowany, w stronę, z której dochodził blask, i szedł tak kilka długich godzin, otoczony szeptami, nawoływaniami dziwnymi, a o ile się tylko do tego tajemniczego światła zbliżył, o tyle tamto zaraz się oddalało i na nowo nęciło, by iść za nim w głąb i w głąb ciemnego lasu. Wycieńczony wędrówką, strachem jakimś przeszywającym, nienaturalnym, zatrzymał się w końcu Tomasz, pokropił ziemię wodą święconą i w bezradności, zatopił się we śnie.

Gdy obudziły go promienie porannego słońca, dostrzegł, że zasnął przy niewielkiej polanie. Między krzakami, w ubitym piachu coś leżało, poruszając się na wietrze. Myślał wpierw, że to drelichowy worek, podszedłszy jednak bliżej, rozpoznał szarą kufajkę, w której stary Wajs zawsze chodził na grzyby. Tylko kurtka została po biednym Wajsie, kurtka i sterta kości starannie oczyszczonych przez czerwone mrówki. A skąd to wiemy? Bo Tomko uszedł z tego lasu. Choć, zdawałoby się, wszystkie siły na ziemi i w piekle sprzysięgły się przeciwko niemu, uszedł. Rzucił się pędem z przeklętej polany, niemalże na oślep gnając przez krzaki, wąwozy, przecinając ostępy, wbiegając w mateczniki. Pędził wprost przed siebie, bo wiedział, że wszystko, co widzi, może być jedynie marą, jak nocne światła, które go tu zawiodły. Gdy zakrwawiony, poobijany wyszedł w samo południe spośród drzew na pole Byszczaków, panikę wśród bab i dzieci wzbudził, tak bardzo był nie do poznania. Tydzień minął nim komukolwiek powiedział, co działo się w borze, jak mamiły go głosy, zapraszały ognie, jak znalazł Wajsa, tragiczną polanę.

Czy ludzi to ruszyło? Oj, ruszyło. Do tego stopnia, że sama Baba Pelagia do księdza proboszcza mszę świętą zamówić poszła, a on odprawić zgodził się ochoczo. I nie zapeszać, odkąd Tomko Gogoc wrócił, we wsi się uspokoiło, a i w lesie przestała się mgła pojawiać, przestały świecić tajemnicze światła. 

– Cieszyć się trzeba – mówiła stara Pelagia mrużąc chytrze oczy – Cieszyć, ale i pamiętać, bo złe samo wybiera, kiedy i kogo dopadnie.