Panaceum

Po­go­da była naj­gor­sza z moż­li­wych. Śnieg top­niał, wy­peł­nia­jąc mroź­ną wil­go­cią buty, a chłod­ny i prze­ni­kli­wy wiatr tar­gał kurty i po­dróż­ne kap­tu­ry, do­cie­ra­jąc chwi­la­mi aż do gołej skóry. Zbi­gniew wy­raź­nie słabł. Go­rącz­ka brała górę nad si­ła­mi ry­ce­rza. Przy­gi­nał się coraz niżej, coraz bli­żej ziemi. Sapał, a i tak zda­wa­ło mu się, że do płuc tra­fia nik­czem­nie mało tlenu. Dłoń coraz sła­biej ści­ska­ła ko­stur, choć ciało rade by oprzeć się na nim całym cię­ża­rem.

Młody Wo­je­mił z bólem spo­glą­dał na to­wa­rzy­sza. Wiele już pomóc nie mógł. Od wczo­raj dźwi­gał ba­ga­że ich obu. Wspie­rał to­wa­rzy­sza na chwiej­nych i ob­lo­dzo­nych most­kach. Oddał mu swoją chu­s­tę, by mógł owi­nąć szczel­niej twarz i szyję. Kar­mił wolę Zbi­gnie­wa do­brym sło­wem. Tempo mar­szu jed­nak bar­dzo spa­dło. Wo­je­mił nie znał tej oko­li­cy. Czę­sto bywał ksią­żę­cym po­słań­cem, ale za­wsze do Krain Je­zior lub Dębów i za­wsze konno. Teraz nie dość, że mie­rzy­li się pie­szo z przed­wiecz­ną pusz­czą, to jesz­cze po jej opusz­cze­niu wy­szli na roz­le­głe pola, gdzie tylko wiatr hulał, a aż po ho­ry­zont nie było widać choć­by naj­cień­szej smugi dymu, zwia­stu­ją­ce­go ludzi.

Słoń­ce za­czy­na­ło za­cho­dzić za ich ple­ca­mi. Śnieg za­pło­nął bladą czer­wie­nią, a cie­nie wę­drow­ców znacz­nie się wy­dłu­ży­ły. W za­pa­da­ją­cym zmro­ku Wo­je­mił do­strzegł na pół­noc od nich zarys cze­goś, co mogło być sza­ła­sa­mi pa­ster­ski­mi opu­sto­sza­ły­mi o tej porze roku. Po­pra­wił worki po­dróż­ne na ple­cach. Objął sła­nia­ją­ce­go się na no­gach to­wa­rzy­sza i powiódł go w tę stro­nę. Od­le­głość oka­za­ła się więk­sza, niż się tego spo­dzie­wał, a ko­niecz­ność pro­wa­dze­nia Zbi­gnie­wa mocno nad­wą­tli­ła i jego siły. Wresz­cie do­szli do resz­tek pa­li­sa­dy. Za nimi znaj­do­wa­ły się po­zo­sta­ło­ści chat. Wszyst­kie jed­nak bez da­chów i drzwi. Wkro­czy­li na plac, na któ­re­go środ­ku leżał po­kaź­nych roz­mia­rów kloc, tak czar­ny na tle śnie­gu, że nie­chyb­nie osmo­lo­ny przez pło­mie­nie. Po dru­giej stro­nie ry­necz­ku stał dom, który był w naj­lep­szym sta­nie ze wszyst­kich. Nie miał wie­rzei ni okien, ale po­dziu­ra­wio­ny dach osła­niał nieco wnę­trze.

Wo­je­mił wpro­wa­dził Zbi­gnie­wa do środ­ka i uło­żył go w moż­li­wie za­cisz­nym kątku. Z po­dróż­ne­go worka wy­cią­gnął wiąz­kę chru­stu, którą za­bra­li, bo nie wie­dzie­li, czy w tych po­lach jakiś opał znaj­dą. Skrze­sał ogień. Jego to­wa­rzysz od­dy­chał po­spiesz­nie. Mło­dzie­niec dał mu się napić wody z gli­nia­nej fla­szy. Za­gad­nął cicho:

– Zbi­gnie­wie…

Cisza, ni słowa w od­po­wie­dzi.

– Zbi­gnie­wie – po­wtó­rzył gło­śniej i po­trzą­snął ra­mie­niem ry­ce­rza.

Nie do­cze­kaw­szy się od­ze­wu, po­wie­dział do cho­re­go:

– Teraz sobie po­śpij. Ja po­czu­wam. Sił na­bie­rzesz, to rano ru­szy­my dalej. Do grodu nie może być już da­le­ko – po­cie­szył na ko­niec bar­dziej sie­bie niż nie­przy­tom­ne­go od go­rącz­ki ry­ce­rza.

Pło­mie­nie ob­ję­ły wiąz­kę. W cha­cie zro­bi­ło się cie­plej. Wo­je­mił do­rzu­cił kawał drew­na le­żą­cy na kle­pi­sku. Gęsty i czar­ny dym mo­men­tal­nie wy­peł­nił po­miesz­cze­nie. Mło­dzie­niec kop­nia­kiem usu­nął po­la­no z ogni­ska.

– Ki dia­beł? – mruk­nął do sie­bie.

Opary zmą­ci­ły mu w gło­wie. Padł na zie­mię i mo­men­tal­nie za­padł w cięż­ki sen. Prze­ży­wał w nim mi­nio­ne wy­pad­ki. Oto do­bi­ja­jąc targu, mu­sie­li sprze­dać swoje konie. Znowu szli przez od­wiecz­ną pusz­czę. Bór zda­wał się nie mieć końca, a droga do grodu wy­dłu­ży­ła się znacz­nie, odkąd mu­sie­li ją mie­rzyć li tylko wła­sny­mi no­ga­mi.

Ze snu wy­rwał go po­tęż­ny huk. Dach runął. Jemu ktoś na szyję za­rzu­cił po­wróz i przy­parł mo­car­nym szarp­nię­ciem do resz­tek ścia­ny. W bla­sku po­chod­ni zo­ba­czył zbroj­nych jeźdź­ców. Było ich tak wielu, że nie po­zo­sta­ło mu nic in­ne­go, jak cze­kać na roz­wój wy­da­rzeń.

– Dzier­żę jed­ne­go! – krzyk­nął ktoś za jego ple­ca­mi.

– Tu jest jesz­cze jeden – wo­jow­ni­cy do­strze­gli nie­przy­tom­ne­go Zbi­gnie­wa – Wsta­waj! – ryk­nął ochry­pły głos. Ry­cerz nie drgnął. Po chwi­li ktoś dźgnął le­żą­ce­go kopią. To też nie wy­wo­ła­ło re­ak­cji.

– On chory… – wy­char­czał Wo­je­mił, bo po­wróz na szyi już mocno go przy­du­sił. Uniósł dło­nie, by go choć tro­chę po­lu­zo­wać.

– Chory, po­wia­dasz? Zo­ba­czy się!

Któ­ryś z na­past­ni­ków przy­bli­żył po­chod­nię do kle­pi­ska, by przyj­rzeć się po­wa­lo­ne­mu przez go­rącz­kę. Spo­mię­dzy pół kurty wy­sta­wał ka­ftan, a na jego środ­ku wid­niał krzyż. Pierś ry­ce­rza po­ru­sza­ła się w szyb­kim od­de­chu, a usta zda­wa­ły się chcieć ugryźć po­wie­trze, by móc się nim na­kar­mić. Pół­otwar­te oczy zdra­dza­ły brak przy­tom­no­ści. Po­licz­ki go­ra­ły czer­wie­nią na tle bar­dzo bla­dej twa­rzy.

– Krzy­żo­wiec… – stwier­dził ktoś gło­sem spo­koj­nym, ale wład­czym. – Ten chyba bał­wa­nów nie chciał z nie­by­tu dźwi­gać.

Po chwi­li ten sam jeź­dziec zwró­cił się do Wo­je­mi­ła:

– Gadaj, co­ście za jedni.

– Ksią­żę­cy emi­sa­riu­sze – rzekł mło­dzie­niec, gdy po­lu­zo­wa­no mu nieco po­wróz na szyi. – Wra­ca­my do Żmij­gro­du po dłu­giej wy­pra­wie aż za krań­ce od­wiecz­nej pusz­czy.

– Ksią­żę­cy lu­dzie? – w gło­sie czuć było za­sko­cze­nie. – Dawno tu ksią­żę­cych wojów nie było.

– Późno już – dodał jakiś głos z ciem­no­ści. – Skoro nic się złego nie dzie­je, ostaw­my ich tutaj i wra­caj­my.

– Nie, tu ostać nie mogą – po­wie­dział ten, który nie­chyb­nie do­wo­dził gro­ma­dą. – Nie tylko my pło­mie­nie do­strzec mo­że­my, a wtedy biada nam. Trza ich stąd za­brać.

Wo­jow­ni­cy coś po­bur­cze­li mię­dzy sobą, ale żaden nie ode­zwał się gło­śno.

– Mło­dzian, pakuj sta­re­go i juki na sanie – rzekł do Wo­je­mi­ła ten, który do­wo­dził.

Ksią­żę­cy emi­sa­riusz wy­niósł ze zglisz­czy bu­dyn­ku worki po­dróż­ne i uło­żył je na po­jeź­dzie zbu­do­wa­nym z dwóch płóz, które po­łą­czo­no ły­kiem i wy­ście­lo­no jo­dło­wy­mi ga­łę­zia­mi. Wró­cił po Zbi­gnie­wa.

– Wsta­waj – po­wie­dział cicho. – Wsta­waj, pro­szę cię – po­wtó­rzył gło­śniej. Ry­cerz nie drgnął. Chwy­cił go w pół i spró­bo­wał dźwi­gnąć. Ciało cho­re­go bez­wład­nie za­wi­sło w jego uści­sku. Sta­rał się po­pra­wić uchwyt, ale ma­newr utrud­nia­ły reszt­ki za­wa­lo­ne­go dachu.

– Pomóż mi który! – za­wo­łał do wojów.

Od­po­wie­dzia­ły mu śmie­chy i prze­kleń­stwa. Ten, który do­wo­dził, dodał:

– Sam mu­sisz po­do­łać i ru­szaj się żwa­wiej, bo całej nocy na to nie mamy.

Wo­je­mił po­zo­stał sam z za­da­niem. De­li­kat­nie po­ło­żył cho­re­go na kle­pi­sku. Wy­rów­nał od­dech, a gdy od­sap­nął, schwy­cił go pod pachy i wy­cią­gnął z chaty na dwór. Nie­przy­tom­ne­go ulo­ko­wał na je­dli­nie, a sam usiadł obok, cięż­ko dy­sząc.

– Pil­nuj, żeby ci nie spadł – na­ka­zał do­wód­ca, po czym jeźdź­cy bez roz­ka­zu ru­szy­li w drogę.

Nie­wie­le mło­dzie­niec za­pa­mię­tał z tej po­dró­ży. Długo je­cha­li po nie­rów­no­ściach. Jak mógł, pod­trzy­my­wał cho­re­go, by ten nie runął z tych pro­wi­zo­rycz­nych sań na któ­rymś z wer­te­pów. Wresz­cie wy­pa­dli na jakąś drogę. W ciem­no­ściach do­strze­gał po­je­dyn­cze drze­wa, ka­plicz­kę na roz­sta­ju, kilka ja­śnie­ją­cych bielą ostań­ców. Jeźdź­cy nie roz­ma­wia­li ze sobą. Niebo wciąż było gwieź­dzi­ste, gdy jeden z wojów zadął w róg. Od­po­wie­dział mu po­dob­ny dźwięk i nie mi­nę­ły trzy zdro­waś­ki, gdy sanie prze­je­cha­ły przez bramę. Tu od­dział się za­trzy­mał. Jeźdź­cy jed­nak nie zsie­dli z koni. Każdy pod­jeż­dżał do belki, gdzie wią­za­no mu gruby sznur pod pa­cha­mi. Dwóch pa­choł­ków krę­ci­ło ko­ło­wro­tem, który na­pi­nał sznur i uno­sił woja nad sio­dło. Wtedy trze­ci z po­ma­gie­rów od­pro­wa­dzał wierz­chow­ca, a tamci dwaj opusz­cza­li jeźdź­ca ku ziemi. Tu jakaś bia­ło­gło­wa, po­da­wa­ła laski i kule, a ten i ów lą­do­wał wprost na małej plat­fo­rem­ce z drew­nia­ny­mi ko­ła­mi i rę­ka­mi od­py­chał się od pod­ło­ża. Do­pie­ro wtedy Wo­je­mił do­strzegł, że żaden z wo­jow­ni­ków nie miał obu ca­łych nóg. Nie­któ­rzy mieli po jed­nej, inni ki­ku­ty do kolan, a u po­zo­sta­łych w ogóle koń­czyn dol­nych nie było. Zdu­miał się wiel­ce na ten widok. Nim jed­nak zdą­żył kogo za­gad­nąć, koń szarp­nął i po­wiózł sanie dalej. Su­nę­li mię­dzy cha­ta­mi, aż do­tar­li do wrót ja­kie­goś re­fu­gium. Tu ka­za­no mu zdjąć to­bo­ły z sań i za­tasz­czyć do wnę­trza. Potem po­le­co­no też prze­trans­por­to­wać Zbi­gnie­wa i uło­żyć na po­sła­niu ze słomy. Po chwi­li do sali we­szło dwóch bro­da­tych męż­czyzn a obaj o ku­lach. Za nimi wbiegł chło­piec. Ten szyb­ko za­czął się uwi­jać przy wznie­ce­niu ognia. Wo­je­mił za­uwa­żył, że mło­dzia­nek miał obie koń­czy­ny.

Gdy blask pło­mie­ni za­tań­czył na ścia­nach, dając nieco świa­tła, wyż­szy z męż­czyzn wska­zał brodą na Zbi­gnie­wa i rzekł:

– Ten tu chory. Chyba bar­dzo. A ten wy­glą­da na wy­cień­czo­ne­go – dodał, wska­zu­jąc na młod­sze­go z emi­sa­riu­szy.

Wo­je­mił chciał za­pro­te­sto­wać, po­wie­dzieć, że mocy w nim jesz­cze wiele, ale tak był słaby, że nawet głosu nie zdo­łał z sie­bie wy­do­być. Drugi z przy­by­łych, naj­wi­docz­niej medyk, z po­mo­cą chłop­ca przy­klęk­nął przy cho­rym. Przy­ło­żył ucho do pier­si pa­cjen­ta. Potem po­słu­chał od­de­chu. Do­tknął dło­nią roz­go­rącz­ko­wa­ne­go czoła.

– Życia w nim nie­wie­le – po­wie­dział po chwi­li. – Dam coś obu na sen. Po­sie­dzą w cie­ple, na­kar­mi­my. W dzień spraw­dzę, co ziół jesz­cze zo­sta­ło. A potem się ich od­pra­wi.

Jego rosły to­wa­rzysz po­ki­wał głową, po czym wy­szedł. Medyk syp­nął ja­kie­goś prosz­ku do ognia i po­wie­dział:

– Śpij­cie sobie, śpij­cie.

Po tych sło­wach wy­szli wraz z mło­dzień­cem, za­my­ka­jąc za sobą wrota.

Z pa­le­ni­ska za­pach­nia­ło przy­jem­nie. Zda­wa­ło się, że od­dech Zbi­gnie­wa się uspo­ko­ił. Nie wal­czył już tak roz­pacz­li­wie o każdy łyk po­wie­trza. Wo­je­mi­ła szyb­ko zmo­rzył sen. Tym razem uka­zy­wa­ły mu się przy­jem­ne ob­ra­zy. Bie­gał jako mały chło­piec po zie­lo­nych łą­kach, słoń­ce świe­ci­ło jasno, a trawa ła­sko­ta­ła de­li­kat­nie jego bose stopy.

Nawet naj­przy­jem­niej­szy sen kie­dyś się koń­czy, a po­bud­ki by­wa­ją nader bo­le­sne. Gdy mło­dzie­niec się obu­dził, uj­rzał pustą izbę. Zbi­gniew gdzieś znik­nął, a ich ba­ga­że zo­sta­ły wy­be­be­szo­ne. Ze­rwał się na ten widok z bar­ło­gu. Ru­szył do drzwi wej­ścio­wych, te jed­nak za­mknię­to od ze­wnątrz. Szyb­kim kro­kiem prze­szedł w stro­nę dru­gie­go wyj­ścia. Tu było otwar­te. Znaj­du­ją­cy się za pro­giem bez­no­gi męż­czy­zna na plat­for­mie z kół­ka­mi uśmiech­nął się na jego widok.

– Wsta­łeś – po­wie­dział po­god­nie. – Chodź za mną. Wódz za­pra­sza na spo­tka­nie.

Nad po­dziw spraw­nie ob­ró­cił się i ru­szył, nie oglą­da­jąc się za sie­bie. Skon­fun­do­wa­ny Wo­je­mił szedł za nim. Mi­nę­li długi ko­ry­tarz i skrę­ci­li w lewo. Tu jego prze­wod­nik za­ko­ła­tał w drzwi wzmoc­nio­ne sta­lo­wy­mi ta­śma­mi. Te otwo­rzy­ły się, uka­zu­jąc wy­so­kie po­miesz­cze­nie z czwor­giem wyjść w każ­dej ścia­nie i jed­nym za to naj­więk­szym na wprost. Nie było tu żad­nych okien, a mrok roz­świe­tla­ły po­chod­nie. Drzwi za­mknę­ły się za nimi. Żad­ne­go przy nich czło­wie­ka jed­nak nie było. Mu­sia­ły być więc ste­ro­wa­ne jakąś wy­myśl­ną ma­szy­ne­rią lub cza­rem.

Za ma­syw­ny­mi drzwia­mi znaj­do­wa­ła się oka­za­ła sień. Pro­mie­nie po­ran­ne­go słoń­ca są­czy­ły się do niej przez okna wy­peł­nio­ne szkla­ny­mi go­muł­ka­mi. Po dru­giej stro­nie po­miesz­cze­nia sie­dzia­ło dwóch straż­ni­ków. Nie mieli pa­rad­nych ha­la­bard, lecz przed każ­dym le­ża­ła na drew­nia­nym stol­cu na­cią­gnię­ta kusza. Ge­stem na­ka­za­li, by przy­by­li się za­trzy­ma­li. Wo­je­mił przyj­rzał się swo­je­mu to­wa­rzy­szo­wi. Zmiar­ko­wał, że ten, nim stra­cił koń­czy­ny, mu­siał być męż­czy­zną wy­so­kim i bar­czy­stym. Widać było, że dło­nie miał krzep­kie, plecy sze­ro­kie i wy­pro­sto­wa­ne. Tę ob­ser­wa­cję za­koń­czy­ło otwar­cie drzwi. Prze­wod­nik prze­pu­ścił Wo­je­mi­ła przo­dem. Ten wszedł do środ­ka.

W sali pa­no­wał pół­mrok. Okna wy­peł­nia­ły wi­tra­że. Nie mógł jed­nak roz­po­znać wi­docz­nych na nich sym­bo­li czy figur. Po bo­kach na ła­wach za­sia­da­ło mniej wię­cej pół kopy wojów. Na wprost sie­dział do­wód­ca wczo­raj­szej wy­pra­wy. Po jego bo­kach dwóch męż­czyzn na wóz­kach mie­rzy­ło z kusz w przy­by­łe­go. Na środ­ku kom­na­ty, na ka­mien­nej po­sadz­ce leżał Zbi­gniew. Wciąż był nie­przy­tom­ny. Ka­ftan miał roz­pię­ty, a szara szata krzy­żow­ca ze zna­kiem męki pań­skiej na pier­si zda­wa­ła się ja­śnieć bielą. Nagle Wo­je­mił cicho krzyk­nął. Oto do­strzegł, że zdję­to rze­mień z szyi jego to­wa­rzy­sza i gdzieś za­bra­no to, czego chro­ni­li obaj od tak wielu dni. Pod­niósł wzrok na wodza. Szyb­ko za­uwa­żył małą bu­te­lecz­kę le­żą­cą na jego ko­la­nach, skarb nie­sio­ny spoza od­wiecz­nej pusz­czy. Nie­wie­le my­śląc, ru­szył w jego stro­nę. Wtedy bełt śmi­gnął mu tuż koło ucha. Za­trzy­mał się i się­gnął do pasa. Mi­ze­ry­kor­dii przy nim nie było. Znać za­bra­no ją, gdy spał. Znie­ru­cho­miał. Wtedy wódz za­brał głos:

– Na­stęp­ny strzał cię do­się­gnie, jeśli nie wró­cisz na miej­sce.

Wo­je­mił cof­nął się o dwa kroki.

– Jesz­cze! – na­ka­zał wódz bez­no­gich.

Mło­dzie­niec wy­co­fał się jesz­cze ka­wa­łek. Go­spo­darz dał mu znak ręką, że tam może po­zo­stać. Potem prze­mó­wił do zgro­ma­dzo­nych:

– Dzię­ku­ję wszyst­kim za przy­by­cie. Jak już wie­cie, wczo­raj w środ­ku za­ka­za­nej ziemi spo­tka­li­śmy tych dwóch. Przed­sta­wi­li się jako emi­sa­riu­sze ksią­żę­cy i zna­le­zio­ny przy nich list po­twier­dza te słowa. – Po­ka­zał zwi­nię­ty w rulon per­ga­min. – Nim po­dej­mę de­cy­zję co z nimi dalej, chcę wy­słu­chać obec­ne­go tu mło­dzień­ca, na­sze­go me­dy­ka i za­się­gnąć wa­szej opi­nii.

Teraz zwró­cił się do ksią­żę­ce­go emi­sa­riu­sza:

– Jak cię zwą?

– Wo­je­mił, panie.

– Z jakąż misją ksią­żę pan was wy­słał?

Mło­dzie­niec przy­gryzł wargi. Nie wie­dział, czy może mówić o celu i szcze­gó­łach wy­pra­wy, czy też po­wi­nien za­cho­wać mil­cze­nie.

– Nie lękaj się – rzekł wódz. Po­ka­zał fla­ko­nik przy­mo­co­wa­ny do rze­mie­nia. – Ja się tego celu już do­my­ślam. Im to po­wiedz.

Wo­je­mił do­szedł do wnio­sku, że tylko praw­da może oca­lić skarb, po który razem wy­ru­szy­li.

– Ksią­żę cięż­ko za­nie­mógł. Me­dy­cy nic po­ra­dzić nie mogli. Ze­bra­li radę star­szych i tam ura­dzo­no, że trze­ba w obcym kraju poza od­wiecz­ną pusz­czą zdo­być lek. Wy­ru­szy­li­śmy tedy we dwóch. Zbi­gniew, bo jako je­dy­ny znał drogę i men­tal­ność tam­tych ludzi i ja bom już nie­raz księ­cia po­słań­cem był. Mu­sie­li­śmy sprze­dać swoje konie, żeby do­piąć po­myśl­nie targu, bo mik­stu­ra to nad­zwy­czaj kosz­tow­na. Pie­szo prze­szli­śmy przez bór. Pod ko­niec drogi mój prze­wod­nik za­nie­mógł. Przez pola le­d­wie do­szli­śmy do ruin ja­kiejś osady. Stam­tąd wasz zbroj­ny od­dział przy­wiózł nas tutaj.

– Ksią­żę za­nie­mógł, po­wia­dasz? – za­py­tał wódz, choć na od­po­wiedź nie cze­kał. – Dawno to było?

– Tuż po Bożym Na­ro­dze­niu – rzekł za­gad­nię­ty.

– Star­czy mi in­for­ma­cji – po­wie­dział wódz. – Me­dy­ku, opo­wiedz nam o tym leku.

Sie­dzą­cy z w środ­ku ciżby po lewej stro­nie od Wo­je­mi­ła męż­czy­zna za­brał głos.

– Pa­na­ceum to pra­daw­ny lek. Dziś już rzad­ki i rze­czy­wi­ście bar­dzo drogi. Mu­sie­li wiele złota, sre­bra i kosz­tow­no­ści za niego dać. O ile go umie­jęt­nie za­sto­so­wać ule­cza wszyst­kie cho­ro­by.

Zgro­ma­dze­ni za­szem­ra­li mię­dzy sobą.

– Jak dzia­ła? – za­py­tał wódz.

– Praw­dzi­we pa­na­ceum skła­da się z trzech kro­pli. Pierw­szą kro­plę pusz­cza się do ust cho­re­go. Wtedy w zde­rze­niu z cie­płem za­mie­nia się ona w parę. W tej po­sta­ci wraca do fla­ko­ni­ka. Po­wia­da­ją, że nie­sie dwóm po­zo­sta­łym całą wie­dzę o cho­ro­bie, niby dia­gno­zę taką. Wtedy one przez noc i dzień mo­dy­fi­ku­ją się tak, by swoją siłą to wła­śnie scho­rze­nie ule­czyć. Dru­gie­go dnia pod wie­czór do ust cho­re­go wpusz­cza się drugą kro­plę, tym razem za­my­ka­jąc szczę­ki cho­re­go. Jeśli cho­ro­ba była rzad­ka, po­tęż­na, lub wy­wo­ła­na przez czary, ko­lej­ne­go dnia rano po­da­je się trze­cią kro­plę, a ta nie­za­wod­nie pro­wa­dzi do uzdro­wie­nia.

– Szcze­gól­ny to dar, który przy­pad­kiem a może i nie przy­pad­kiem tra­fił w nasze ręce – ode­zwał się nie­py­ta­ny wo­jow­nik. – Nawet ksią­żę­cych emi­sa­riu­szy mo­że­my zgła­dzić za wkro­cze­nie do za­ka­za­nej ziemi. Jeden zresz­tą już le­d­wie dycha. Ksią­żę się nie dowie, co z nimi za­szło. A owoc ich wy­pra­wy za­cho­wa­my dla sie­bie.

Wo­je­mił chciał się ode­zwać, ale wódz ge­stem na­ka­zał mu mil­cze­nie.

– Z księ­ciem i tak źle ży­je­my – dodał ko­lej­ny z wojów.

– Czy to le­kar­stwo spra­wi, że koń­czy­na od­ro­śnie? – za­py­tał na­stęp­ny, wy­ra­ża­jąc tym samym źle skry­wa­ną cie­ka­wość, która tkwi­ła we wszyst­kich.

– Nie – od­rzekł medyk. – Jeno cho­ro­by po­wsta­łe od złego po­wie­trza, czy wy­wo­ła­ne przez za­klę­cia. Nie ma pa­na­ceum ta­kiej mocy, by choć­by naj­mniej­szy palec przy­wró­cić.

– A co, jeśli czwar­tą kro­plę podać?

– Czwar­ta za­bi­ja. W ogóle tylko raz w życiu pa­na­ceum można zażyć. Każda dawka po­wy­żej trzech jest śmier­tel­na. Tu nic już nie po­mo­że.

– A gdyby po wpusz­cze­niu pierw­szej kro­pli fla­ko­nik chyżo za­tkać?

– Mo­gło­by się zda­rzyć, że pa­na­ceum nie za­dzia­ła.

– A jakby tak wszyst­ko od razu wlać?

– W ni­czym wtedy nie po­mo­że, ale i nie za­szko­dzi.

Po tych sło­wach zgro­ma­dze­ni za­mil­kli. Znać zga­sły ich skry­wa­ne na­dzie­je. Wódz za­py­tał, czy ktoś co jesz­cze pra­gnie dodać. Po­cze­kaw­szy chwi­lę, w któ­rej trak­cie son­do­wał twa­rze zgro­ma­dzo­nych, splótł palce i głę­bo­ko się za­du­mał. W końcu rzekł:

– Oto moja de­cy­zja. Może ten gest wobec księ­cia cof­nie jego su­ro­wą groź­bę, która nad na­szy­mi dzieć­mi wisi. Ode­śle­my mu tedy obu emi­sa­riu­szy, wraz z le­kiem i to szyb­ko, póki ten stary jesz­cze dycha. Szy­kuj­cie sanie, a czte­rech niech sta­nie do eskor­ty. Przy­go­to­wać pro­wiant, bo naj­wcze­śniej do­pie­ro nocą uda się wam w gro­dzie sta­nąć. Ko­niec ze­bra­nia – za­koń­czył do­no­śnie.

Drzwi za Wo­je­mi­łem otwo­rzy­ły się, a głos za nim po­wie­dział:

– Chodź, za­pro­wa­dzę cię do jadła, nim wszyst­ko do drogi go­to­we bę­dzie.

Mło­dzie­niec stał jed­nak, pa­trząc na le­żą­ce­go na środ­ku kom­na­ty ry­ce­rza.

– O to­wa­rzy­sza się nie martw. Zaj­mie się nim medyk. Po­trze­ba ci siły, żeby go na san­kach utrzy­mać. Przed wami dzień drogi.

***

Naj­krót­szy trakt do grodu wiódł na­sam­przód przez pola. Wiatr tar­gał na nich odzie­niem, aż Wo­je­mił się nie­raz zląkł, czy mu bu­te­lecz­ki z pa­na­ceum z rze­mie­nia nie ze­rwie i spod ka­fta­na nie za­bie­rze. Potem gnali duk­tem le­śnym, gdzie nie­raz czapy śnie­gu spa­dły na sanie z po­chy­lo­nych pod cię­ża­rem bia­łej masy drzew. Pod wie­czór wje­cha­li na głów­ny szlak. Tu roz­cią­gnię­ta dotąd grupa się prze­for­mo­wa­ła. Dwóch jeźdź­ców je­cha­ło na prze­dzie. W dru­giej parze ten, któ­re­go koń cią­gnął po­jazd z jed­nym zbroj­nym po lewej. Wresz­cie same sanie i obok nich ostat­ni z jeźdź­ców. Ten spo­glą­dał na po­słań­ców trans­por­to­wa­nych na sa­niach, a na­po­tkaw­szy wzrok Wo­je­mi­ła, uśmiech­nął się przy­jaź­nie. Na ten wyraz życz­li­wo­ści mło­dzian od­wa­żył się za­gad­nąć.

– Za­py­tać można?

– A pytaj. Droga przed nami da­le­ka. Jak po­ga­da­my, to się i skró­ci.

– Co za gniew księ­cia nad wa­szy­mi sy­na­mi wisi?

– Jeno o to chcesz spy­tać?

Mło­dzie­niec za­wa­hał się. W końcu dodał:

– Chciał­bym też, jeśli wolno, skąd u was tyle kalek.

Jeź­dziec za­śmiał się.

– Ręczę ci, że każdy z tu obec­nych po­wa­lił­by by cię ry­chlej, niż byś pojął, co się stało.

– Nie wąt­pię – dwor­nie od­po­wie­dział Wo­je­mił. – Przy­znasz jed­nak, że to rzecz szcze­gól­na tylu jed­no­no­gich i bez­no­gich w jed­nej osa­dzie.

– Praw­da – rzekł konny. Widać było, że się za­my­ślił, w końcu roz­po­czął opo­wieść. – Z men­del lat temu przy­by­li na te­re­ny, dziś zwane zie­mią za­ka­za­ną, obcy z pół­no­cy. Rzą­dzi­li nimi ka­pła­ni, któ­rzy no­si­li czap­ki zdo­bio­ne ba­ra­ni­mi ro­ga­mi. Czci­li bał­wa­ny, ale do han­dlu byli sko­rzy, więc i nam nie prze­szka­dza­li. Potem do­pie­ro wy­szło, że na rzecz wro­gów księ­cia szpie­gu­ją. Szla­ki roz­pa­try­wa­li, zna­czy­li brody, któ­rę­dy dzika kon­ni­ca przejść by mogła. Wresz­cie i zbroj­nie na­jeźdź­ców wspar­li. Gdy za­koń­czy­ły się dwa lata rzezi nie­win­nych i cięż­kich bojów, a na­past­ni­cy z łu­pa­mi do sie­bie po­gna­li, ob­ró­cił się ksią­żę prze­ciw­ko miesz­kań­com za­ka­za­nej ziemi z całą po­tę­gą, a że i ci ucie­kli, cały gniew spadł na nas. Po­go­da była po­dob­na jak teraz, wil­got­no i zimno za­ra­zem. Po­wyw­le­ka­li nas z domów i boso ka­za­li stać po pas w śnie­gach przez cały dzień i całą noc. Mało który choć jedną koń­czy­nę oca­lił, a część cięż­ko za­cho­rza­ła i nie­ba­wem po­mar­ła. Wieś tam­tych ksią­żę­cy lu­dzie spa­li­li, a naj­więk­sze­go bał­wa­na oba­li­li, choć ten ja­ki­miś cza­ro­dziej­ski­mi sztucz­ka­mi chro­nio­ny le­d­wie się w po­żo­dze osmo­lił. Gdy przy­szła wio­sna, a my wciąż rany żeśmy li­za­li pod opie­ką bia­ło­głów i zna­ne­go ci już me­dy­ka, przy­by­li po­słań­cy księ­cia. Od­czy­ta­li, że na­ka­zu­je nam ziemi za­ka­za­nej pil­no­wać. A gdyby tamci wró­ci­li, to wszyst­kich zgła­dzić. Jeśli zaś nie upil­nu­je­my, z na­ka­zu księ­cia koń­czy­ny na­szym synom od­ję­te będą. Czu­wa­my tedy dzień i noc. Za­wsze nie mniej niż dwie pary oczu pa­trzą w tamtą stro­nę, a raz na ty­dzień wy­ru­sza pa­trol w oko­li­cy się ro­ze­znać. Blask two­je­go krze­si­wa do­strze­gli­śmy, nim zdą­ży­łeś pierw­szą ga­łąz­kę z wiąz­ki pod­pa­lić. Zdu­mie­li­śmy się też wiel­ce, bo tamto drew­no, które oca­la­ło z po­ża­ru, się nie pali, jeno kopci strasz­li­wie i spro­wa­dza po­nu­re wizje.

Tu za­milkł, bo mu­sie­li prze­pu­ścić wozy kup­ców ja­dą­cych w prze­ciw­ną stro­nę. Usta­wił się więc jeź­dziec za sa­nia­mi i tam już po­zo­stał do końca drogi, nie ode­zwaw­szy się wię­cej.

***

Do grodu wpusz­czo­no ich bez prze­szkód. Zaraz też przy sa­niach po­ja­wił się Ma­ciej, wy­pró­bo­wa­ny ich to­wa­rzysz i do­wód­ca stra­ży ksią­żę­cej. Uści­skał Wo­je­mi­ła po oj­cow­sku i z tro­ską po­pa­trzył na nie­przy­tom­ne­go Zbi­gnie­wa. Na­ka­zał też pa­choł­kom, by za­nie­śli cho­re­go ry­ce­rza do szpi­ta­la.

Wo­je­mił po­ka­zał fla­ko­nik z pa­na­ceum i po­wie­dział:

– Zdo­by­li­śmy! Ry­chło bież­my do księ­cia!

Na widok braku po­śpie­chu w ru­chach Ma­cie­ja, który za­czął ścią­gać ich to­boł­ki, z trwo­gą do­py­tał:

– Pan dycha jesz­cze?

– A dycha, dycha, ale pa­na­ceum tra­fi­ło do grodu przed wami.

– Jakże to?

– Przed­wczo­raj mag i zie­larz tu przy­był po­tęż­ny. Miał on ze sobą to le­kar­stwo osta­tecz­ne i zgo­dził się je księ­ciu podać. Dziś podał drugą kro­plę. Jeśli ta nie wy­star­czy, jutro o świ­cie da ostat­nią.

Do­wód­ca stra­ży po­pa­trzył na zmar­kot­nia­łe­go Wo­je­mi­ła i dodał po­spiesz­nie:

– Do­brze­ście się spra­wi­li! Nie ma co! A teraz chodź, posil się tro­chę. Ja wra­cam czu­wać przy księ­ciu, potem zaj­rzę do Zbi­gnie­wa, a do cie­bie wpad­nę wie­czo­rem, to wy­mie­ni­my się no­wi­na­mi.

Wo­je­mił po­czuł się po­twor­nie zmę­czo­ny. Do­tych­czas obo­wią­zek wy­peł­nie­nia misji trzy­mał go w pio­nie. Teraz, już z tej służ­by zwol­nio­ny, ru­szył za pa­choł­ka­mi do izby, gdzie cze­ka­ła na niego stra­wa i le­go­wi­sko. Zjadł wy­bor­ną, jak mu się zda­wa­ło po dłu­gich dniach po­szcze­nia w dro­dze, kaszę ze skwar­ka­mi, popił odro­bi­ną miodu i peł­nym kub­kiem na­pa­ru z won­nych ziół, po czym za­snął snem twar­dym i tym razem po­zba­wio­nym ob­ra­zów. Obu­dził się do­pie­ro nad ranem. Ma­ciej sie­dział na skrzy­ni, grze­biąc ożogiem w pa­le­ni­sku ko­min­ka. Wo­je­mił uniósł się na łok­ciach.

– Leż, leż – mruk­nął do­wód­ca stra­ży, nie oglą­da­jąc się na niego. – Wy­po­czyn­ku ci trza. Nim mi opo­wiesz dzie­je wa­szej wy­pra­wy, ja ci wspo­mnę o tym, co się dzia­ło w gro­dzie. Ksią­żę cięż­ko go­rącz­ko­wał. Roz­pa­lo­ny był, jak szta­ba w klesz­czach ko­wal­skich, a od­dech miał ledwo za­uwa­żal­ny. Trwa­łem przy nim dzień i noc. Wy­sił­ki przy­by­łych ze­wsząd zie­la­rzy nie przy­no­si­ły re­zul­ta­tu. Po­nie­cha­li wresz­cie sztu­ki le­kar­skiej i sku­pi­li się na mo­dli­twie. Wtedy przy­był mag po­tęż­ny. Spo­tkał się ze star­szy­zną i po­ka­zał fla­ko­nik z pa­na­ceum. Wiele za pomoc nie za­żą­dał. Skrzy­nię pełną złota, sre­bra i kosz­tow­no­ści kazał o pół­no­cy za­ko­pać na roz­sta­jach, pro­wa­dzą­cych w jedną stro­nę do Ja­dow­nik, a w drugą do Ko­stom­ło­tów. Po upew­nie­niu się, że jego żą­da­nie wy­peł­nio­no, udał się wraz ze mną do cho­re­go. Długo ja­kieś gusła od­pra­wiał, po ­czym podał mi per­ga­min z wy­pi­sa­nym za­klę­ciem ja­ko­wymś i po­le­cił, by zaraz, jak pierw­sza kro­pla na język księ­cia spad­nie, przy­kryć mu nim usta. Tak też uczy­ni­łem. Po­dob­nie zro­bi­li­śmy i wczo­raj. Dziś ostat­ni raz pod pa­na­ceum. Oby oka­za­ło się, że to lek sku­tecz­ny, wart swo­jej ceny i sławy.

– To za­bój­ca! – ryk­nął Wo­je­mił, zry­wa­jąc się z po­sła­nia. – Wołaj stra­że, poj­mać go trze­ba!

– Co ty ple­ciesz – zdu­miał się Ma­ciej i czoło zmarsz­czył. – Naj­star­si ze star­ców roz­po­zna­li, że to pa­na­ceum, a fla­ko­nik taki sam, jak ten, który i wy przy­nie­śli­ście.

– Pa­na­ceum jeno wtedy leczy, kiedy para z ust cho­re­go się ulat­nia i łączy z le­kiem we fla­ko­ni­ku. Gdy to po­łą­cze­nie ze­rwiesz, nic nie po­mo­że. Ru­szaj­my!

Wo­je­mił schwy­cił mi­ze­ry­kor­dię. Ma­ciej, wciąż wy­glą­da­ją­cy na nie­prze­ko­na­ne­go, ru­szył za nim. Bie­gli przez ka­mien­ne ulice gór­ne­go mia­sta. Wpa­dli na zamek. Wej­ścia do głów­nej wieży strze­żo­no, ale war­tow­ni­cy ustą­pi­li na sam widok do­wód­cy. Stop­nie scho­dów za­da­wa­ły się nie mieć końca. Gdy wresz­cie wbie­gli do kom­na­ty, uj­rze­li męż­czy­znę o spi­cza­stej, po­czer­nio­nej bród­ce, w czap­ce ozdo­bio­nej ba­ra­ni­mi ro­ga­mi, który po­chy­lał się nad księ­ciem. Przy ścia­nach sie­dzie­li star­cy, asy­stu­ją­cy snadź w le­cze­niu wład­cy.

Mag spoj­rzał na Ma­cie­ja i rzekł:

– No, wresz­cie! Już mia­łem bez cie­bie za­czy­nać, choć dziś już za­klę­cie nie bę­dzie po­trzeb­ne. – Uśmiech­nął się po tych sło­wach. Wów­czas jego wzrok padł na fla­ko­nik z pa­na­ceum ko­ły­szą­cy się na szyi Wo­je­mi­ła, do­strzegł też ob­na­żo­ną mi­ze­ry­kor­dię w jego dłoni. Za­śmiał się w głos. Rzu­cił o podłogę czymś, co przy­po­mi­na­ło dużą pest­kę, wy­bu­chło z hu­kiem i mo­men­tal­nie wy­peł­ni­ło kom­na­tę gry­zą­cym dymem. Ze­bra­ni za­czę­li gło­śno ka­słać, a jeden ze star­ców za­słabł i runął bez ducha na po­sadz­kę. Ma­ciej, za­sła­nia­jąc płasz­czem nos i usta, do­padł do okna i otwo­rzył je na oścież. Na­stęp­nie wró­cił do wej­ścia i roz­warł drzwi od kom­na­ty. Sta­nął też w nich na sze­ro­ko roz­sta­wio­nych no­gach. Wyjął miecz i pró­bo­wał do­strzec coś w mroku. Wy­peł­nił sobą przej­ście tak, że i pies miał­by pro­blem się obok niego prze­ci­snąć. Dym po­wo­li ustę­po­wał. Na środ­ku sali leżał ksią­żę. Lico miał blade i widać było, że życie z niego ula­tu­je. Star­cy sta­ra­li się ocu­cić tego, który za­słabł po wy­bu­chu. U nóg wład­cy klę­czał Wo­je­mił i pła­kał gorz­ki­mi łzami. Ksią­żę umie­rał i nic już nie mogło temu za­po­biec.

Ma­ciej po­wiódł wzro­kiem po izbie. Maga ni­g­dzie nie było. Za­wo­łał straż­ni­ków z dołu. Wydał im po­le­ce­nie za­mknię­cia bram i prze­szu­ka­nia ca­łe­go mia­sta, choć nie spo­dzie­wał się ucie­ki­nie­ra zna­leźć. Na­ka­zał też je­chać zbroj­nym do roz­staj­nych dróg i wy­ko­pać skrzy­nię ze skar­ba­mi, bę­dą­cą za­pła­tą za pa­na­ceum.

Ksią­żę zmarł, nim na­stał zmrok. Ciało zło­żo­no w ko­le­gia­cie, a ka­no­ni­cy i ka­pe­la­ni roz­po­czę­li przy nim ca­ło­noc­ne czu­wa­nie. Prze­szu­ka­nie grodu ni­cze­go nie dało. Mag znik­nął, jakby roz­wiał się wraz z dymem. Ci, któ­rzy po­je­cha­li na roz­sta­je, też wró­ci­li z ni­czym. Skrzy­nia była pusta, choć nie widać było, żeby kto­kol­wiek ją wy­ko­pał i po­wtór­nie tu scho­wał. Je­dy­nie na pod­ło­dze izby, w któ­rej ksią­żę do­ko­nał ży­wo­ta, zna­le­zio­no fla­ko­nik, w któ­rym wciąż znaj­do­wa­ła się ostat­nia kro­pla pa­na­ceum przy­nie­sio­ne­go przez maga. Do­wód­ca stra­ży po­le­cił oddać ją na prze­cho­wa­nie na­dwor­nym me­dy­kom.

Ma­ciej z Wo­je­mi­łem sta­nę­li przy łożu Zbi­gnie­wa. Gdy zie­la­rze od­stą­pi­li od cho­re­go, Wo­je­mił ode­tkał fla­ko­nik z pa­na­ceum. Pierw­sza kro­pla do­tknę­ła ję­zy­ka ry­ce­rza i wy­pa­ro­wa­ła z sy­kiem. Przy­jem­ny, orzeź­wia­ją­cy za­pach wy­peł­nił izbę. Jutro przyj­dą doń znów, by podać drugą kro­plę. Jeśli ta po­mo­że, we fla­ko­ni­ku po­zo­sta­nie jesz­cze jedna, tak samo jak w tym po­zo­sta­wio­nym przez maga. Może kie­dyś po­słu­żą do uzdro­wie­nia kogoś cięż­ko cho­re­go? Na razie nikt nie wie­dział, czy le­kar­stwo z róż­nych na­czyń może ze sobą współ­dzia­łać. Wo­je­mił za­de­kla­ro­wał, że po wy­zdro­wie­niu Zbi­gnie­wa wróci do osady bez­no­gich i za­py­ta o to ich me­dy­ka, który jak się zda­wa­ło, wie­dzę miał na ten temat więk­szą niż mę­dr­cy ze sto­li­cy.