Kobiety, piszcie jak kobiety

Mogłabym powyższy tytuł sformułować wedle współczesnej mody "baby, piszcie jak baby", ale nie chcę. Kobiet nigdy nie nazywam "babami", "kobietkami" ani "dziewuchami", a mężczyzn staram się – w nerwach nie zawsze wychodzi – nie traktować "chłopami" i "facetami". Nie dlatego, że kobieta nie powinna wypowiadać się prostacko, bo facet też nie musi, ale dlatego, że mam szacunek do obu płci. Moim celem nie jest iście konserwatywne dochodzenie, co czyni kobietę kobietą, a mężczyznę mężczyzną, nie chcę też po feministycznemu faworyzować jednych nad drugich. Chciałabym jedynie ujrzeć więcej literatury współczesnej, fantastycznej, a jednocześnie prawdziwej – prawdziwie kobiecej. Z tego, co od lat obserwuję, jest z tym pewien problem. Ostatnio zaczęło mi się klarować, co tym problemem jest.

Na początek przewrotnie stwierdzę, że mężczyźni i kobiety piszą inaczej. Nie mam na myśli różnic indywidualnych (każdy pisze inaczej, bah!, co za banał). Piszemy inaczej ze względu na płeć. Nie jest to regułą, oczywiście, i nie oznacza to "lepiej" ani "gorzej". Inaczej. Tak jak Anglicy myślą nieco inaczej niż Francuzi, tak jak po nauczeniu języka obcego zaczynamy inaczej ustawiać słowa w zdaniach albo znajdujemy zupełnie nowe powiązania etymologiczne – myślimy inaczej. Nie widzę w tym stwierdzeniu niczego zdrożnego. To chyba właśnie jest różnorodność? Jednak jest to stwierdzenie bulwersujące, opinia zakazana, której nie można wypowiedzieć publicznie, na pewno nie w obecności kobiet.

Udowodniono, że kobiety wypowiadają więcej słów dziennie i charakteryzują się wyższą inteligencją emocjonalną. Statystycznie, oczywiście, ale nie może to pozostawać bez wpływu na pisarstwo, zwłaszcza w kontekście tworzenia postaci, dialogów, a nawet opisów przyrody. Co więcej, czy nie wpływa to na czytelnictwo? Szowinista z satysfakcją stwierdzi, że właśnie dlatego kobiety czytają romanse, a od "twardej" literatury stronią, bo mają na to za skromne umysły. Ze swojej strony zauważę, że romansów nie znoszę, a to co odrzucało mnie od "twardego" science-fiction, to skromność umysłu autora. Swoją wrażliwą kobiecą naturą alergicznie reaguję na postacie z papieru, nieadekwatne reakcje bohaterów, idiotyczne opisy emocji. W ten sposób nawet genialne pod względem technicznym dzieło w odczuciu czytelnika (czytelniczki) może stać się kiepskie. Owszem, mężczyzna też jest w stanie to zauważyć, ale statystycznie kobieta prędzej posiada do tego predyspozycje.

Po użyciu określenia "genialne" i "twarde" głupio mi teraz podawać przykłady, bo na pewno pojawią się opinie zupełnie inne na temat wymienionych tytułów. Proszę więc potraktować wymienione tytuły jako subiektywny wybór. Dzieła takie jak "Ślepowidzenie", "Neuromancer" i "Miasto permutacji" oszołomiły mnie – wyobraźnią pisarza, skomplikowaniem świata, tym co można wyprawiać z rzeczywistością. Jednocześnie przy każdej scenie miłosnej, towarzyskiej, a nawet opisie postaci (zwłaszcza kobiecych) pozostawał niesmak. Nie z powodu wulgarności, chociaż tego też nie trawię, ale prostactwa opisu. Prostactwa wydźwięku, wiedzy o człowieku, a już zwłaszcza... wiedzy o kobiecie. W ten sposób autor ze strony na stronę wydawał mi się na zmianę geniuszem i kretynem. I tak samo książka – raz dzieło, raz chłam.

Różnice płciowe w pisarstwie zaczęłam analizować po przeczytaniu artykułu w Newsweeku na temat Hardej Hordy. Artykuł ewidentnie pisany na zamówienie i tworzący wyłącznie podziały – czy wbrew, czy zgodnie z pierwotnym zamiarem, nie wiem. Chociaż zupełnie nie po drodze było mi   z większością wniosków z tego artykułu, niektóre dały mi do myślenia. Sama zaczęłam się łapać na krytykanctwie wobec dzieł kobiet, krytykanctwie samego faktu, że autorka jest kobietą.

Ja do siebie nie mam żalu i w przeciwieństwie do autorek "Hardej Hordy" nie mam do nikogo żalu za preferencje czytelnicze. Nie mam też żalu za opinię "napisałaś to jak mężczyzna" albo "całkiem niezłe, jak na kobietę" – wierzę, że intencje takich opiniodawców są dobre. Sama kiedyś udzielałam się na jednym forum anonimowo i brano mnie za mężczyznę, co po prawdzie chciałam osiągnąć – i wcale nie było to trudne. Kobiecie z powodu biologii łatwiej współodczuwać i naśladować. Tylko czy to my nie mamy prawa ani powodu, aby mieć żal do autorek?  Czy przypadkiem, z jakiegoś smutnego powodu, polskie autorki nie naśladują nieświadomie? 

Nawet sam tytuł "kobiecej" antologii "Harda Horda", wydaje się przebierać za mężczyznę, szczerzyć zęby, pokazywać jaki to jest "hardy", co zdaje się mówić swoim czerwonym grzbietem, grubą czcionką i niestety fragmentami. O ile pierwsze opowiadanie wzbudziło moją ciekawość, miejscami wręcz zachwyciło, o tyle w drugim już natrafiłam na prymitywne i wulgarne przemyślenia w narracji, już to "wulgarny gest" dla wrogów. Jakbym czytała męskiego autora próbującego być jeszcze bardziej "męskim", w nastoletnim rozumieniu: im więcej "kurew", tym bardziej dorośle. Książkę odłożyłam. Nie zachęciły mnie ani fragmenty, ani recenzje, ani nawet okładka czy grafiki w środku – szumnie reklamowane jako stworzone li tylko i wyłącznie rękami kobiecymi. I jak czytam w Newsweeku wszystko to celowo, z powodu dyskryminacji kobiet na rynku wydawniczym.

Tak więc w walce z dyskryminacją panie zastosowały... dyskryminację. Genialne! Po prostu genialne. Naprawdę, drogie panie, nie stać was na więcej?

Wydaje się, że jednak stać i zawsze było nas stać. Czy to nie kobieta stworzyła nurt science-fiction i bodaj najbardziej rozpoznawalną postać Frankensteina? Czy autorka "Ziemiomorza" nie była kobietą? A na rynku polskim czy w antologiach i listach bestsellerów nie przewijają się nazwiska kobiece? Jak czytam, to mało, bo inne nazwiska się nie pojawiły albo książkę nazwano romansem. Przyznaję, rozpoczęcie studiów wymiotło mnie z czytelnictwa. Nieliczne wolne godziny wypełniło mi ledwie kilka powieści: "Nędznicy", "Trzech Muszkieterów", wyżej wymieniony cyberpunk i "Xavras wyżryn". Na mniej znane tytuły z półki fantastyki szkoda mi było czasu i pieniędzy. Dopiero po studiach nadrabiam temat fantastyki w ogóle. Nie znam rynku, pewnie problem dyskryminacji kobiet istnieje, ale jest też problem z autorkami.

Wiem, czego oczekuję od książki. Nie patrzę na popularność danego tytułu, bo jak wiemy na szczycie bestsellerów nierzadko stoi zwykła pornografia. Biorąc pod uwagę niedobór czasu i pieniędzy, staram się wybierać powieści choć trochę wartościowe. Od książki fantasy oczekuję przytupu, oszołomienia lub inspiracji jakie zafundował mi Tolkien, Glukhovsky, Gibbson, Watts i inni. I jak dotąd u polskich autorek tego nie znalazłam. Żadna mnie nie zaskoczyła (nie, nawet M. L. Kossakowska). W polskiej fantastyce nawet nagradzane twórczynie grzeszą miałkością. Z jednej strony udająca mężczyznę brutalność, z drugiej obyczajówki z motywami fantastycznymi. Przeglądając bestseller natrafiam na "kurwy" i różne "jebane", "pieprzone", "cholerne" rzeczy, i tak jak "Hardą Hordę", odkładam, bo to samo znajdę w uznanych dziełach mężczyzn, nawiasem mówiąc – ciekawszych. Od obyczajówek fantasy – życiorys dziewczyny, problemy rodzinne i rozterki miłosne – stronię tymbardziej. Jest już przecież potworny potworek w postaci "literatury kobiecej". Jak wiemy, jest literatura dla ludzi i "literatura dla kobiet". Szczyt szczytów feminizmu – podział na ludzi i kobiety. I kto to nakręca? Kobiety!

W otchłaniach pamięci szukam kobiecych autorek z mojej biblioteczki. Kilka się znajdzie, ale nie z fantastyki. W pamięci zapada jedna: Jane Austen. Jej nazwisko wzbudza szacunek tak u kobiet, jak u mężczyzn. Szacunek, ale i zachwyt, analizę, dyskusje. Nie pamiętam, że jej książki to romanse. Pamiętam celność spostrzeżeń i celowość historii. Pamiętam postacie, tak doskonale przeanalizowane, że niemalże fizyczne. Pamiętam język.

Przypomina mi się też sławetna Atwood, a raczej próbka pisarstwa znajomej zainspirowanej twórczością rzeczonej autorki. Atwood jak dla mnie paplała niekonkretnie i rozwlekle. Ledwie ją przetrawiłam. Za to fragmenty opowiadania mojej koleżanki z liceum – o geju wychodzącym z szafy, o dziewczynie w świecie dystopii – nadal jawią mi się jako rajskie drzewo, którego do dziś nie odnalazłam w literaturze. Żadnej!

Czy Jane Austen pisała jak mężczyzna? Nie musiała. A sami autorzy najpopularniejszych dzieł fantasy nie muszą podkreślać, że są mężczyznami. Po prostu piszą, najlepiej lub nie najlepiej jak potrafią. Podział tak naprawdę pojawia się, gdy jakaś autorka zacznie rozpisywać się o fakcie bycia kobietą-autorką. Czyli jednak płeć robi różnicę, tylko nie można o niej mówić inaczej niż w kontekście dyskryminacji lub porównywania się do mężczyzn. Koniecznie trzeba też dodać, że "literatura jest kobietą", a autorkę nazwać "królową" bo inaczej nigdy nie zostanie doceniona. Skąd w nas tyle monarchizmu? W moim umyśle, nieco ukształtowanym przez feminizm i indywidualizm, zaczyna kiełkować okrutna opinia.

Uważam, że to żałosne. Tak jak za żałosne uznaję porównywanie jakichkolwiek dzieł do innych autorów, zwłaszcza zagranicznych: "następca tego a tego!", "polski X!", "godny konkurent dla amerykańskiego X!". W takiej polityce publicystycznej widzę tylko kompleksy. Kompleksy na punkcie bycia Polakiem, kompleks związany z pisaniem fantastyki, kompleks bycia kobietą. Czy powieść nie może być po prostu powieścią, a autor autorem? Czy kobieta nie może siebie traktować po prostu jak człowieka?

Panie i panny, piszcie jak kobiety. Piszcie dobrze.