Nawidz

I

 

– Biada wam, jeśli od­mie­niec w osa­dzie osta­nie! – Oj­ciec Wa­cław uniósł ręce w trwoż­nym ge­ście. Jego cień, rzu­ca­ny ogniem z roz­pa­lo­ne­go na środ­ku izby pa­le­ni­ska, uło­żył się po­nu­ro na ścia­nie i twa­rzach ze­bra­nych we wnę­trzu wie­śnia­ków. – Nie idź­cie na układ z czar­cim sługą! – dodał.

Cich prze­cze­sał dło­nią swoją star­czą brodę, ściął oczy w wą­skie szpar­ki i od­chy­lił w tył sie­dzi­ska.

– Nasza go­ści­na tak samo jemu przy­słu­gu­je, jak i tobie, ka­pła­nie – po­wie­dział, nie pa­trząc na księ­dza. – Usza­nuj ją. I nie pró­buj nam tu swoją wiarą ka­dzić.

Wa­cław zro­bił kwa­śną minę, spo­glą­da­jąc z od­ra­zą na wę­drow­ca.

Ślepe oczy tam­te­go pa­trzy­ły przed sie­bie, a sku­pio­na, po­cią­gła twarz po­zo­sta­wa­ła nie­ru­cho­ma, co nada­wa­ło jego zgar­bio­nej syl­wet­ce po­sęp­ne­go wy­ra­zu. Ubra­ny był ubogo, w po­szar­pa­ne łachy, i tylko skó­rza­na, do­brze wy­ko­na­na torba zda­wa­ła się nie pa­so­wać do tego stro­ju.

Cich po­wtór­nie prze­cze­sał brodę i zwró­cił się w stro­nę przy­by­sza:

– Wy­bacz nam, Na­wi­dzu, ale tak to z go­ść­mi bywa. Nie­któ­rzy wie­dzą, jak z go­ści­ny ko­rzy­stać, inni nie.

Męż­czy­zna nie od­po­wie­dział. Oj­ciec Wa­cław chciał to wy­ko­rzy­stać, ale Cich po­wstrzy­mał go ge­stem dłoni.

– Mia­łeś swoją szan­sę, ka­pła­nie – stwier­dził. – Nie udało ci się. Teraz niech Na­widz na upio­ra za­ra­dzi.

– Źle czy­ni­cie…

– Nie waż się wię­cej po­uczać sta­ro­sty rodu, który cię w go­ści­nę przy­jął – prze­rwał mu Cich, wciąż jed­nak mó­wiąc spo­koj­nym tonem. – Wy, chry­sty, zbyt skłon­ni je­ste­ście, by innym lek­cji udzie­lać. Wy­da­je wam się, że­ście naj­mą­drzej­si. Że jak wasz bóg się wszyst­kim na raz zaj­mu­je, to musi być naj­lep­szy. – Sta­rzec wziął głęb­szy wdech. – Ale po­dług na­szej miary – pod­jął po chwi­li – jak kto chce we wszyst­kim być dobry, nigdy nie bę­dzie w ni­czym.

Wa­cław zwie­sił głowę, a jego po­li­czek za­czął drgać ner­wo­wo. Zmil­czał jed­nak he­re­zję.

– Może i twój bóg jest po­tęż­ny – kon­ty­nu­ował Cich – ale nic tu po nim na na­szych zie­miach. Tu tylko Na­widz za­ra­dzić może. Wiesz, kim jest Na­widz, księ­że?

Ka­płan za­prze­czył.

– Spo­śród ludzi – tłu­ma­czył sta­ro­sta – tylko Na­widz w pełni do­strzec może wszyst­kie isto­ty po­cho­dzą­ce z Nawii, kra­iny w ko­rze­niach Drze­wa Życia. I dla­te­go on naj­lep­szy jest, by z nimi pak­to­wać lub by je prze­pę­dzić. Swę­to­wi­do­wi więc dzię­ko­wać, że nam go tu spro­wa­dził, bo ry­chło w czas w na­szej osa­dzie się zja­wił.

– Praw­da to. – Na­widz ode­zwał się po raz pierw­szy od dłuż­sze­go czasu i ze­bra­nych znów prze­szedł dreszcz na dźwięk jego głosu. – Za­ra­dzę na wasze tro­ski. Pa­mię­taj­cie jed­nak, czego ocze­ku­ję w za­mian.

Cich zmarsz­czył brwi. Mimo nie­za­do­wo­le­nia, wie­dział, że nie ma in­ne­go wyj­ścia. Był zresz­tą na to go­to­wy. Od ja­kie­goś czasu plony były tak ob­fi­te, a po­lo­wa­nia przy­no­si­ły tak wiele skór, że sta­ro­sta miał pew­ność, iż musi stać za tym coś wię­cej, niźli tylko zrzą­dze­nie losu. A jeśli tak było w isto­cie, wie­dział też, że kie­dyś przyj­dzie mu za to za­pła­cić.

– Pa­mię­ta­my, pa­mię­ta­my – zwró­cił się do przy­by­sza. – Nie mało to dla nas, ale uzbie­ra­my. Za­radź na upio­ra, a bę­dziesz świę­to­wać z nami.

Na­widz uśmiech­nął się i zwró­cił na sta­ro­stę swoje ślepe oczy.

– Gdzie upiór po­ja­wia się naj­czę­ściej? – spy­tał.

 

II

 

– Nie mo­że­my po­zwo­lić, aby Na­widz po­szedł na To­pie­li­ska. Co jeśli od­kry­je praw­dę? – Stra­chań ude­rzył pię­ścią w korę drze­wa. Na po­la­nie, na któ­rej się znaj­do­wa­li, ze­rwał się wiatr, jakby wy­wo­ła­ny wła­śnie tym ge­stem. – Mu­sisz po­roz­ma­wiać z ojcem. Sta­ro­sta może jesz­cze raz ze­brać radę. Prze­ko­naj go…

– Nie – uciął ostro Swar, za­ci­ska­jąc dłoń na rę­ko­je­ści mie­cza. – Nikt się ni­cze­go nie dowie. Mi­nę­ło zbyt dużo czasu, aby tamta spra­wa miała coś wspól­ne­go z upio­rem.

– A jeśli się my­lisz? A jeśli to Ra­dost…

Swar po­chy­lił się nad Stra­cha­niem. Gó­ro­wał nad nim o głowę. Jego cięż­ki łeb, z przy­cię­ty­mi do hełmu wło­sa­mi i po­kaź­nym wąsem, zwie­sił się nad spo­tnia­łym czo­łem Stra­cha­nia.

– Przy­rze­ka­łeś nigdy już nie wspo­mi­nać tego imie­nia. Czy we­zwa­łeś mnie tu tylko po to, żeby zła­mać obiet­ni­cę?

Stra­chań prze­łknął ślinę. Po­czuł jak serce za­czy­na sil­niej ko­ła­tać mu się w pier­si. Cho­wa­jąc głowę mię­dzy ra­mio­na ode­tchnął cięż­ko i ode­zwał się sła­bym gło­sem:

– Mu­si­my coś zro­bić. Nawet, jeśli to nie Ra­dost jest upio­rem, Na­widz może od­kryć praw­dę. On widzi takie rze­czy!

Swar chwy­cił Stra­cha­nia za szyję i przy­ci­snął do drze­wa. Stra­chań bez­sku­tecz­nie spró­bo­wał wy­rwać się, wy­da­jąc z sie­bie skrz­tu­szo­ny jęk. Jego twarz po­czer­wie­nia­ła, a ob­ra­ca­ją­ce się biał­ka­mi w górę oczy wy­ba­łu­szy­ły się.

– Jeśli jesz­cze raz, choć­by w snach, wró­cisz do tam­tej nocy, za­bi­ję cię – wy­sy­czał Swar. – A teraz zejdź mi z oczu.

Stra­chań padł na ko­la­na i roz­ma­so­wu­jąc zbo­la­łą grdy­kę, z tru­dem łapał od­dech. Zda­wa­ło mu się, że las i po­la­na wokół wi­ru­ją opę­tań­czo i lada chwi­la zwalą mu się na głowę.

Swar, nie zwra­ca­jąc na niego uwagi, ru­szył w stro­nę osady.

– Jeśli Na­widz od­kry­je praw­dę – wy­char­czał z tru­dem Stra­chań – nie mów, że cię nie ostrze­ga­łem.

Swar za­trzy­mał się. Przez chwi­lę ści­skał rę­ko­jeść mie­cza, po czym w jed­nej chwi­li zna­lazł się przy to­wa­rzy­szu, po­de­rwał go z klę­czek i przy­szpi­lił do drze­wa prze­bi­ja­jąc mu szyję.

Cia­łem Stra­cha­nia wstrzą­snął po­je­dyn­czy spazm. Mię­śnie jego twa­rzy na­pię­ły się i po­czę­ły drgać ner­wo­wo. Oczy za­szły łzami, a z ust po­cie­kła stróż­ka krwi.

Swar wyjął szty­let, roz­darł ma­te­riał okry­wa­ją­cy pierś to­wa­rzy­sza i za­to­pił ostrze po­ni­żej splo­tu sło­necz­ne­go, roz­ci­na­jąc brzuch.

Z ust Stra­cha­nia chlu­snę­ła krew. Żył jesz­cze, kiedy Swar padł na ko­la­na i po­czął de­kla­mo­wać:

– Na moc Nawii, na ko­rzeń z Drze­wa Życia! Przyjm mą ofia­rę, po­tęż­ny We­le­sie. Za­kryj przed wzro­kiem Na­wi­dza to, co po­win­no zo­stać ukry­te.

W trze­wiach Stra­cha­nia za­go­to­wa­ło się. Pa­lą­cy ból roz­darł jego wnętrz­no­ści. W ostat­ku świa­do­mo­ści zdą­żył spo­strzec jesz­cze, że Swar za­to­pił w jego ranie rękę, za­głę­bia­jąc ją nie­mal do sa­me­go ra­mie­nia.

Kiedy w dło­niach Swara ścię­ło się w ostat­nim skur­czu wy­rwa­ne serce, Stra­chań już nie żył.

Swar scho­wał szty­let i roz­darł rę­ka­mi ranę to­wa­rzy­sza, wy­szar­pu­jąc skórę, wraz z ka­wał­ka­mi wnętrz­no­ści i roz­rzu­cił je wokół. Potem za­brał miecz i wró­cił do wio­ski.

Księ­życ miał kolor krwi na jego bla­dej twa­rzy.

 

III

 

– Upil! Upil wlu­cił! – Nie­moj, sied­mio­let­ni nie­mal chło­piec, tu­piąc bo­sy­mi sto­pa­mi, prze­bie­gał wła­śnie przez osadę, kie­ru­jąc się w stro­nę chaty Cicha. – Upil! – krzy­czał zdy­sza­nym gło­sem. – Upil!

Lu­dzie po­wy­cho­dzi­li z cha­łup, zbie­ra­jąc się przed sie­dzi­bą sta­ro­sty. W końcu i sam Cich wyj­rzał ze swo­jej izby i spoj­rzał py­ta­ją­co na malca.

– Oj­ciec mnie po­słał! – za­czął chło­piec. – Stla­chań przez upila ubity!

– Gdzie? – za­py­tał Cich.

– Na Bo­lo­wej Po­la­nie!

Cich zmarsz­czył brwi.

– Dziw­ne – za­sta­no­wił się gło­śno. – Upiór do tej pory tylko na To­pie­li­sku gra­so­wał, a Bo­ro­wa Po­la­na da­le­ko od bagna…

Z za­cie­ka­wie­niem łyp­nął okiem na sie­dzą­ce­go przed jedną z chat Na­wi­dza. Przy­bysz nie do­łą­czył do resz­ty, jakby w ogóle nie sły­sząc, co się tutaj dzie­je. Jego twarz jed­nak, za­wsze sku­pio­na i obo­jęt­na, wy­ra­ża­ła teraz dziw­ne za­cie­ka­wie­nie. Sta­ro­sta był pe­wien, że na wieść o Bo­ro­wej Po­la­nie, Na­widz na krót­ką chwi­lę zwró­cił w ich stro­nę swoją głowę.

– I cóż wam po wa­szym od­mień­cu, hę? – Oj­ciec Wa­cław, który zja­wił się nie wia­do­mo skąd, pró­bo­wał teraz prze­ci­snąć się przez tłum. – Nie widzę, żeby wam po­mógł.

– Ty także nam nie po­mo­głeś – skwi­to­wał Cich. – Nie sądź więc in­nych, jeśli sam nie je­steś lep­szy.

Wa­cław za­darł głowę i wsparł ręce na bio­drach.

– Jesz­cze się tu okaże, kto jest lep­szy i czyj bóg więk­szą mocą włada – rzu­cił dum­nie. –Dzi­siej­szej nocy po­zna­cie, ile warte są wasze Try­gła­wy!

Cich za­ci­snął zęby. Na jego twa­rzy jed­nak nie widać było gnie­wu.

– Za takie słowa – za­czął, nie pod­no­sząc głosu – po­win­ni­śmy cię po­ćwiar­to­wać. Doceń, że tego nie zro­bi­my.

Wa­cław sku­lił się w sobie, ale szyb­ko od­zy­skał utra­co­ny ani­musz.

– Nie zwy­kłem był rzu­cać słów na wiatr! – krzyk­nął. – Tej nocy udam się na To­pie­li­ska i raz na za­wsze roz­pra­wię się z wa­szym upio­rem!

Cich uniósł z po­li­to­wa­niem brwi. Część osad­ni­ków ro­ze­śmia­ła się. Twarz sta­ro­sty przy­bra­ła wyraz, jakie cza­sa­mi przy­bie­ra­ją twa­rze matek, któ­rych dzie­ci w skła­da­ją­cym się z kilku pa­ty­ków rynsz­tun­ku chcą to­wa­rzy­szyć ojcom przy po­lo­wa­niu.

– Jak tam chcesz, kle­cho – ro­ze­śmiał się – niech cię Swę­to­wid pro­wa­dzi!

 

IV

 

Był już wie­czór, kiedy Na­widz prze­śli­znął się wzdłuż płotu, za któ­rym tło­czy­ły się zwie­rzę­ta i ubił sto­pa­mi zie­mię tak, aby uzy­skać pła­ską po­wierzch­nię. Na­stęp­nie uklęk­nął, wyjął z torby nie­wiel­ki wo­re­czek i wy­sy­pał w to miej­sce sprosz­ko­wa­ny głóg, kre­śląc w nim pal­cem pro­sty sym­bol.

– Usłysz mnie, Zło­cie­niu – wy­szep­tał. Potem wy­do­był z torby su­szo­ną je­mio­łę, utarł ją i usy­pał okrąg wokół czer­wo­ne­go znaku. – Zdradź mi, kto zabił Stra­cha­nia. Który z nich?

Cięż­kie od za­pa­chu zwie­rzę­cych od­cho­dów po­wie­trze za­drga­ło, a Na­widz po­sły­szał od­le­gły szmer, po­wo­li ukła­da­ją­cy się w dźwięk nie­zro­zu­mia­łych jesz­cze słów. Kiedy już miał uchwy­cić ich sens, wszyst­ko nagle usta­ło, a gu­ślarz po­czuł na dło­niach cie­płe kro­ple. Gdy spoj­rzał w górę, do­strzegł sto­ją­ce­go na pło­cie skrza­ta – nie wyż­sze­go niż dwie pię­dzi bro­da­te­go dziad­ka – ce­lu­ją­ce­go stru­mie­niem moczu pro­sto w wy­ry­so­wa­ne na kle­pi­sku sym­bo­le.

Na­widz ze­rwał się z klę­czek, uło­żył dło­nie w od­po­wied­ni spo­sób i wy­szep­tał ma­gicz­ną for­mu­łę.

Skrzat chi­cho­cząc prze­sko­czył na są­sied­nią belkę. Z żer­dzi na któ­rej stał przed chwi­lą wzbił się kłąb kurzu zmie­sza­ne­go z drza­zga­mi.

– Nic ci po two­ich sztucz­kach, czło­wie­cze – za­kpił stwór, cho­wa­jąc przy­ro­dze­nie. – Ta­ki­mi po­pi­sa­mi tobyś nawet wiej­skiej dziew­ki nie za­uro­czył.

Na­widz wy­pro­sto­wał się, błą­dząc rę­ka­mi w po­bli­żu torby.

– Czego chcesz? – spy­tał.

– A czego ty chcesz, czło­wie­cze? Bo chyba nie dla dobra wio­ski dzia­łać.

– Dla­cze­go tak są­dzisz?

Skrzat zgiął usta w iro­nicz­nym uśmie­chu i wyjął z przy­tro­czo­nej do pasa sakwy nie­wiel­ką por­cję sza­le­ju. Chwi­lę prze­żu­wał ją, splu­wa­jąc gęstą śliną, aż w końcu ode­zwał się:

– Bo cię znam, czło­wie­cze. Wśród nas wie­ści się szyb­ko roz­cho­dzą. Wiemy, przed kim na­szych go­spo­da­rzy chro­nić.

– Mu­sia­ły więc błęd­ne wie­ści do cie­bie tra­fić, skrza­cie.

Stwór zmarsz­czył brwi i wy­pro­sto­wał się dum­nie.

– Skrzat to ci matkę chę­do­żył – wy­ce­dził przez zęby. – I widać długo ją na­cho­dził, bo ci jego soki w oczy po­szły. Jeśli masz mnie już jakoś na­zy­wać, zwij mnie Gu­mien­ni­kiem.

Na­widz skło­nił się prze­sad­nie i po­wie­dział z uda­wa­ną grzecz­no­ścią:

– Honor i za­szczyt po­znać mi taką zna­mie­ni­tość.

Gęsta kro­pla zie­lo­nej śliny tra­fi­ła go w czu­bek głowy.

– Nie kpij ze mnie, czło­wie­cze – wy­pluł z sie­bie Gu­mien­nik – bo jesz­cze twoje dzie­ci ża­ło­wać będą, że im nikt w porę matki szpun­tem nie za­tkał.

Na­widz ukrad­kiem wyjął z torby ko­rzeń man­dra­go­ry i za­czął ści­skać go w dłoni. Jed­no­cze­śnie cof­nął się o krok i spró­bo­wał oce­nić, w którą stro­nę skrzat ze­chce usko­czyć przed jego ata­kiem.

– Czego więc ode mnie ocze­ku­jesz? – spy­tał, czy­niąc pal­ca­mi ta­jem­ny znak.

– Widzę co tam knu­jesz, czło­wie­cze. Nie pró­buj tego.

Męż­czy­zna prze­rwał wy­po­wia­da­nie for­mu­ły, jed­nak ko­rzeń zo­sta­wił w po­go­to­wiu.

– Od­po­wiedz na moje py­ta­nie – za­żą­dał.

– Chcę, abyś opu­ścił osadę – wy­ja­śnił skrzat, sia­da­jąc na żer­dzi i prze­żu­wa­jąc ko­lej­ną por­cję sza­le­ju.

– A co jeśli tego nie zro­bię?

– Prze­ko­nasz się, ale na twoim miej­scu nie chciał­bym się tego do­wie­dzieć.

Na­widz scho­wał ko­rzeń do torby.

– Po­dej­mę ry­zy­ko – stwier­dził.

– Jak chcesz – od­parł Gu­mien­nik. – Ale pa­mię­taj, że cię ostrze­ga­łem. – Skrzat prze­sko­czył na jedną z chat i znik­nął wśród strze­chy.

Na­widz roz­gar­nął wciąż mokre od moczu sym­bo­le i przy­krył ich reszt­ki słomą. Potem za­mknął torbę i od­szedł w stro­nę ba­gien.

Od To­pie­lisk wiał cie­pły wiatr, nio­są­cy w sobie za­pach roz­kła­du.

 

V

 

Oj­ciec Wa­cław prze­że­gnał się. Po­wo­li za­czy­nał ża­ło­wać, że przy­szedł w to miej­sce. Nie było już jed­nak od­wro­tu. Wzy­wa­jąc na pomoc swo­je­go boga, za­ci­skał dłoń na dużym, srebr­nym krzy­żu, spraw­dza­jąc jed­no­cze­śnie grunt pod sto­pa­mi trzy­ma­nym w dru­giej ręce drą­giem. Wie­dział, że ba­gni­sko w jed­nej chwi­li może po­chło­nąć jego skrom­ne­go ży­wo­ta.

To­pie­li­ska były roz­le­głe. W po­sęp­nym bla­sku mie­nią­ce­go się swoją peł­nią mie­sią­ca, zda­wa­ły się być żywą isto­tą, czy­ha­ją­cą tylko na chwi­lę nie­uwa­gi ze stro­ny wę­drow­ca. Je­dy­nie za spra­wą cudu ksiądz od­naj­dy­wał bez­piecz­ne ścież­ki po­śród za­ro­śli i cuch­ną­ce­go błota.

Im bar­dziej zbli­żał się do miej­sca, w któ­rym za­zwy­czaj wi­dy­wa­no upio­ra, tym bar­dziej na­ra­sta­ła cisza, jaka go ota­cza­ła. Wcze­śniej jesz­cze mógł do­strzec ob­ser­wu­ją­ce go po­śród gę­stwin sku­pio­ne oczy zwie­rząt. Teraz nie wy­czu­wał już ich obec­no­ści. Zu­peł­nie, jakby ta część grzę­za­wisk była dla nich nie­do­stęp­na.

Ksiądz nie wie­dział czego do­kład­nie szuka. Nie wie­dział też, w jaki spo­sób może wy­grać z upio­rem, kiedy go już spo­tka. Miał jed­nak pew­ność, że jego bóg po­mo­że mu, że po­pro­wa­dzi go, a kiedy przyj­dzie sta­nąć w szran­ki z pie­kiel­ną be­stią, ob­ja­wi mu drogę do zwy­cię­stwa. W końcu Wa­cław czy­nił to tylko dla jego chwa­ły.

Jakby w od­po­wie­dzi na te myśli, przed ka­pła­nem wy­bły­snę­ły nagle ko­lo­ro­we świa­teł­ka. Chwi­lę krą­ży­ły wokół niego, po czym ru­szy­ły w głąb trzę­sa­wisk, za­trzy­mu­jąc się co kilka stóp i cze­ka­jąc, aż ksiądz ruszy za nimi.

Droga, którą mu ob­ra­ły była twar­da i Wa­cław nie lękał się nią kro­czyć. Prze­stał nawet spraw­dzać grunt trzy­ma­nym w ręce drą­giem. Oko­li­ca roz­świe­tlo­na bla­skiem cu­dow­nych ogni­ków stała się naraz cie­plej­sza i przy­chyl­niej­sza. Serce księ­dza uspo­ko­iło się. Teraz był pe­wien, że nic mu nie grozi. Czuł przy sobie boską obec­ność.

Nagłe do­tknię­cie pta­sich piór wy­rwa­ło go z otę­pie­nia. Tuż przy jego gło­wie prze­le­ciał kruk. Ksiądz za­chwiał się i padł ple­ca­mi w cuch­ną­ce błoto. Jedna z nóg ugrzę­zła mu do kolan. Czu­jąc opar­cie pod rę­ka­mi zdo­łał unieść się i wy­cią­gnąć koń­czy­nę. Jesz­cze krok, a cały za­padł­by się w To­pie­li­sku.

Ogni­ki za­wi­ro­wa­ły. Ptak wpadł pro­sto w nie i roz­pę­dził je. Chwi­le krą­żył nad wra­ca­ją­cym do sie­bie księ­dzem, po czym od­le­ciał w kie­run­ku roz­ło­ży­stej brzo­zy, czer­nie­ją­cej ot­chła­nią po­sęp­nej dziu­pli. Lo­to­wi ptaka to­wa­rzy­szy­ły silne po­dmu­chy wia­tru. Całe miej­sce zda­wa­ło się wra­cać do życia.

Oj­ciec Wa­cław sta­nął na nogi i pod­pie­ra­jąc się na swo­jej lasce, ostroż­nie ru­szył w stro­nę drze­wa. Tym razem spraw­dzał grunt przed każ­dym kro­kiem. Do­tar­cie do celu za­ję­ło mu sporo czasu. Kiedy sta­nął już pod roz­ło­ży­sty­mi ko­na­ra­mi, po­now­nie uj­rzał ptaka.

Po­sęp­ną głowę kruka zdo­bi­ły trzy żółte pióra. Na tle jego smo­li­ste­go upie­rze­nia wy­glą­da­ły jak ko­ro­na wień­czą­ca jego do­stoj­ną syl­wet­kę.

Ksiądz zbli­żył się ostroż­nie do drze­wa i uniósł krzyż.

– In no­mi­ne Pa­tris, et Filii, et Spi­ri­tus Sanc­ti…– wy­rzekł ła­mią­cym się gło­sem.

Ptak sfru­nął na niż­szą gałąź i za­kra­kał.

Oj­ciec Wa­cław upu­ścił krzyż i po­stą­pił krok w tył. Choć usil­nie pró­bo­wał, nie mógł przy­po­mnieć sobie teraz żad­nej z mo­dlitw.

Zo­ba­czył przed sobą ob­li­cze upio­ra.

 

VI

 

Na­widz usły­szał kra­ka­nie kruka, a zaraz potem ludz­ki krzyk, w swym po­cząt­ku pełen prze­ra­że­nia, póź­niej już tylko dła­wią­ce­go bólu.

Uśmiech­nął się z po­li­to­wa­niem, ro­biąc minę, jaką można zro­bić, gdy pies wy­rwie nam z ręki spo­ży­wa­ny wła­śnie ka­wa­łek mięsa.

Przed Na­wi­dzem ma­ja­czy­ła wid­mo­wa syl­wet­ka roz­ło­ży­stej brzo­zy, któ­rej biel kon­tra­sto­wa­ła z czer­nią dziu­pli znaj­du­ją­cej się tuż pod ko­ro­ną drze­wa. Idąc w jej stro­nę, Na­widz nie mu­siał bać się grzę­za­wisk. To­pie­li­sko samo od­kry­wa­ło przed nim wła­ści­we ścież­ki, jakby pro­wa­dząc go za rękę.

Pod drze­wem le­ża­ło ciało księ­dza. Uło­żo­ne na wznak, z roz­dar­tą pier­sią, stra­szy­ło czer­nią swych trze­wi. Wy­dzie­ra­ją­cy jego wnętrz­no­ści upiór prze­rwał i uniósł głowę.

Na­widz sta­nął przed nimi nie­wzru­szo­ny. Kiedy mru­gnął i otwo­rzył oczy, na zwło­kach ka­pła­na sie­dział kruk z trze­ma żół­ty­mi pió­ra­mi na czub­ku głowy.

Ptak po­de­rwał się do lotu, na chwi­lę przy­siadł u wej­ścia do dziu­pli, po czym od­le­ciał.

Męż­czy­zna pod­szedł do drze­wa, wspiął się na nie i się­gnął do za­głę­bie­nia. We­wnątrz wy­czuł zbu­twia­ły ma­te­riał. Chwy­cił go sil­nie i wy­rzu­cił na trawę.

Ze środ­ka wy­sy­pa­ły się ludz­kie kości.

 

VII

 

– Nie mamy in­ne­go wyj­ścia, ojcze. – Swar ude­rzył pię­ścią w otwar­tą dłoń. – Tylko Weles może pomóc nam od­zy­skać dawną świet­ność. Nie strasz­ne nam będą upio­ry i chry­sty!

Cich mil­czał i nie pa­trzył na syna. W sku­pie­niu roz­cze­sy­wał pal­ca­mi swoją brodę. W jego chłod­nych oczach peł­ga­ło od­bi­cie pło­ną­ce­go na środ­ku izby ognia.

Swar zbli­żył się do star­ca.

– Prze­cież sam wi­dzisz, że wszy­scy bo­go­wie już się pod­da­li i ode­szli w cień. Czy któ­ryś z nich ci kie­dy­kol­wiek od­po­wie­dział? Tylko Weles nie po­zo­sta­je głu­chy. Wy­star­czy po­świę­cić Na­wi­dza…

– Milcz – Cich ode­zwał się pra­wie szep­tem. – Le­piej nam scze­znąć, niż wcho­dzić w ukła­dy z We­le­sem.

– Jeśli nie zro­bi­my nic, nie upio­ry nam będą wro­giem, a chry­sty. Zajmą naszą zie­mię, a nas wytną do nogi.

– Widać taka jest wola bogów.

Swar po­chy­lił się nad ojcem, opie­ra­jąc dło­nie na pod­ło­kiet­ni­kach jego sie­dzi­ska.

– Niech więc Nawia po­chło­nie ta­kich bogów, a wszel­ka pa­mięć po nich niech sczeź­nie w ko­rze­niach Drze­wa Życia.

Cich po­de­rwał się ze swo­je­go miej­sca, a pchnię­ty przez niego Swar runął na kle­pi­sko.

– Nie waż się wię­cej bluź­nić w ten spo­sób! – krzyk­nął sta­rzec.

Swar uniósł się na łok­ciach.

– Łatwo jest w cie­płej izbie wy­da­wać sądy – za­czął. – Nie opusz­czasz osady od lat. Nie wiesz, co chry­sty robią z tymi, któ­rzy od­rzu­cą ich wiarę. Nie wi­dzia­łeś pło­ną­cych wio­sek. Nie wi­dzia­łeś stert ciał. Jeśli na nich nie ude­rzy­my i nas czeka ten los.

Sta­rzec sta­nął nad synem mie­rząc w niego ko­ści­stym pal­cem. Chwi­la gnie­wu kosz­to­wa­ła go dużo wy­sił­ku i teraz od­dy­chał cięż­ko.

– Może i masz rację – wy­rzekł, z tru­dem ła­piąc od­dech – ale jeśli bo­go­wie chcą ina­czej, pa­mię­taj, że dla mnie po­słu­szeń­stwo wobec nich waż­niej­sze jest, niźli ro­dzi­na!

– Dla mnie też – wy­szep­tał Swar, ści­ska­jąc w dłoni rę­ko­jeść szty­le­tu.

 

VIII

 

Na­widz był już nie­mal w osa­dzie, kiedy po­czuł, że grunt osuwa mu się pod no­ga­mi. Do­pie­ro po chwi­li spo­strzegł, że jest od­wrot­nie.

Nagle zna­lazł się w po­wie­trzu, wi­sząc głową w dół na przy­tro­czo­nej do jed­ne­go z drzew linie. Coś po­chwy­ci­ło jego ręce i roz­kła­da­jąc je sze­ro­ko, unie­ru­cho­mi­ło go w po­zy­cji przy­po­mi­na­ją­cej nie­któ­re z run, jakie spo­tkać było można na nor­dyc­kich amu­le­tach. Trzy­ma­ny przez niego worek z ko­ść­mi wy­le­ciał mu z dłoni.

Z za­ro­śli za­czę­ły wy­glą­dać drob­ne, star­cze głów­ki, a po chwi­li przed wi­szą­cym tuż nad zie­mią Na­wi­dzem po­ja­wił się Gu­mien­nik.

Skrzat sta­nął w roz­kro­ku, chwi­lę gme­rał w por­t­kach, po czym oddał mocz na twarz męż­czy­zny.

– Ostrze­ga­łem cię – stwier­dził, strze­pu­jąc reszt­ki z przy­ro­dze­nia. – Ale nie chcia­łeś słu­chać. Teraz przyj­dzie ci za to za­pła­cić.

Z koron drzew i za­ro­śli wy­sko­czy­ło nagle dzie­siąt­ki po­dob­nych mu stwo­rzeń. Kłę­biąc się wokół Na­wi­dza, szy­ko­wa­ły coś, czego ten nie mógł do­strzec. Skó­rza­na torba zwi­sa­ła tuż przy jego gło­wie i męż­czy­zna robił teraz wszyst­ko, by wy­do­być z jej wnę­trza po­trzeb­ne mu rze­czy.

– Wiesz, jak pach­nie niedź­wie­dzi­ca, czło­wie­cze? – spy­tał Gu­mien­nik, wy­do­by­wa­jąc ze swo­jej sakwy por­cję sza­le­ju. Nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź ro­ze­śmiał się i wy­rzekł: – Tak, jak nie­dłu­go pach­nieć bę­dzie twoja rzyć! A upoj­na noc z niedź­wie­dziem bę­dzie za­le­d­wie po­cząt­kiem na­szej na­ucz­ki!

Na­widz po­czuł, że skrza­ty pró­bu­ją pod­cią­gnąć jego por­t­ki. Na­pi­na­jąc z całej siły mię­śnie, uczy­nił dło­nią gest i wy­po­wie­dział od­po­wied­nią for­mu­łę. Lina krę­pu­ją­ca jego rękę pękła, a sku­pio­ne przy niej kra­sna­le od­le­cia­ły na boki. Nim po­now­nie zdą­ży­ły do niego do­biec, wyjął z torby ko­rzeń man­dra­go­ry, roz­tarł go w dłoni i roz­sy­pał pył wokół.

Znaj­du­ją­cy się naj­bli­żej na­past­ni­cy padli na zie­mię, wijąc się w pło­mie­niach. Na­widz wy­swo­bo­dził drugą rękę i zdo­łał strą­cić z sie­bie po­zo­sta­łych z nich.

Gdy ze­sko­czył na ubitą ściół­kę, jesz­cze raz po­trak­to­wał ich ko­rzen­nym pyłem.

Gu­mien­nik dał susa w za­ro­śla i wydał kilka po­le­ceń. Nagle na Na­wi­dza spadł grad strzał, z li­na­mi umo­co­wa­ny­mi tuż przy lot­kach. Drob­ne groty wbiły się w jego skórę, a kra­sna­le za­czę­ły bie­gać wokół, oplą­tu­jąc go cia­sno. Druga grupa nad­bie­gła z pę­ka­tym drą­giem i po­wa­li­ła gu­śla­rza na zie­mię.

Męż­czy­zna pró­bo­wał ro­ze­rwać po­wro­zy, lecz bez­sku­tecz­nie. Zdo­łał je­dy­nie od­rzu­cić kilku ata­ku­ją­cych go, uży­wa­jąc ma­gicz­nych for­muł. Kiedy leżał na ple­cach, na jego pierś wsko­czył Gu­mien­nik, śmie­jąc się try­um­fal­nie.

Miał się wła­śnie ode­zwać, kiedy wszyst­kich zmro­zi­ło kra­ka­nie kruka. Po chwi­li z jed­ne­go z drzew zle­ciał czar­ny ptak, z trze­ma żół­ty­mi pió­ra­mi na czub­ku głowy.

 

IX

 

Cich nie­mal zdo­łał unik­nąć ciosu. Wy­mie­rzo­ny w jego pierś szty­let zra­nił go w ramię. Sta­rzec za­chwiał się i upadł. Pró­bu­jąc osło­nić się przed ko­lej­nym ata­kiem, usko­czył w bok i się­gnął po broń. Swar jed­nak był szyb­szy. Runął na ojca i przy­ci­snął go swoim cię­ża­rem, przy­kła­da­jąc jed­no­cze­śnie ostrze do star­czej szyi.

– Nie po­zo­sta­wiasz mi wy­bo­ru, ojcze – po­wie­dział pra­wie szep­tem. – Ale wiedz, że twoja ofia­ra nie pój­dzie na marne.

Cich spró­bo­wał wy­rwać się z że­la­zne­go uści­sku. Bez­sku­tecz­nie.

– Szko­da, że nie bę­dziesz mógł po­znać pełni mocy We­le­sa. Prze­ko­nał­byś się wtedy, że mia­łem rację.

– Jeśli wej­dziesz w układ z We­le­sem, bę­dziesz prze­klę­ty na za­wsze. – Cich z tru­dem wy­po­wia­dał słowa przez za­ci­śnię­te gar­dło.

– Już za późno ojcze. My­ślisz że zie­mia ob­ra­dza­ła nam tak ob­fi­cie sama z sie­bie? Że udane po­lo­wa­nia to je­dy­nie wynik na­szych umie­jęt­no­ści? Że łupy, które uda­wa­ło nam się przy­wieźć to tylko zrzą­dze­nie losu? Weles po­ma­ga nam już od dawna, choć oczy­wi­ście wy­ma­ga­ło to pew­nych ofiar.

– Ra­dost… – Oczy star­ca roz­sze­rzy­ły się. Nagle zdał sobie spra­wę, od ja­kie­go czasu los przy­chyl­niej ob­cho­dził się z jego osadą. – Za­bi­łeś wła­sne­go brata! – krzyk­nął.

Swar uśmiech­nął się.

– Tak – przy­znał. – Cza­sa­mi dobro rodu wy­ma­ga naj­więk­szych po­świę­ceń.

Sta­rzec na­piął wszyst­kie mię­śnie i jesz­cze raz spró­bo­wał zrzu­cić z sie­bie syna. Ten przy­ci­snął go sil­niej i uniósł szty­let, by wy­mie­rzyć ostat­ni cios.

Gdy błysz­czą­ce ostrze za­czę­ło opa­dać, nagły po­dmuch zrzu­cił Swara ze star­ca i ci­snął nim o ścia­nę.

Sta­ro­sta uniósł się z tru­dem i spoj­rzał na drzwi.

U wej­ścia do izby stał Na­widz, w po­dar­tym ubra­niu, schla­pa­ny krwią aż po czu­bek głowy. Kiedy wszedł do środ­ka, rzu­cił w stro­nę wal­czą­cych wy­nisz­czo­ny wil­go­cią worek.

Worek pełen był ludz­kich kości.

– Upiór nie bę­dzie wię­cej na­cho­dził wa­szej osady – Stwier­dził Na­widz.

Cich nie od­po­wie­dział. Wsta­jąc, pod­niósł upusz­czo­ny przez Swara szty­let i pod­szedł do syna.

– Za­bi­łeś swo­je­go brata – wy­sy­czał nad nim. – I pod­nio­słeś rękę na ojca.

Swar wciąż jesz­cze wra­cał do sie­bie. Po­trzą­sa­jąc głową, pró­bo­wał od­zy­skać ostrość wi­dze­nia. Syl­wet­ka sta­ro­sty ma­ja­czy­ła przed nim nie­wy­raź­nie. Jak przez mgłę wi­dział uno­szą­cy się szty­let.

– Mam na­dzie­ję, że po wsze czasy nie za­znasz spo­ko­ju, tra­wio­ny w Nawii ko­rze­nia­mi Drze­wa Życia! – Cich za­to­pił ostrze w pier­si syna. Na­widz nie po­wstrzy­my­wał go. Stał z boku, nie­wzru­szo­ny, w nie­mal ide­al­nym bez­ru­chu. Wy­glą­dał jak wy­ku­ty z ja­spi­su posąg.

– Przy­kro mi, Na­wi­dzu, że mu­sia­łeś brać w tym udział – wy­znał Cich, kiedy jego syn wydał już z sie­bie ostat­nie tchnie­nie.

Gu­ślarz uniósł na star­ca swoje ślepe spoj­rze­nie i wzru­szył ra­mio­na­mi.

– Byłem świad­kiem gor­szych rze­czy – po­wie­dział.

Sta­rzec pod­szedł do worka peł­ne­go kości. Kości jego syna.

– A więc to on był upio­rem? – za­py­tał.

Na­widz mil­czał jakiś czas, z głową wciąż skie­ro­wa­ną na sta­ro­stę, aż w końcu ode­zwał się:

– Upio­ra już nie ma. Cze­kam teraz na drugą część umowy.

Po twa­rzy Cicha prze­biegł wyraz nie­za­do­wo­le­nia.

– Do­sta­niesz, com ci obie­cał – wy­rzekł.

 

X

 

Za ple­ca­mi Na­wi­dza po­wo­li za­cie­ra­ły się kon­tu­ry osady. Dym z po­grze­bo­wych sto­sów uno­sił się nad nią, za­ła­mu­jąc przy tym pro­mie­nie wscho­dzą­ce­go słoń­ca.

Na­widz szedł raźno, jakby od­zy­skał mło­dzień­czą ener­gię. Nie gar­bił się już, a jego oczy miały teraz brą­zo­wy kolor. Zda­wa­ło się, że z za­chłan­no­ścią po­że­ra­ją wszyst­ko, co znaj­du­je się w za­się­gu wzro­ku.

Gdy męż­czy­zna wszedł w gęsty bór, na jego ra­mie­niu przy­siadł kruk. Głowę kruka zdo­bi­ły trzy złote pióra.

– Po­wiedz – za­gad­ną Na­widz ptaka – skąd wie­dzia­łeś, że kości będą na ba­gnach?

Kruk za­mru­gał i wydał z sie­bie niski skrzek, który można by wziąć za śmiech, gdyby tylko był w nim choć cień ra­do­ści.

– Kości za­wsze są na ba­gnach – od­po­wie­dzia­ło zwie­rzę. – Jesz­cze się tego nie na­uczy­łeś?

Na­widz mu­siał przy­znać mu rację. Ostat­nio od­wie­dzi­li czte­ry osady. W każ­dej z nich to wła­śnie na ba­gnach zna­leź­li ja­kieś zwło­ki. Zu­peł­nie, jakby te miej­sca były pre­de­sty­no­wa­ne do ta­kich wy­da­rzeń.

– Co zro­bi­łeś z ocza­mi? – spy­tał ptak, kiedy uszli kilka kro­ków.

– Nic. Po pro­stu prze­sta­łem uży­wać tej maści. Muszę cza­sa­mi robić prze­rwy, bo na­praw­dę oślep­nę.

– Ale z ta­ki­mi ocza­mi nie je­steś wia­ry­god­ny.

– Zanim doj­dzie­my do na­stęp­nej osady, użyję jej znowu.

Szli wśród gę­stwin i drzew, kie­ru­jąc się na wschód. Ścież­ka znik­nę­ła już wior­stę temu. Cza­sa­mi, gdy spo­mię­dzy ga­łę­zi pa­da­ło na nich wię­cej słoń­ca, ich po­dłuż­ne cie­nie kła­dły się przed nimi, jakby wy­zna­cza­jąc wła­ści­wą drogę. Naj­czę­ściej jed­nak ma­sze­ro­wa­li wśród gę­ste­go, chłod­ne­go mroku.

– Nie mu­sia­łeś za­bi­jać księ­dza – Na­widz wró­cił do prze­rwa­nej roz­mo­wy. – I tak by się uto­pił.

– Je­stem upio­rem – od­po­wie­dział ptak. – Upio­ry za­bi­ja­ją ludzi. A do tego nie lubię księ­ży.

Po twa­rzy męż­czy­zny prze­biegł wyraz dez­apro­ba­ty.

– Tak – za­dą­sał się gu­ślarz – ale dzię­ki temu zy­sku­je­my nie­po­trzeb­ny roz­głos. Już teraz mu­si­my udać się dużo dalej. Po­wo­li sta­je­my się zbyt znani w tej oko­li­cy.

Ptak po­now­nie wy­do­był z sie­bie skrze­czą­cy chi­chot.

– Oba­wiasz się tych ma­łych stwo­rzeń? – spy­tał.

– Nie. Po­ra­dził­bym sobie z nimi i bez cie­bie. Je­dy­ne, czego się oba­wiam, to to, że chry­sty opa­nu­ją całą tę zie­mię.

Ptak uniósł głowę, jakby za­sta­na­wia­jąc się nad czymś.

– Nie szu­kaj zmar­twień tam, gdzie ich nie ma – po­wie­dział po chwi­li. – Na razie mamy dość, by do­stat­nio do­cze­kać zimy. A przed pierw­szy­mi śnie­ga­mi bę­dzie­my mieli aż nadto.

– A co potem?

Nad uchem Na­wi­dza roz­le­gło się ciche wes­tchnie­nie. Dźwięk, który tylko czło­wiek mógł­by z sie­bie wy­do­być. Lub coś, co kie­dyś było czło­wie­kiem.

Kruk umo­ścił się le­piej na ra­mie­niu męż­czy­zny, wstrzą­snął łbem, na­stro­szył złote piór­ka i ode­zwał się w końcu:

– Nawet jeśli chry­sty opa­nu­ją tę zie­mię, dla nas i tak nic się nie zmie­ni. Każda wiara ma ja­kieś de­mo­ny. Gdzie­kol­wiek po­ja­wię się ja, lu­dzie będą po­trze­bo­wać kogoś ta­kie­go jak ty. Nie mu­sisz się bać, że za­brak­nie ci chle­ba.

Ko­ro­na­mi drzew wstrzą­snął po­dmuch wia­tru. Kruk ucichł i ro­zej­rzał się wokół. Choć było pew­nym, że nie na­tra­fią tutaj na żad­ne­go wę­drow­ca, to prze­cież nie tylko ludzi mu­sie­li się oba­wiać. Do­pie­ro po kilku kro­kach ptak ode­zwał się znowu:

– Nawet jeśli nie bę­dzie tam żad­nej ta­jem­ni­cy, nawet jeśli wszy­scy będą mieć czy­ste su­mie­nie i tak znaj­dą powód, dla któ­re­go demon im się ob­ja­wił. – Ptak zro­bił krót­ką prze­rwę. – Wszę­dzie znaj­dzie się miej­sce na upio­ry – dodał po chwi­li. – Taka jest bo­wiem ludz­ka na­tu­ra.