Wielki Humanistyczny Zderzacz Hadronów i Gra

Wielki Humanistyczny Zderzacz Hadronów – superkomputer tajnej placówki naukowej RP, zatrudniającej wyłącznie humanistów i przedstawicieli nauk społecznych. Charakter placówki pozostaje niejawny, ze względu na specyfikę projektów badawczych, które przeciętnemu Kowalskiemu wydawałyby się śmieszne, nie do zrealizowania, lub atakujące jego tożsamość.

Profesor antropologii negatywnej opuszczał stadion narodowy. Miał na sobie biało – czerwoną koszulkę, oficjalną czapkę Euro 2012 a na policzkach wymalowane były odwzorowania polskiej flagi. Nie bardzo wyróżniał się z tłumu kibiców. Profesor na wszelki wypadek zatrąbił w aerofon ustnikowy czyli wuwuzelę, wzbudzając zaciekawienie. Swoją wuwuzelą, niestandardową, afrykańską, przywiezioną z wyprawy naukowej przez laboranta, przebił otaczający go hałas. Na Czarny Ląd nie dotarły europejskie normy hałasu i zakazy dotyczące produkcji tych akustycznych akcesoriów. Forbidden był zdania, że dźwięk trąby był porównywalny tylko z odgłosem nocnego komara, próbującego wylądować przy uchu śpiącego. Kibice odkrzyknęli z podziwem, odezwały się też inne trąbki. Kamuflaż uczonego stosującego technikę obserwacji uczestniczącej polegającej na wtopieniu się w badane środowisko był stuprocentowo skuteczny.

Forbidden, sprawiając wrażenie zapalonego kibica, uważnie obserwował. Jego specjalizacja, antropologia negatywna, dotyczyła człowieka, jego wytworów oraz działań. Tyle, że poruszała tematy nieprzyjemne dla zwykłego zjadacza chleba. Naukowiec falował wraz z tłumem.

Antropolog udał się z morzem ludzi ku przystankom, obiecującym w jakimś tam nie bardzo odległym czasie podróż do centrum miasta. Dzisiejszą noc miał spędzić badawczo, na piciu piwa, rozmowach i śpiewaniu piosenek. Cóż, taki zakres projektu. Cieszył się w tym momencie z kapsułek, które dostali od BOR-u, częściowo znoszących działanie alkoholu. Już sam fakt Euro był wystarczającym powodem nie-kończącej-się-imprezy. Remis z Grecją na otwarcie nie był szczytem szczęścia, jednak na pewno dodatkowo pobudzi tłum do konsumpcji. I, co gorsza, śpiewów.

Socjolożka, profesor Sleepery, skończyła wykłady. Słońce mówiło właśnie „do widzenia”, fantasmagorycznie malując chmury, prawie tworząc ocean podobny do mojego wyobrażenia Solaris, pomyślała. Zeszła dolne piętro Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego starając się wyglądać jak zawsze. Zatrzymała się przed odrapanymi drzwiami, które ustąpiły pod lekkim pchnięciem. Mechanizm wejścia rozpoznał ją. Weszła w długi, prowadzący w dół, korytarz.

Wielka, jasna, opalizująca kula energii o średnicy około czterech metrów lewitowała pośrodku hali. Kilka razy na sekundę po jej powierzchni prześlizgiwała się błyskawica wyładowania. Powietrze trzeszczało. Nad kulą krążyły hololitery układając się w sentencję:

"Wyrwać kawałek ciemności i zobiektywizować go.

A więc rozświetlić”.

Profesor Forbidden doglądał Zderzacza. Koordynował pracę zespołu programistów i informatyków, kontrolował dane kulturowe zasilające Kolider. Wrócił niedawno z podróży badawczej do plemion kibiców. Eksperyment naturalny, jaki zafundowała rzeczywistość, nazywany potocznie EURO 2012, był gratką nie lada. Wydał ostatnie polecenia i udał się do gabinetu.

… punktem wyjścia była najprostsza definicja, mówiąca, że gra to „czynność o ustalonych zasadach, w której bierze udział zwykle kilka osób, rzadziej jedna”. – Forbidden upił nieco ginu. Sleepery patrzyła na antropologa uważnie, w kominku trzaskał ogień. Gabinet urządzono na styl etniczny, imponujące wrażenie powodowała ściana, cała obwieszona maskami. Były tam maski jawajskie, indyjskie czy irokeskie. I teatralne, i weneckie. – Programując Humanistyczny Zderzacz sięgnęliśmy do materiałów zgromadzonych przez antropologię, psychologię, socjologię, lingwistykę i wiele innych nauk, posłużyliśmy się także wiedzą potoczną. Gra, z perspektywy kulturowej, to nas interesowało.

– Tym razem poleciłem zaprogramować Zderzacz aby rezonował z naszymi umysłami, moim i twoim. Sprzęgał. Re – wibrował. Jest to dosyć niezwykła technika, lecz mój zespół obliczył, że adekwatna do tematu. Nasze mózgi wejdą w symbiotyczną reakcję ze Zderzaczem. Tylko… technicy nie są przekonani do końca, jaki będzie przebieg doświadczenia. Nie musimy nigdzie iść, to podobno niekonieczne. Kolider zadziała tu, w moim gabinecie.

– Mam nadzieję Forbidden, że wiemy, czego się podejmujemy. Temat gry na pewnych poziomach jest dosyć kontrowersyjny. Już samo wspomnienie kwestii jest czasami niedyplomatyczne. Ale faktycznie… gdybyśmy nie podejmowali takich tematów w imię jakiejś poprawności czy zysków, to co z nas za uczeni? – Sleepery dała znak szklanką.

Profesor antropologii negatywnej sięgnął do mikrofonu w klapie marynarki i wydał polecenie:

– Zaczynajcie!

Czekali kilka minut, ale nic się nie wydarzyło. Forbidden wypowiedział kilka słów do mikrofonu i już bardziej wesoły wyjaśnił:

– My musimy zacząć dyskusję. Zderzacz zareaguje na rozmowę.

– Ciekawa technika. Czy to aby bezpieczne?

… rozmowa toczyła się od kilku minut. Od kilkunastu sekund iskry z kominkowego płomienia zamiast udać się do odprowadzającego przewodu lewitowały pod sufit rozpraszając się i układając w mozaikę, w której oboje uczeni rozpoznali gwiazdozbiory ziemskiego nieba. Przez ściany gabinetu przebiegały fale opalizacji, zdajając się prześwietlać mury. Zderzacz zdawał się morfować rzeczywistość pomieszczenia.

… zaś psychologia ujmuje kwestię gry inaczej, jako zbiór transakcji racjonalnych, inspirowanych korzyścią oraz ukrytą motywacją – Sleepery pozwoliła świetlistemu trzmielowi usiąść na brzegu globusa i przedstawiała dalej. – Wiemy, że gra może przybrać różne formy, jednak na ich podstawie możemy wnioskować o instynktach i popędach gracza. Które często pochodzą z obszaru Jungowskiego Cienia mózgu.

– Ze strony antropologii negatywnej nasuwają się instynkty takie, jak władza, manipulacja, chciwość, przyjemność, różne pragnienia czy chęć zwykłego zniszczenia – Frobidden był w połowie szklanki, której zawartość zdawała się składać z tysiąca promieni Słońca. – Ten negatywny obraz lokuje gry bardziej ku znaczeniu określenia „manipulacje”.

– A wiesz, to byłoby komplementarne z wnioskami pewnego psychologa, jeśli człowiek jest upośledzony i zmysłowo ograniczony, kontakty z innymi nawiązuje poprzez gry. Gry są tu formami zastępczymi i namiastkami prawdziwych kontaktów – Patrzyli teraz na postać, zdajającą się składać z miliarda elektrycznych ładunków, ubraną w elegancką marynarkę, białą koszulę, krawat i buty na wysokich obcasach, ni to męskich, ni żeńskich. Postać tańczyła… to znaczy poruszała się rytmicznie ale w stylu… Sleepery określiła by to jako „zombie twist”. Groteskowe ruchy bardziej przypominały trupy, gotyk i twór doktora Frankensteina niż harmonię jakiegokolwiek tańca. A jednak to był taniec. Nadto tancerz na twarzy nosił grubą warstwę makijażu tego typu, który sprawiał wrażenie sztuczności i jednocześnie piękna o charakterze modliszki.

– Tak, jak mawia ludowa maksyma, lepiej z mądrym kozy paść, niż z głupim w karty grać – Profesor antropologii negatywnej przeszedł na swoją płaszczyznę wiedzy. Nie bardzo wiedział, jak zakwalifikować tancerza – potwora, ten nie przystawał do żadnej ze znajomych Forbiddenowi ludzkich kultur.

– Antropologia – upił nieco ze szklanki – również wyróżnia sporo form gier, które częściowo pokrywają się z ustaleniami psychologii. Od dziecięcych zabaw, sportu do gier językowych, społecznych czy ostatnio wymyślonych, fabularnych. Przy okazji, wyniki moich ostatnich badań EURO2012 potwierdzają znane już nauce ustalenia. Sport to mniej krwawa wojna przeniesiona na boiska. Dodatkowo zasady i zachowania rządzące daną dyscypliną sportu są odgrywane w realnym, dorosłym życiu.

… ściana na której wisiały maski Forbiddena wygięła się i powróciła do poprzedniego kształtu falując malejąco. Na podłodze walały się kości. Z oddali niosło się buczenie rogu i odgłosy bębnów.

… sceneria zmieniła się gwałtownie. Humanistyczny Zderzacz rezonował. Pośrodku gabinetu wybuchł wulkan. Kawałki lawy, licznie wyrzucane, niknęły przy zetknięciu się z podłogą. Od czasu do czasu przepłynęła arche ryba, umiejętnie znajdując miejsce w sieci laserowych wzorów… to było malarstwo jaskiniowe, rozpoznała symbolikę socjolożka. Forbidden ciągnął rozmowę.

– Zająłem się specyficzną odmianą gry. Bardzo męską. Chodzi w niej o ciągłe odgrywanie rytuałów przejścia, których istotą jest zmiana właściwości poddanego im człowieka. Przeciętna jednostka przechodzi w życiu kilka, kilkanaście takich obrzędów, włączając w tę liczbę obrzęd finalny, to znaczy pogrzeb. Jednak uczestnicy tej gry odtwarzają obrzędy inicjalne aby jeszcze raz potwierdzić swoją męskość. Konieczne jest to w przypadkach, gdy niektórzy zamieniają się w ciągu życia z powrotem w dziecko. Wiadomo, mężczyzna – wieczny dzieciak. I specyficzne jest tutaj używanie substancji odurzających, alkoholu i narkotyków.

… przestrzeń gabinetu wygięła się, tym razem w kierunku drzwi, i powróciła do normalnego stanu. U stóp naukowców płonęło kilkanaście ognisk. Forbidden kontynuował.

– Charakterystyczna jest tutaj funkcja „mistrza gry”. To on kieruje, tłumaczy zasady, decyduje. Kiedyś w barze wziąłem takiego jednego na spytki. Pijany wyjawił, że chodzi mu tylko o to, aby ludzie grali. A dlaczego? Ponieważ on z tego żyje, bezpośrednio mentalnie, pośrednio ekonomicznie. I dostaje punkty w grze za każdego „nowego”. Ciekawe, prawda? Temat wydaje się wart dalszych badań – Profesor antropologii negatywnej uśmiechnął się do siebie.

… siedzieli wygodnie w fotelach, teraz w środku dżungli. Była noc, kakofonia dźwięków otaczała ich nie mniej niż równikowa flora. W koronach drzew wariowały małpy, przekrzykując się wzajemnie. Profesor Sleepery przysięgłaby, że wymiana dźwięków ma schemat przerzucania się wyzwiskami. Przypomniała sobie maksymę: „co z tego, że z laserami, skoro cały czas biegamy po dżungli”. Zwróciła uwagę ku dyskusji.

– Wspomnieć warto o grze o nazwie… ma wiele nazw, natrafiłam kiedyś na angielskie określenie „beautiful war”, piękna wojna. Odnosi się do sfery wyobrażeniowej, jednak jej refleksy możemy obserwować w rzeczywistości. Jej popularność opiera się na wolności i dowolności wyobrażeń, przeciwstawiając temu nadzór świata realnego – Dwie ogromne sowy siedziały na gałęzi wyrastającej z próżni środka pokoju. Oczy świeciły jak latarki. – Właśnie dlatego grze tej towarzyszy nader często brak rozumienia czy refleksji nad rzeczywistością społeczną, refleksji w sensie racjonalnym, socjologicznym czy antropologicznym… Do nazywania takich ludzi można by wprowadzić angielskojęzyczne pojęcie „player”. Postuluję, aby unieść je do dyskursu powszechnego, jeżeli wyniki naszych badań zostaną upublicznione.

– Wiesz, Forbidden, w realnym świecie za nasze filozofie otrzymalibyśmy kilka sankcji nieformalnych – Socjolożka upiła ginu.

… sowy zniknęły. Pokój eksplodował energią. Wyładowania przebiegały po ścianach, powietrze trzeszczało, wiał silny wiatr. Profesor Forbidden dotknął słuchawki w uchu.

– Technicy mówią, że osiągnęliśmy emergencję ze Zderzaczem.

Powietrze jonizowało. Zapadła kompletna ciemność.

„Nigdy nie mówią, o czym myślą”.

Kto to powiedział? Forbodden nie wiedział czy zdanie zostało wypowiedziane przez niego samego, Sleepery czy Zderzacz. A jednak rozbrzmiało. W ciemności przestrzeni , w której siedzieli naukowcy, rozświetliła się pojedyncza, mała gwiazdka.

„Atrybutem gry jest szybkość”.

„Gra to nie Droga”.

„Nie rozmawiajmy o grze”.

… pojawiały się kolejne gwiazdki, stopniowo rozpraszając ciemności…

„Przegrać życie to nie znaczy ponieść porażkę w jakiejś rozgrywce. To znaczy spędzić życie na rozgrywkach”.

„Każdy w coś gra. Istotne, jaką część życia zabiera gra”.

„Zależało mi, kochałem. Ale zamiast kochać – grałem”.

Głos ucichł. Choć w pokoju było nadal ciemno, światła dostarczały gwiazdy. Socjolożka nie potrafiła skojarzyć konstelacji… Forbidden wstał i ukazywał ręką.

– To gwiazdozbiory półkuli południowej…to Góra Stołowa, Krzyż południa, Sieć, Tukan, Oktant – Antropolog refleksował nad doświadczeniem. Humanistyczny Zderzacz stymulował ich w początkowej fazie rozmowy, by przy przekroczeniu granicy emergencji wytworzyć z ich mózgami nową jakość. Ale dlaczego to były gwiazdozbiory nieba południowego? Naukowiec dotknął ucha.

– Technicy poinformowali o zakończeniu aktywności Kolidera.

Sleepery i Forbidden opuszczali placówkę. Szli pod górkę długim korytarzem, maskującym obskurnością drogę do Zderzacza. Doświadczenie było udane. Oczywiście nie wszystko zostało powiedziane na temat, jednak była to kolejna cegiełka w mozaice nauki. „Lepiej zapalić jedną świeczkę, niż przeklinać ciemność”. Sentencja, mimo swoich dwóch i pół tysiąca lat nie zdezaktualizowała się. Wyszli ostrożnie na korytarz Instytutu Socjologii UJ, przez drzwi, obok których ktoś kluczem na murze wydrapał:

"Wyrwać kawałek ciemności i zobiektywizować go.

A więc rozświetlić”.