O mądrym cesarzu, złym Namiestniku, dobrym Budowniczym i pięknej Nosiwodzie

Dawno, dawno temu żyła sobie biedna dziewczyna. Zarabiała na życie jako nosiwoda. Codziennie o świcie brała na plecy ciężki dzban, a do ręki czerpaczek i szła do źródełka w dolinie za miastem. Wdrapywała się potem ścieżką pod górę, mijając staruszki zbierające chrust, rolników pielących ogrody, sklepikarzy pod płóciennymi daszkami i żołnierzy strzegących zamku na szczycie wzgórza. Wszystkim dokuczał upał i cieszyli się, widząc dziewczynę z pękatym naczyniem. Pozdrawiali ją wesoło i chętnie kupowali zimną, czystą wodę. Codziennie wiele, wiele razy schodziła i wchodziła drogą na górę.

W tym samym mieście mieszkał cesarski Budowniczy. Namiestnik rezydujący w zamku (bo była to stolica prowincji) zatrudniał go do napraw i stawiania nowych murów. Poza tym, Budowniczy kierował również wznoszeniem innych domów w okręgu.

Bardzo cenił Nosiwodę, bo wiedział, że jego murarzom o wiele ciężej byłoby pracować w palącym słońcu bez jej pomocy. Poza tym, miał po prostu dobre serce. Z resztek cegieł kazał wybudować dla dziewczyny małą chatkę, by nie musiała pomieszkiwać kątem u obcych ludzi. A w chłodne wieczory pozwalał jej przychodzić do kuchni u siebie w domu i korzystać z paleniska. Wiedział, że biedaczce często brakuje nawet na drwa do pieca. Nosiwoda z wdzięcznością grzała się przy ogniu i gotowała wrzątek do parzenia ziół (zbierała je w lesie, bo była za biedna, by kupić herbatę).

Pewnego dnia Nosiwoda wybrała się z koszem po miętę rosnącą gęsto u podnóża wałów okalających gród. Właśnie schylała się po dorodny listek, gdy usłyszała stukot kopyt. Drogą nadciągało stępa kilku jeźdźców. Na czele, na wspaniałym, czarnym ogierze jechał tłusty Namiestnik w hełmie z pióropuszem i purpurowym płaszczu. Za nim podążało kilku gwardzistów.

– Co tu robisz, dziewczyno? – zapytał Namiestnik, zatrzymawszy się tuż koło niej.

– Zbieram zioła, panie – odpowiedziała, nie śmiąc podnieść oczu.

– Te? – Wychylił się w siodle, by zerwać najpiękniejszą roślinę.

– Tak, panie – Wyciągnęła rękę Nosiwoda.

Mężczyzna nagłym ruchem wytrącił jej kosz z miętą, roześmiał szyderczo i popędził konia przez środek rozsypanych liści. Za nim pomknęli żołnierze. Jeden z nich przejechał tak blisko dziewczyny, że przewrócił ją na ziemię.

Tego wieczora w kuchni Nosiwoda płakała nad czarką, odwracając od ognia posiniaczoną twarz.

– Co ci się stało, dziewczyno? – zwrócił się do niej Budowniczy, który akurat przechodził koło paleniska.

– Nic wielkiego, panie. Przewróciłam się – odparła, zawstydzona.

– A dlaczego twój kosz jest taki pognieciony i brudny? – Naciskał Budowniczy.

– Stratował go rumak Namiestnika – szepnęła Nosiwoda niemal bezgłośnie.

Budowniczy zasępił się. Wiedział niejedno o okrucieństwie i pysze urzędnika. Nie pierwsza i nie ostatnia Nosiwoda padła ofiarą swawoli. Wątpił, by Cesarz, niech go Niebiosa obdarzą zdrowiem, słyszał o podłych uczynkach, jakich dopuszczali się żołnierze w tej odległej prowincji. Postanowił wybrać się w podróż i donieść władcy o bezprawiu, jakie szerzy się pod rządami Namiestnika.

Cesarz namyślał się długo. Był mądrym człowiekiem i podejrzewał już od dawna, jak naprawdę poczynają sobie jego podwładni.

– Moglibyśmy wyznaczyć wam nowego namiestnika, ale skąd mamy mieć pewność, że ten będzie miał miłość naszego ludu? Dlatego wyznaczymy zawody. Kto zwycięży, tego mianujemy naszą ręką. Oto dwa pierścienie, posłaniec wręczy je tobie i Namiestnikowi. Następnego dnia, w południe, macie zanieść je od źródełka pod miastem do naszego posągu na placu przed zamkiem. Kto dokona tego pierwszy, wygra wyścig. Przy tym wolno wam korzystać z każdej pomocy, jakiej mieszkańcy zechcą udzielić, do zabicia adwersarza włącznie.

W wyznaczony dzień Namiestnik stawił się z całą świtą przy źródełku. Pokazał zgromadzonym cesarski pierścień, założył go sobie na palec i wyruszył dziarskim krokiem pod górę. Władca wyznaczył jednak na zawody najgorętszy dzień roku i już za pierwszym zakrętem Namiestnik stracił rezon. Sapał ciężko, po nalanej twarzy płynął mu pot, ale uparcie, krok za krokiem, szedł obraną drogą. Po kilku chwilach dogoniła go Nosiwoda, która akurat nabierała wody do dzbana i wracała z pełnym naczyniem do miasta.

– Może się napijesz, panie? – zaproponowała, podsunąwszy mu czerpak.

– Na pewno przekupił ją Budowniczy. – Pomyślał Namiestnik. – Przecież nie proponuje mi wody z dobrego serca, nie po tym, jak ją ośmieszyłem. Na pewno chce mnie otruć! Sama przecież mówiła, że zbiera zioła.

– Nie, dziękuję – odpowiedział głośno.

Nosiwoda wzruszyła ramionami. Ale było jej żal cierpiącego człowieka i szła za nim powolutku, krok w krok, co jakiś czas proponując napój. Podejrzliwy Namiestnik odmawiał konsekwentnie, choć gdy weszli między domy, czarne plamy krążyły mu już przed oczyma.

W końcu znaleźli się na placu. Grubas oparł ręce na kolanach, usiłując opanować ich drżenie i powoli podniósł wzrok. W cieniu, pod złotym posągiem Cesarza, siedział na cokole wypoczęty Budowniczy. Zgodnie z rozkazem, generałowie Namiestnika nie odstępowali go na krok, ale nie atakowali go, skoro spokojnie marnotrawił czas, drzemiąc na kamieniu.

– Aha, tuś mi! – pomyślał Namiestnik. – Masz zapas sił i chcesz zabić mnie, korzystając z wyczerpania, a potem jako jedyny zawodnik spokojnie pójść do źródła i z powrotem. Niedoczekanie! Odpocznę i pokonam cię z łatwością. Jeśli tylko spróbujesz uderzyć pierwszy, moi żołnierze rozniosą cię na strzępy! – Z tą decyzją Namiestnik rozpogodził się i usiadł pod ścianą. Zaraz zbliżyła się do niego zatroskana Nosiwoda.

– Panie, musisz napić się, bo zasłabniesz – uklękła obok Nosiwoda, wyciągając napełniony czerpak.

– Precz, czarownico! – syknął. Ale woda nęciła go chłodem. – Albo zaczekaj. Napiję się. Ale najpierw niech spróbuje on. – Wskazał na obserwującego ich obojętnie Budowniczego. Dziewczyna wstała posłusznie, podeszła do pomnika i podała naczynie Budowniczemu. Ten podniósł je oburącz. Pił długo, wolnymi łykami, przechylając głowę do tyłu. Namiestnik obserwował ruszającą się w górę i w dół grdykę. W końcu Budowniczy odjął czerpak od mokrych ust. Trzymał coś w zębach. Na oczach przerażonego Namiestnika wyjął spomiędzy warg złoty cesarski pierścień i uniósł wysoko nad głowę.

Budowniczy został nowym namiestnikiem i poślubił śliczną Nosiwodę. Mówiono potem, że żadna pani na zamku ani wcześniej, ani później nie była tak jak ona miłosierna i dobra dla ubogich. A złego poprzednika wtrącił cesarz do lochu.