Ptaki i owady

Wnę­trze Zamku Kró­lew­skie­go na­pa­wa­ło Ja­siń­skie­go dziw­nym spo­ko­jem. Zda­wa­ło mu się, że miej­sce to nie ule­gło zmia­nom od cza­sów jego dzie­ciń­stwa. Prze­mie­rza­jąc ko­lej­ne kom­na­ty czuł, iż znów, w tłumie szkolnych kolegów, idzie śladami przewodnika. Jak przed laty mijał por­tre­ty mie­rzą­ce­go go dum­nym spoj­rze­niem Zyg­mun­ta Wazy, gro­te­sko­wo oty­łe­go Wła­dy­sła­wa Czwar­te­go, czy znu­dzo­ne­go wi­do­kiem ko­lej­nych zwie­dza­ją­cych króla Cioł­ka. Cie­szył oczy ob­ra­zem ocie­ka­ją­cych zło­tem zdo­bień, wy­peł­nio­nych pro­sty­mi mo­zai­ka­mi po­sa­dzek, gu­stow­nych, kla­sycz­nych mebli. Po­dzi­wiał mi­ja­ne rzeź­by i po­pier­sia, od­kry­wał znane na pa­mięć por­tre­ty Bac­cia­rel­le­go, tak, jakby wi­dział je po raz pierw­szy. Ta po­dróż do prze­szło­ści po­zwo­li­ła mu na chwi­lę nie­mal za­po­mnieć o Kry­zy­sie.

A jed­nak, nawet w tej ostoi nie­zmien­no­ści na­tra­fiał na ślady prze­wro­tu, który kilka lat temu prze­mie­nił ob­li­cze świa­ta. Ze świecz­ni­ków i ży­ran­do­li po­zni­ka­ły ża­rów­ki, wnę­trze bu­dyn­ku oświe­tla­ły wpa­da­ją­ce przez okna pro­mie­nie słoń­ca lub ja­rzą­ce się sła­bym bla­skiem lampy naf­to­we. Zamku nie wy­peł­niał tłum tu­ry­stów. Ja­siń­ski kro­czył sa­mot­nie, jeśli nie li­czyć uzbro­jo­nych war­tow­ni­ków czu­wa­ją­cych pa­ra­mi przy każ­dych drzwiach.

Gdy do­tarł do po­ko­ju au­dien­cjo­nal­ne­go, przy­sta­nął na mo­ment. Są­dził, że zo­sta­nie przy­ję­ty wła­śnie tutaj. Jed­nak umiesz­czo­ny na fio­le­to­wym pod­wyż­sze­niu i pod bal­da­chi­mem tron stał pusty.

– Panie pro­fe­so­rze. – Głos zwró­cił uwagę Ja­siń­skie­go na mło­de­go ad­iu­tan­ta w mun­du­rze po­rucz­ni­ka. – Pan pre­zy­dent już czeka. Pro­szę za mną.

A więc znów, jak za daw­nych cza­sów, po­dą­żał za prze­wod­ni­kiem. Przy­go­da nie trwa­ła jed­nak długo. Woj­sko­wy po­pro­wa­dził go do po­ko­ju sy­pial­nia­ne­go. Choć kom­na­tę utrzy­my­wa­no w nie­na­gan­nym po­rząd­ku, pro­fe­sor na­tych­miast do­strzegł, że zo­sta­ła ona na nowo przy­wró­co­na do co­dzien­ne­go użyt­ku. Re­pli­kę krót­kie­go, kró­lew­skie­go łoża za­stą­pio­no dłuż­szym, bar­dziej od­po­wia­da­ją­cym po­trze­bom współ­cze­sne­go czło­wie­ka. Przy nim stał sto­lik z umiesz­czo­ną nań lampą naf­to­wą.

– Tutaj. – Ad­iu­tant przy­sta­nął przy wej­ściu do daw­nej gar­de­ro­by mo­nar­chy.

Ja­siń­ski po­spie­szył za jego wska­za­niem.

Omió­tłszy wzro­kiem gar­de­ro­bę stwier­dził, że prze­kształ­co­no ją w ga­bi­net. Pod za­mknię­ty­mi drzwia­mi do ko­lej­nej kom­na­ty stało su­ro­we, pla­sti­ko­we biur­ko, zu­peł­nie nie­przy­sta­ją­ce do oto­cze­nia. Blat mebla za­ście­la­ły zwały pa­pie­rów, gó­ru­ją­ce nad usta­wio­ną w cen­trum ma­szy­ną do pi­sa­nia. Ja­siń­ski nie od­mó­wił sobie kon­sta­ta­cji, że w oczach pa­trzą­ce­go z bocz­nej ścia­ny por­tre­tu Sta­ni­sła­wa Au­gu­sta od­bi­ja­ła się wi­docz­na po­gar­da dla tego ob­ra­zu bez­gu­ścia.

Za biur­kiem sie­dział męż­czy­zna w ob­ci­słym mun­du­rze z krót­ko przy­strzy­żo­ny­mi wło­sa­mi. Po­tęż­ne barki, sil­nie za­ry­so­wa­na szczę­ka i błysz­czą­cy rysem bez­względ­no­ści wzrok spra­wia­ły, że wy­glą­dał jak ar­che­ty­picz­ny “silny czło­wiek na koniu”, pro­wa­dzą­cy twar­dą ręką za­trwo­żo­ny lud przez za­wie­ru­chę dzie­jo­wą. Tak pre­zen­to­wał się Kon­rad Gabor, pre­zy­dent Rze­czy­po­spo­li­tej.

Na widok przy­by­sza Gabor po­de­rwał się z krze­sła.

– Witam, panie pro­fe­so­rze. Pro­szę spo­cząć. – Wska­zał sto­ją­ce po dru­giej stro­nie biur­ka sie­dze­nie. – Dzię­ku­ję, że przy­był pan na we­zwa­nie.

– Pre­zy­den­to­wi się nie od­ma­wia – od­parł Ja­siń­ski, zaj­mu­jąc miej­sce.

Gabor uśmiech­nął się.

– Czło­wiek taki jak pan może od­mó­wić komu ze­chce. W wieku trzy­dzie­stu kilku lat pro­fe­su­ra i ka­te­dra eko­no­mii, jesz­cze przed Kry­zy­sem sława wy­bit­ne­go kry­ty­ka do­tych­czas ist­nie­ją­cych sys­te­mów go­spo­dar­czych, a od nie­daw­na naj­bar­dziej roz­czy­ty­wa­ny pu­bli­cy­sta.

– Na­zbyt mi pan schle­bia.

– To nie po­chleb­stwa, tylko fakty. Przy­po­mi­nam te cechy, bo jak ulał pa­su­ją do no­we­go mi­ni­stra fi­nan­sów.

Ja­siń­ski po­ki­wał głową. Ni­cze­go in­ne­go się nie spo­dzie­wał.

– Widzę, że moja ofer­ta nie budzi w panu en­tu­zja­zmu – rzu­cił po chwi­li mil­cze­nia Gabor.

– W isto­cie, wo­lał­bym po­zo­stać w roli na­ukow­ca i swo­bod­ne­go ko­men­ta­to­ra. Jak jed­nak wspo­mnia­łem, pre­zy­den­to­wi się nie od­ma­wia. Nie mogę po­zo­stać obo­jęt­ny, gdy naród wzywa, choć wiem, że na­kła­da pan na mnie nie­ła­twe za­da­nie.

– Wła­śnie ze wzglę­du na obec­ne trud­no­ści po­trze­bu­je­my kogoś ta­kie­go jak pan, pro­fe­so­rze.

Tym razem uśmiech ozdo­bił twarz Ja­siń­skie­go.

– Na pewno za­zna­jo­mił się pan z moimi ar­ty­ku­ła­mi, kry­tycz­ny­mi wobec dzia­łań rządu. Je­stem w pełni świa­do­my ak­tu­al­nej sy­tu­acji i wiem, jak z niej wy­brnąć. Zanim jed­nak osta­tecz­nie zgo­dzę się przy­jąć ten cię­żar na swoje barki, pra­gnę wy­ja­śnić pewne wąt­pli­wo­ści.

– Za­mie­niam się w słuch.

Ja­siń­ski mil­czał chwi­lę, błą­dząc wzro­kiem po ma­lun­ku przed­sta­wia­ją­cym glo­bus, pod któ­rym szcze­rzy­ła się ludz­ka czasz­ka.

– Cho­dzą różne słu­chy… – pod­jął w końcu. – Zanim zgo­dzę się zo­stać człon­kiem rządu, chciał­bym zy­skać pew­ność w kwe­stii na­tu­ry ka­ta­kli­zmu, jaki nas do­tknął. Krążą tak sprzecz­ne wia­do­mo­ści, że trudno sobie wy­ro­bić ja­kie­kol­wiek zda­nie, nie będąc fi­zy­kiem.

– Ja także nim nie je­stem – prze­rwał Gabor.

– Ow­szem, ale z pew­no­ścią dys­po­nu­je pan za­stę­pem eks­per­tów god­nych za­ufa­nia, pod­czas gdy zwy­kli, sza­rzy lu­dzie zdani są na na­ukow­ców snu­ją­cych wy­klu­cza­ją­ce się wza­jem­nie do­cie­ka­nia.

– Chyba nie wie­rzy pan w teo­rie spi­sko­we!

– Chciał­bym, lecz waga pro­ble­mu nie po­zwa­la igno­ro­wać żad­nych, nawet naj­bar­dziej ab­sur­dal­nych z po­zo­ru gło­sów. Fra­pu­ją­cy­mi są szcze­gól­nie dwie kwe­stie…

– Wiem, o czym pan mówi i chęt­nie to wy­ja­śnię – wtrą­cił znów Gabor, po­pra­wia­jąc się na krze­śle. – Po pierw­sze cho­dzi panu za­pew­ne o teo­rię, we­dług któ­rej do prze­bie­gu­no­wa­nia nigdy nie do­szło, a cały Kry­zys zo­stał od po­cząt­ku wy­re­ży­se­ro­wa­ny przez rząd świa­to­wy, ma­so­nów, czy też mnie oso­bi­ście.

Ja­siń­ski ski­nął głową.

– Otóż, musi mi pan uwie­rzyć na słowo, że nie je­stem ma­so­nem, a rząd świa­to­wy, o ile mi wia­do­mo, nie ist­nie­je. Nie mam też ta­kiej wła­dzy, by trzy­mać w oszu­stwie cały świat. Na pewno zna pan ludzi, któ­rzy byli poza Pol­ską w ostat­nim cza­sie. Sy­tu­acja na­szych są­sia­dów jest po­dob­na, o ile nie gor­sza. Po­nad­to pro­blem po­stę­pu­ją­ce­go za­ni­ku pola ma­gne­tycz­ne­go po­ru­sza­no już na wiele lat przed Kry­zy­sem. Nie­ste­ty, więk­szość ar­ty­ku­łów na ten temat po­ja­wia­ła się w in­ter­ne­cie, przez co nie można ich dziś uka­zać jako do­wo­dów. Nie­moż­li­we są rów­nież ja­kie­kol­wiek szcze­gó­ło­we po­mia­ry, przez co na­ukow­cy po­ru­sza­ją się jak we mgle. Łatwo można się jed­nak na­ma­cal­nie prze­ko­nać, że wszyst­kie urzą­dze­nia elek­tro­nicz­ne są bez­u­ży­tecz­ne. Za­pew­niam pana, że nie stoją za tym rep­ti­lia­nie, tylko cho­ler­ny wiatr sło­necz­ny.

– À pro­pos “cho­ler­ne­go wia­tru”… – ode­zwał się Ja­siń­ski.

– To za­pew­ne druga z tych “fra­pu­ją­cych kwe­stii”.

– Tak jest. Nie­któ­rzy eks­per­ci twier­dzą, że po­win­ni­śmy wszy­scy jak jeden mąż sie­dzieć teraz w pod­ziem­nych bun­krach.

Gabor sie­dział chwi­lę, bęb­niąc pal­ca­mi o blat biur­ka.

– Wspo­mnia­łem już, że, tak jak pan, nie je­stem fi­zy­kiem – pod­jął wresz­cie. – Nie mam po­ję­cia jaki wpływ na zdro­wie mają te wa­lą­ce w nas czą­stecz­ki. Mogę tylko po­le­gać na zda­niu ja­jo­gło­wych. Sęk w tym, że oni też nie wie­dzą nic pew­ne­go. Po­tra­fią tylko stwier­dzić, że po­przed­nie prze­bie­gu­no­wa­nia nie po­wo­do­wa­ły żad­nych ma­sakr wśród po­pu­la­cji homo erec­tu­sów, czy ja­kichś tam in­nych pra­czło­wie­ków. Zresz­tą, czy wy­obra­ża pan sobie w obec­nej sy­tu­acji bu­do­wę sa­mo­wy­star­czal­nych, pod­ziem­nych bun­krów dla czter­dzie­stu mi­lio­nów ludzi?

Ja­siń­ski po­krę­cił głową

– Wła­śnie – cią­gnął Gabor. – Po­zo­sta­je nam tylko robić swoje i mo­dlić się, byśmy wszy­scy nie skoń­czy­li z cho­ro­ba­mi po­pro­mien­ny­mi. Czy roz­wia­łem pań­skie wąt­pli­wo­ści?

– Tak, jest pan uczci­wym i od­po­wie­dzial­nym czło­wie­kiem, panie pre­zy­den­cie.

– Dzię­ku­ję. – Gabor wstał. Ja­siń­ski po­dą­żył zaraz w jego ślady.

– Do­brze mi się z panem roz­ma­wia­ło – prze­mó­wił pre­zy­dent. – Za­pra­szam dziś o dzie­więt­na­stej na wrę­cze­nie ofi­cjal­nej no­mi­na­cji. Witam na po­kła­dzie na­szej chwie­ją­cej się, rzą­do­wej tra­twy.

 

***

 

Po­sie­dze­nie rządu od­by­wa­ło się w daw­nym po­ko­ju rady kró­lew­skiej. Wcho­dząc do niego, Ja­siń­ski z ulgą za­uwa­żył, że za nowy wy­strój kom­na­ty od­po­wia­dał ktoś o znacz­nie wyż­szym po­czu­ciu smaku od pre­zy­den­ta. Na środ­ku stał długi stół z ciem­ne­go dębu, który rów­nie do­brze mógł­by stać tam od wie­ków. Z kolei nie­wiel­kie biur­ko ste­no­gra­fi­sty z psu­ją­cą całą kom­po­zy­cję ma­szy­ną do pi­sa­nia ukry­to dys­kret­nie w jed­nym z za­cie­nio­nych kątów po­miesz­cze­nia.

Ja­siń­ski zajął wy­zna­czo­ne miej­sce. Z tru­dem po­wstrzy­my­wał opa­da­ją­ce po­wie­ki. Ostat­ni ty­dzień upły­nął mu na pracy pełną parą, w któ­rej rzad­ko znaj­do­wał czas na sen. Pierw­sze kilka dni po otrzy­ma­niu no­mi­na­cji spę­dził na prze­glą­da­niu akt pra­cow­ni­ków mi­ni­ster­stwa. Mu­siał usu­nąć nie­ma­ło krew­nych i zna­jo­mych kró­li­ka, a także zwy­kłych ka­rie­ro­wi­czów. Na szczę­ście nie po­trze­bo­wał się mar­twić o za­stęp­stwo. Z racji swego za­wo­du znał wielu am­bit­nych oraz uta­len­to­wa­nych mło­dych ludzi. To po­zwo­li­ło mu szyb­ko zbu­do­wać ze­spół, z któ­rym przy­stą­pił do ana­li­zy stanu go­spo­dar­ki pań­stwa i wy­naj­dy­wa­nia re­me­diów na jej roz­ma­ite do­le­gli­wo­ści. Prze­glą­da­jąc po raz ostat­ni przy­nie­sio­ne ze sobą do­ku­men­ty, pro­fe­sor stwier­dził z za­do­wo­le­niem, że do­brze przy­go­to­wał się do swo­je­go pierw­sze­go po­sie­dze­nia rady mi­ni­strów.

– Pa­no­wie, za­czy­naj­my. – Głos pre­zy­den­ta ode­rwał Ja­siń­skie­go od roz­my­ślań.

Pro­fe­sor ro­zej­rzał się po sali. Przy stole sie­dzia­ło kil­ku­na­stu ludzi: pre­zy­dent na zdo­bio­nym krze­śle u szczy­tu, po bo­kach zaś kilku mi­ni­strów wraz z asy­sten­ta­mi. Ja­siń­ski do­ko­nał po­bież­nej oceny no­wych współ­pra­cow­ni­ków. Część z nich sta­no­wi­li ubra­ni w mun­du­ry woj­sko­wi, nie­za­wod­nie lo­jal­ni za­usz­ni­cy Ga­bo­ra. Więk­szą uwagę przy­cią­ga­li cy­wi­le. Pro­fe­sor sta­rał się od­czy­tać z bez­na­mięt­nych twa­rzy, któ­rzy z nich są po­dob­ny­mi mu tech­no­kra­ta­mi czy też stron­ni­ka­mi pre­zy­den­ta, a któ­rzy po­spo­li­ty­mi kon­do­tie­ra­mi po­li­tycz­ny­mi.

To wró­że­nie z fusów prze­rwał Ja­siń­skie­mu za­stęp­ca Ga­bo­ra, przy­sa­dzi­sty męż­czy­zna w mun­du­rze puł­kow­ni­ka, który roz­po­czął re­fe­rat na temat sy­tu­acji eko­no­micz­nej kraju.

– Nie jest tak do­brze, jak mo­gło­by się wy­da­wać. Oczy­wi­ście, po okre­sie Kry­zy­su, okre­sie, w któ­rym nagły blac­ko­ut uwię­ził ty­sią­ce ludzi w ich biu­rach, w wa­go­nach metra i tram­wa­jów, po cza­sie gwał­tow­nych prze­wro­tów spo­łecz­nych, po tych zda­rze­niach chwi­la obec­nej sta­bi­li­za­cji wy­da­je się nie­mal idyl­licz­na. Nie mo­że­my jed­nak ule­gać tym złu­dze­niom.

Ja­siń­ski za­ko­no­to­wał sobie w pa­mię­ci, by nie oce­niać ludzi pre­zy­den­ta po mun­du­rze. Styl puł­kow­ni­ka zde­cy­do­wa­nie nie przy­po­mi­nał ję­zy­ka ko­sza­ro­we­go trepa.

– Or­ga­ni­za­cja pracy nadal po­zo­sta­wia wiele do ży­cze­nia – kon­ty­nu­ował woj­sko­wy. – Szcze­gól­nie kry­tycz­ną kwe­stią jest tu żyw­ność. Pro­duk­cja nawet nie zbli­ży­ła się do po­zio­mu sprzed Kry­zy­su. Wa­run­ki trans­por­tu nie po­zwa­la­ją li­czyć na im­port z za­gra­ni­cy. Je­że­li nie po­dej­mie­my na­tych­mia­sto­wych dzia­łań, grozi nam klę­ska głodu.

– Co pro­po­nu­jesz? – prze­rwał pre­zy­dent.

– W mia­stach po­zo­sta­je wciąż bez­czyn­na znacz­na część daw­nych pra­cow­ni­ków sek­to­ra usług. Kie­run­ki, w któ­rych po­sia­da­ją kwa­li­fi­ka­cje, są dziś cał­ko­wi­cie bez­war­to­ścio­we. Do­ty­czy to zwłasz­cza bran­ży IT. Za­ra­zem to grupa naj­bar­dziej rosz­cze­nio­wa, która żyje z rzą­do­wej po­mo­cy i jed­no­cze­śnie po­zo­sta­je szcze­gól­nie po­dat­na na an­ty­rzą­do­wą agi­ta­cję. W mojej oce­nie na­le­ży jej przed­sta­wi­cie­li skie­ro­wać do pracy na roli, gdzie po­trze­ba nie­wy­kwa­li­fi­ko­wa­nych pra­cow­ni­ków jest bar­dzo duża.

– Py­ta­nie, czy ze­chcą wziąć się do ta­kiej ro­bo­ty – rzu­cił ktoś.

– Jeśli nie, ko­niecz­nym bę­dzie uży­cie przy­mu­su – od­parł nie­wzru­szo­ny puł­kow­nik. – Tym ru­chem upie­cze­my od razu kilka pie­cze­ni na jed­nym ogniu. Wzro­śnie pro­duk­cja żyw­no­ści, ogra­ni­czo­na zo­sta­nie skłon­ność do roz­ru­chów w mia­stach, a pomoc rzą­do­wa za­cznie tra­fiać wy­łącz­nie do tych na­praw­dę po­trze­bu­ją­cych. Takie jest moje zda­nie, jed­nak z pew­no­ścią wszy­scy chęt­nie po­zna­my opi­nię pana pro­fe­so­ra. – Skło­nił się Ja­siń­skie­mu, po czym usiadł.

– Bar­dzo pro­szę, pro­fe­so­rze – ode­zwał się pre­zy­dent.

Ja­siń­ski za­mru­gał kilka razy, by od­go­nić sen­ność. Wstał, sta­ra­jąc się przy­brać moż­li­wie żywy wyraz twa­rzy.

– Sza­now­ni panowie – za­czął. – Co do za­sa­dy zga­dzam się ze sta­no­wi­skiem mo­je­go przed­mów­cy. Pra­gnę jed­nak zwró­cić pań­stwa uwagę na kilka niu­an­sów, które oce­niam w nieco od­mien­ny spo­sób. Ow­szem, głód po­zo­sta­je rze­czy­wi­stym za­gro­że­niem, ow­szem, rol­nic­two, po­zba­wio­ne na sku­tek kry­zy­su no­wo­cze­snych ma­szyn, po­trze­bu­je rąk do pracy. Nie po­win­ni­śmy jed­nak w mojej opi­nii sku­piać się wy­łącz­nie na tym sek­to­rze. Go­spo­dar­ka to sys­tem na­czyń po­wią­za­nych, na jed­nym dzia­ła­niu cały układ zy­sku­je w jed­nych miej­scach, tra­cąc w in­nych. Kie­ru­jąc wszyst­kich do orki, skrzyw­dzi­my inne pola dzia­ła­nia. Do bu­do­wy trak­to­rów nie po­trze­bu­je­my elek­tro­ni­ki, mu­si­my więc moż­li­wie pręd­ko stwo­rzyć prze­mysł mo­gą­cy nam ich do­star­czyć.

Po­wiódł wzro­kiem po ze­bra­nych. Zda­wa­ło się, że wszy­scy słu­cha­ją go z za­in­te­re­so­wa­niem. To do­da­ło pro­fe­so­ro­wi otu­chy.

– Pan puł­kow­nik wspo­mniał o trans­por­cie. To praw­da, teraz nie dzia­ła, ale wła­śnie dla­te­go po­win­ni­śmy jak naj­szyb­ciej uru­cho­mić kolej pa­ro­wą. Wpraw­dzie więk­szość na­szych są­sia­dów po­grą­żo­na jest w unie­moż­li­wia­ją­cym więk­szą wy­mia­nę to­wa­rów cha­osie, ko­mu­ni­ka­cja przy­da się jed­nak także na rynku we­wnętrz­nym. Z po­wyż­szych po­wo­dów pro­po­nu­ję nie kie­ro­wać ca­ło­ści za­so­bów ludz­kich na wieś, ale roz­dzie­lić je od­po­wied­nio mię­dzy wy­zna­czo­ne sek­to­ry.

Ode­tchnął. Przy­szedł czas na naj­bar­dziej draż­li­wą część.

– Nie sądzę rów­nież, aby wska­za­nym było sto­so­wa­nie przy­mu­su i w ogóle cen­tral­ne­go pla­no­wa­nia. Chcę jasno za­zna­czyć, że nie je­stem żad­nym li­be­ral­nym dok­try­ne­rem i jak naj­bar­dziej uzna­ję, iż in­ter­wen­cjo­nizm pań­stwo­wy w chwi­lach tak kry­zy­so­wych jak obec­na, gdy zmu­sze­ni je­ste­śmy bu­do­wać na ru­inach i zglisz­czach, jest je­dy­nym roz­sąd­nym wyj­ściem. W imie­niu mo­je­go re­sor­tu zo­bo­wią­zu­ję się do opra­co­wa­nia wy­tycz­nych dla roz­bu­do­wy rol­nic­twa oraz prze­my­słu, a także listy po­trzeb w tych sek­to­rach. Ale z nie­wol­ni­ka nie ma pra­cow­ni­ka. Plan po­wi­nien jak naj­szyb­ciej zo­stać w pełni przed­sta­wio­ny do wia­do­mo­ści spo­łe­czeń­stwa. Geo­r­ge Sy­ming­ton, bo­ha­ter zna­nej pań­stwu być może po­wie­ści, po­wia­dał, że z braku chle­ba trze­ba lu­dziom dać nar­ko­zę. Ja myślę prze­ciw­nie. Dajmy im praw­dę, nawet tę naj­gor­szą, a oni już za­dba­ją o chleb dla sie­bie, choć­by wy­ma­ga­ło to nie­wi­dzia­nych do­tych­czas w świe­cie wy­sił­ków. Wie­rzę, że oby­wa­te­le sami, ze wzglę­du na po­czu­cie obo­wiąz­ku i dobra wspól­ne­go, chęt­nie ruszą do pracy, o ile ktoś im tylko wska­że drogę. Skie­ru­ją się do sek­to­rów wy­bra­nych przez sie­bie we­dług wła­snych po­trzeb, moż­li­wo­ści i za­in­te­re­so­wań, przez to za­pew­nia­jąc więk­szą wy­daj­ność swych wy­sił­ków. Taki na­tu­ral­ny pro­ces po­zwo­li nam unik­nąć błę­dów, które mo­gło­by przy­nieść ręcz­ne ste­ro­wa­nie, a także zwięk­szy spo­łecz­ną so­li­dar­ność i za­ufa­nie do rządu.

Usiadł, wpa­tru­jąc się w pre­zy­den­ta. Gabor bęb­nił chwi­lę pal­ca­mi w stół, wresz­cie prze­mó­wił:

– Bar­dzo panom dzię­ku­ję. Plan za­ry­so­wa­ny nam przez pana puł­kow­ni­ka uwa­żam za dobry, ale jesz­cze lep­szy bę­dzie on z po­praw­ka­mi pana pro­fe­so­ra. Dla­te­go, zgod­nie z pań­ską su­ge­stią, pro­fe­so­rze, pana re­sort zaj­mie się przy­go­to­wa­niem szcze­gó­ło­we­go planu pod­nie­sie­nia za­rów­no rol­nic­twa, jak i prze­my­słu. Na­stęp­nie mi­ni­ster­stwo spraw we­wnętrz­nych prze­pro­wa­dzi roz­dział pra­cow­ni­ków po­mię­dzy te sek­to­ry.

Przez salę prze­biegł szmer. Ja­siń­ski sie­dział jakby ugo­dzo­ny mło­tem. Pre­zy­dent po­zor­nie za­ak­cep­to­wał plan, upo­ka­rza­jąc przed wszyst­ki­mi mi­ni­stra po­mi­nię­ciem jego po­stu­la­tu. Nie tak pro­fe­sor wi­dział swoją rolę w rzą­dzie. Już pod­no­sił się, by za­pro­te­sto­wać, ale tym­cza­sem Gabor prze­szedł do na­stęp­ne­go punk­tu po­sie­dze­nia, igno­ru­jąc zu­peł­nie Ja­siń­skie­go.

Ze­bra­nie trwa­ło jesz­cze pół­to­rej go­dzi­ny. Przy po­ru­sza­nych ko­lej­no te­ma­tach pro­fe­sor pró­bo­wał jesz­cze kil­ku­krot­nie prze­bić się z po­stu­la­tem li­be­ra­li­za­cji metod rządu, po­zo­sta­ło to jed­nak bez echa.

W końcu po­sie­dze­nie do­bie­gło końca. Pre­zy­dent po­dzię­ko­wał mi­ni­strom, a ci po­wsta­li, kie­ru­jąc się ku wyj­ściu. Ja­siń­ski ru­szył w prze­ciw­ną stro­nę, pod­cho­dząc do Ga­bo­ra.

– Panie pre­zy­den­cie, czy mógł­by pan po­świę­cić mi jesz­cze chwi­lę w roz­mo­wie na osob­no­ści?

Gabor ski­nął głową.

– Oczy­wi­ście, przejdź­my do mo­je­go ga­bi­ne­tu.

Po kilku mi­nu­tach zna­leź­li się po­now­nie w daw­nej gar­de­ro­bie, przy urą­ga­ją­cym po­wa­dze miej­sca pla­sti­ko­wym biur­ku.

– Słu­cham, panie pro­fe­so­rze – prze­mó­wił pre­zy­dent, gdy usie­dli.

Ja­siń­ski wziął głę­bo­ki wdech. Jego wzrok znów padł na obraz z czasz­ką, szcze­rzą­cą się w szy­der­czym uśmie­chu.

– Panie pre­zy­den­cie, gdy po­przed­nio roz­ma­wia­li­śmy, mówił pan, iż rząd po­trze­bu­je mnie dla po­dźwi­gnię­cia kra­jo­wej go­spo­dar­ki.

– Bo tak rze­czy­wi­ście jest.

– Nie mogę jed­nak wy­peł­niać tego za­da­nia, skoro nie przyj­mu­je pan moich opi­nii.

– Wszyst­kie pań­skie opi­nie nie­wy­kra­cza­ją­ce poza dział go­spo­dar­czy zo­sta­ły przy­ję­te.

Ja­siń­ski zmarsz­czył brwi.

– Prze­pra­szam, ale nie uwzględ­nił pan moich obiek­cji, co do sto­so­wa­nia przy­mu­su. Muszę raz jesz­cze zde­cy­do­wa­nie za­pro­te­sto­wać prze­ciw­ko takim za­ku­som rządu wobec wol­no­ści oso­bi­stej oby­wa­te­li.

– Jak po­wie­dzia­łem, za­kres tej, jak pan ją na­zwał, “wol­no­ści oso­bi­stej”, nie na­le­ży do kom­pe­ten­cji pań­skie­go re­sor­tu. Pan, pro­fe­so­rze, ma stwo­rzyć plan dla na­szej eko­no­mii. Me­to­dy jego wdro­że­nia pro­szę zo­sta­wić innym.

– Ależ me­to­dy nie da się od­dzie­lić od planu! – nie­mal krzyk­nął Ja­siń­ski, zry­wa­jąc się z krze­sła.

Przez chwi­lę mil­czał, dy­sząc, wpa­trzo­ny wprost w oczy Ga­bo­ra. Gdy zdo­łał opa­no­wać nieco nerwy, pod­jął spo­koj­niej­szym, ale sta­now­czym gło­sem:

– Panie pre­zy­den­cie, muszę wy­ra­zić, być może nie­zbyt skrom­ną, ale za to szcze­rą opi­nię, że je­stem czę­ścią in­te­lek­tu­al­nej elity tego na­ro­du. Jako taki nie mogę się ogra­ni­czyć je­dy­nie do wą­skie­go pola, jakie pan pró­bu­je mi na­rzu­cić. Tkwi we mnie głę­bo­kie prze­ko­na­nie, że zdro­we fi­nan­se są pod­sta­wą zdro­wej go­spo­dar­ki, a ta z kolei pod­sta­wą zdro­we­go spo­łe­czeń­stwa. Moim nad­rzęd­nym celem, jako oby­wa­te­la i jako eko­no­mi­sty, jest po­dźwi­gnię­cie ca­łe­go na­ro­du.

Gabor chciał coś po­wie­dzieć, ale Ja­siń­ski nie do­pu­ścił go do głosu:

– Dziś na­sta­ła hi­sto­rycz­na chwi­la dla spra­wy na­ro­do­wej. Jesz­cze kilka lat temu my­śle­li­śmy, że jest ona już stra­co­na, po­grze­ba­na, że śmierć jej za­da­ły glo­ba­li­za­cja oraz dy­wer­sja ide­olo­gicz­na na­szych wro­gów, na­sy­ca­ją­cych zdro­wy pień spo­łe­czeń­stwa tru­ci­zna­mi kon­sump­cjo­ni­zmu i per­mi­sy­wi­zmu. Kry­zys jed­nak zmie­nił wszyst­ko. Środ­ki glo­bal­nej ko­mu­ni­ka­cji zni­kły, od­ci­na­jąc nas od ob­cych wpły­wów. Ułuda nie­za­chwia­ne­go do­bro­by­tu pry­snę­ła jak bańka my­dla­na, a trud­ne wa­run­ki życia przy­po­mi­na­ją o war­to­ści pracy i tra­dy­cji. Dzi­siej­szy dzień jest cza­sem nie na pań­stwo­wy za­mor­dyzm, ale na spo­koj­ne bu­do­wa­nie w na­ro­dzie po­czu­cia wspól­no­ty i bu­dze­nie go do wol­ne­go, świa­do­me­go życia.

Umilkł, spo­glą­da­jąc z na­dzie­ją na Ga­bo­ra. Na­tra­fił jed­nak na pełne szy­der­stwa spoj­rze­nie pre­zy­den­ta.

– Za­bra­kło już panu pu­stych fra­ze­sów? – wy­ce­dził Gabor. – Niech pan spoj­rzy na sie­bie. Sie­dzi­my tu we dwóch, a pan prze­ma­wia do mnie jakby był na wiecu. Oczy­wi­ście, wolny, świa­do­my naród to pięk­na idea. Pan jako pu­bli­cy­sta może sobie po­zwo­lić na takie szy­bo­wa­nie po­śród wznio­słych myśli, ale ja je­stem dyk­ta­to­rem i muszę się trzy­mać twar­dych re­aliów. Nie mamy spo­łe­czeń­stwa, do­brze pan o tym wie. Świa­do­mi oby­wa­te­le sta­no­wią mar­gi­nes. Resz­ta to zwy­kłe bydło, odu­rzo­ne świe­ci­deł­ka­mi, a teraz gło­śno mu­czą­ce, bo w żło­bie za­bra­kło siana i nie ma ni­ko­go, kto mógł­by go do­rzu­cić. Bydło zaś po­trze­bu­je bata. Ina­czej nie weź­mie się do ro­bo­ty.

– Na­praw­dę takie ma pan wy­obra­że­nie o Po­la­kach? – za­py­tał cicho Ja­siń­ski.

– Tak – od­po­wie­dział krót­ko Gabor, uni­ka­jąc wzro­ku roz­mów­cy. – Ro­zu­miem, nawet po­dzie­lam pań­skie ma­rze­nia, ale z tą ha­ła­strą ich speł­nie­nie jest nie­moż­li­we.

– “Ile mógł­bym zro­bić, gdy­bym rzą­dził innym na­ro­dem”. Wie pan, czyje to słowa?

– Wiem.

– I chce pan prze­cho­dzić znowu przez to samo? Przez Brześć, Be­re­zę?

– Jeśli spra­wa bę­dzie tego wy­ma­gać…

– Jaka spra­wa? – prze­rwał pro­fe­sor.

– Jeśli spra­wa bę­dzie tego wy­ma­gać, je­stem gotów na ko­niecz­ne ofia­ry – do­koń­czył Gabor.

– Szko­da tylko, że nie będą to pań­skie oso­bi­ste po­świę­ce­nia, ale in­nych. – Ja­siń­ski uśmiech­nął się smut­no. – Muszę wobec tego ostrzec pana pre­zy­den­ta, że ist­nie­ją Ru­bi­ko­ny, któ­rych za panem nie prze­kro­czę.

– Czy mam to ro­zu­mieć jako dy­mi­sję?

– Jesz­cze nie, ale pro­szę za­cho­wać świa­do­mość, że ta ewen­tu­al­ność wisi w po­wie­trzu.

Pro­fe­sor spoj­rzał na Ga­bo­ra. Nie po­trze­bo­wał nad­mier­nej prze­ni­kli­wo­ści, by spo­strzec, że pre­zy­dent wprost wrze gnie­wem. Twarz jego po­czer­wie­nia­ła, pię­ści drża­ły, za­ci­śnię­te tuż nad biur­kiem. Przy­po­mi­nał mo­dlisz­kę, która szy­ku­je się do chwy­ce­nia szpo­na­mi ofia­ry. Mimo to jed­nak w pełni pa­no­wał nad sobą.

– Dzię­ku­ję za szcze­re słowa, będę o nich pa­mię­tał – oznaj­mił sucho. – Sądzę, że wy­czer­pa­li­śmy temat. Czeka mnie jesz­cze kilka zajęć, a i panu nie brak prze­cież obo­wiąz­ków do wy­ko­na­nia.

Ja­siń­ski mil­czą­co ski­nął głową, po czym opu­ścił kom­na­tę.

 

***

 

 Mimo chłod­nej po­go­dy Ła­zien­ki tęt­ni­ły ży­ciem. Ja­siń­ski nie po­tra­fił stłu­mić uczu­cia nie­za­do­wo­le­nia. Li­czył, że w środ­ku dnia, w go­dzi­nach pracy, park bę­dzie świe­cił pust­ka­mi. Z tru­dem opę­dzał się od myśli, iż Gabor miał rację, po­mstu­jąc na sze­rzą­ce się w na­ro­dzie nie­rób­stwo. Roz­są­dek jed­nak na­ka­zy­wał wy­ro­zu­mia­łość dla tych ludzi. Skoro na­tu­ra ode­bra­ła bez­względ­nie in­ter­net, te­le­wi­zję i gry kom­pu­te­ro­we, nie po­win­no bu­dzić zdzi­wie­nia, że nawet wśród zim­nych po­wie­wów nę­cą­cą roz­ryw­ką stała się nagle re­kre­acja na świe­żym po­wie­trzu.

W końcu jed­nak pro­fe­sor do­tarł do mniej uczęsz­cza­nej czę­ści parku. Wkro­czyw­szy na wio­dą­cą przez za­ro­śla alej­kę, ru­szył na umó­wio­ne miej­sce spo­tka­nia. Minął po­pier­sie Moch­nac­kie­go, zbli­ża­jąc się do nie­wiel­kie­go most­ku. Tu uj­rzał idą­cych na­prze­ciw niego dwóch woj­sko­wych, wi­do­my znak czu­wa­ją­cej wła­dzy pre­zy­den­ta. Ja­siń­ski, mimo świa­do­mo­ści, że po­dob­na re­ak­cja za­kra­wa o ab­surd, pod­cho­dząc do żoł­nie­rzy po­czuł ude­rza­ją­cą do głowy ad­re­na­li­nę. Stłu­mił jed­nak pa­ra­li­żu­ją­cy stres i ru­szył hardo na­przód. Mun­du­ro­wi prze­szli obok niego, nie po­świę­ca­jąc mu naj­mniej­szej uwagi. Ode­tchnął z ulgą. Jedną z zalet upad­ku środ­ków ma­so­we­go prze­ka­zu po­zo­sta­wał fakt, iż twa­rze człon­ków rządu stra­ci­ły roz­po­zna­wal­ność wśród prze­cięt­nych prze­chod­niów.

Wkro­czyw­szy na mo­stek przy­sta­nął, oparł się o ba­rier­kę i sku­pił na ob­ser­wa­cji ciem­nej tafli wody. Ogar­nę­ła go no­stal­gia. Jesz­cze kilka lat temu na­tra­fił­by w tym miej­scu na we­so­łą gro­ma­dę ko­lo­ro­wych ka­czek, a jego skórę ob­sia­da­ły­by roje żąd­nych krwi ko­ma­rów. Nie­ste­ty, wpływ Kry­zy­su nie ogra­ni­czał się do świa­ta ludzi. Brak pola ma­gne­tycz­ne­go od­bi­jał się ne­ga­tyw­nie na zdol­no­ści pta­ków i owa­dów do na­wi­ga­cji w locie, co prę­dzej czy póź­niej przy­pra­wia­ło je o śmierć. Tak przy­naj­mniej tłu­ma­czy­li re­gres po­pu­la­cji tych istot na­ukow­cy.

Pro­fe­sor nie oszczę­dził sobie re­flek­sji, że po­dob­ny los czeka za­pew­ne ludz­kość. Ona rów­nież zda­wa­ła się błą­dzić, jakby stra­ci­ła z oczu cel eg­zy­sten­cji i nie po­tra­fi­ła go na nowo od­kryć. Jeśli nie zdoła szyb­ko zna­leźć wol­ne­go od za­bu­rzeń przez nowe wa­run­ki kom­pa­su, musi w końcu wy­ko­nać o jeden krok za dużo w złą stro­nę i sto­czyć się w prze­paść bez dna.

Z tych nie­we­so­łych myśli wy­rwa­ło Ja­siń­skie­go ukłu­cie nie­po­ko­ju. Stał już jakiś czas w umó­wio­nym miej­scu, a Se­mi­radz­ki nadal się nie zja­wiał. Pro­fe­so­ra znów na­szły wąt­pli­wo­ści, czy słusz­nie uczy­nił, ob­da­rza­jąc tego czło­wie­ka za­ufa­niem.

Wy­gląd mi­ni­stra bez­pie­czeń­stwa już na pierw­szy rzut oka nie bu­dził do­bre­go wra­że­nia. Chuda syl­wet­ka oraz za­pad­nię­ta twarz, wstrzą­sa­ne cią­gły­mi kon­wul­sja­mi, upodob­nia­ły Se­mi­radz­kie­go do wi­ją­ce­go się węża.

Mi­ni­ster zwró­cił uwagę Ja­siń­skie­go od po­cząt­ku po­sie­dze­nia rządu, kon­kret­nie zdu­miał pro­fe­so­ra jego brak mun­du­ru. Za­sta­na­wia­ło Ja­siń­skie­go, czemu Gabor po­wie­rzył tak klu­czo­wy re­sort cy­wi­lo­wi. Py­ta­nie to po­wró­ci­ło gdy wzbu­rzo­ne­go, wra­ca­ją­ce­go z roz­mo­wy z pre­zy­den­tem pro­fe­so­ra za­cze­pił na placu Zam­ko­wym Se­mi­radz­ki.

– W pełni po­dzie­lam pań­skie zda­nie, pro­fe­so­rze – mówił bez­piecz­niak, wio­dąc Ja­siń­skie­go spa­ce­ro­wym kro­kiem mię­dzy ka­mie­ni­ca­mi Sta­rów­ki. – Uwa­żam, że rząd po­peł­nia ogrom­ny błąd, nie wie­rząc w sa­mo­dziel­ność zwy­kłych ludzi. Od dłuż­sze­go czasu sta­ram się temu bez­sku­tecz­nie prze­ciw­dzia­łać. Teraz widzę, że zna­la­złem so­jusz­ni­ka.

Pro­fe­sor tym­cza­sem roz­wa­żał, czy po­wi­nien otwo­rzyć się przed Se­mi­radz­kim. Oba­wiał się pro­wo­ka­cji, a po­nad­to wstrzą­sa­ją­ce co chwi­la cia­łem roz­mów­cy drgaw­ki bu­dzi­ły w nim mi­mo­wol­ne obrzy­dze­nie. W końcu jed­nak zde­cy­do­wał, że gra jest warta świecz­ki i po­sta­no­wił za­ry­zy­ko­wać.

Obaj zgo­dzi­li się, że de­li­kat­ność pro­ble­mu wy­ma­ga bar­dziej ustron­ne­go miej­sca. Umó­wi­li się na na­stęp­ny dzień w Ła­zien­kach, z dala od na­tręt­nych uszu.

Ja­siń­ski cze­kał już jed­nak na most­ku dobry kwa­drans, a Se­mi­radz­ki wciąż się nie po­ja­wiał. Nie­po­kój pro­fe­so­ra rósł. Za­czął ana­li­zo­wać każde słowo, wy­po­wie­dzia­ne w cza­sie roz­mo­wy z bez­piecz­nia­kiem. Czy któ­reś z nich mogło wy­star­cza­ją­co skom­pro­mi­to­wać go w oczach pre­zy­den­ta? Zda­wa­ło mu się, że nie. Z dru­giej jed­nak stro­ny być może sama go­to­wość do po­uf­nych roz­mów z in­ny­mi człon­ka­mi rządu speł­nia­ła w po­ję­ciu Ga­bo­ra zna­mio­na spi­sku.

Osta­tecz­nie jed­nak Ja­siń­ski mógł z ulgą otrzeć pot z czoła. Uj­rzał Se­mi­radz­kie­go. Szedł sam, bez ob­sta­wy agen­tów go­to­wych do aresz­to­wa­nia nie­do­szłe­go bun­tow­ni­ka.

– Pro­szę wy­ba­czyć moje spóź­nie­nie, pro­fe­so­rze.

– Na­pę­dził mi pan stra­cha. – Ja­siń­ski uśmiech­nął się, po­da­jąc mi­ni­stro­wi rękę.

– My­ślał pan, że wy­sta­wi­łem pana do od­strza­łu? – Twarz Se­mi­radz­kie­go wy­krzy­wi­ła się w gry­ma­sie, który rów­nież chyba miał ucho­dzić za uśmiech. – Po­zo­staw­my jed­nak żarty na boku. Je­stem tu na pana roz­ka­zy, pro­fe­so­rze.

– Są­dzi­łem, że nasze sto­sun­ki będą opie­rać się na rów­no­rzęd­nej współ­pra­cy?

– To nie­moż­li­we. Myślę, że obaj je­ste­śmy świa­do­mi, iż w Pol­sce ko­niecz­na jest za­sad­ni­cza zmia­na rządu…

– A do tej nie doj­dzie bez wy­mia­ny przy­wód­cy…

– Wła­śnie. Za­mach stanu zaś po­trze­bu­je gło­śne­go na­zwi­ska, które po­cią­gnie ludzi. Ja się do tej roli nie na­da­ję. Pan to co in­ne­go. Jest pan pro­fe­so­rem, spe­cja­li­stą w swo­jej dzie­dzi­nie, w do­dat­ku zy­skał pan ostat­nio po­pu­lar­ność swoją kry­ty­ką Ga­bo­ra. Ledwo co wszedł pan do ga­bi­ne­tu, więc nikt też nie bę­dzie pana trak­to­wał jako czło­wie­ka sys­te­mu.

Ja­siń­ski po­ki­wał głową.

– Ma pan rację – prze­mó­wił. – Nie będę jed­nak tylko po­zo­wał na przy­wód­cę ruchu, ale za­mie­rzam być nim rów­nież fak­tycz­nie.

– To zro­zu­mia­łe.

– Do­sko­na­le, zatem zga­dza­my się w klu­czo­wych punk­tach. Przejdź­my więc do szcze­gó­łów. Prze­wrót po­trze­bu­je bazy. Czy ufa pan pod­le­głym sobie służ­bom?

– Oczy­wi­ście, sam je prze­cież stwo­rzy­łem. Gabor opie­ra się na woj­sku, ode mnie ocze­ku­je tylko utrzy­ma­nia po­rząd­ku, głę­biej nie wnika. Dzię­ki temu udało mi się stwo­rzyć nie tylko sieć in­for­ma­to­rów, ale też do­brze uzbro­jo­ne oraz lo­jal­ne od­dzia­ły pre­wen­cji.

– Do­brze, oba­wiam się jed­nak, że to może nie wy­star­czyć. Co z woj­skiem? Wiem, że są w nim ele­men­ty nie­przy­chyl­ne Ga­bo­ro­wi.

Se­mi­radz­ki na­my­ślał się przez chwi­lę.

– Z pew­no­ścią – pod­jął wresz­cie. – Do­ty­czy to jed­nak ra­czej po­je­dyn­czych ofi­ce­rów, któ­rych po­ten­cjal­ne re­ak­cje i tak trud­no prze­wi­dzieć. Zresz­tą, klu­czo­wa jest sto­li­ca, a tu Gabor trzy­ma wier­nych sobie ludzi.

– Jakie więc jesz­cze mamy karty? Za­gra­nie sa­mych służb prze­ciw woj­sku brzmi jak bar­dzo ry­zy­kow­na im­pre­za.

– Ulica. Roz­ru­chy od­cią­gną uwagę rządu, co po­zwo­li opa­no­wać nam stra­te­gicz­ne punk­ty nie­wiel­ki­mi si­ła­mi. Utrzy­mu­ję kon­tak­ty z róż­ny­mi ra­dy­ka­ła­mi. Wraz z od­ra­dza­ją­cym się prze­my­słem po­wró­ci­li i so­cja­li­ści w daw­nym stylu, z kolei anar­cho­pry­mi­ty­wi­ści przy­cią­gnę­li do sie­bie śro­do­wi­ska ru­chów eko­lo­gicz­nych sprzed Kry­zy­su. Są też inne, mniej­sze grup­ki, mo­gą­ce jed­nak być w razie po­trze­by bar­dzo ha­ła­śli­wy­mi. Bez wąt­pie­nia dadzą radę wy­wo­łać w od­po­wied­niej chwi­li za­miesz­ki.

Po­licz­ki Ja­siń­skie­go owio­nął chłod­ny wiatr. Pro­fe­sor pod­niósł głowę, ob­ser­wu­jąc sze­lesz­czą­ce li­ście. Przez dłuż­szy czas mil­czał, na­my­śla­jąc się. Czy miał prawo roz­bu­dzać de­mo­ny, które dawno już po­win­ny spo­czy­wać na śmiet­ni­ku hi­sto­rii? Z dru­giej stro­ny, czyż nie było jego obo­wiąz­kiem prze­ciw­sta­wie­nie się zgub­nej po­li­ty­ce Ga­bo­ra? A jakże mógł tego do­ko­nać bez do­sta­tecz­nych sił, po­ry­wa­jąc się z mo­ty­ką na słoń­ce?

Po­krę­cił głową.

– Nie, to nie jest mo­ment na uświę­ca­nie środ­ków – oznaj­mił. – Prze­wrót ma przy­nieść sta­bi­li­za­cję, nie bę­dzie­my zatem mogli roz­po­cząć rzą­dów od roz­pra­wy z nie­wy­god­ny­mi so­jusz­ni­ka­mi. Współ­pra­cu­jąc zaś z nimi mu­sie­li­by­śmy wpro­wa­dzić część ich po­stu­la­tów, a to zu­peł­nie nie wcho­dzi w grę.

Spoj­rzał na Se­mi­radz­kie­go. W chy­trych oczkach do­świad­czo­ne­go bez­piecz­nia­ka doj­rzał błysk dez­apro­ba­ty dla po­dob­nych skru­pu­łów. Mimo to jed­nak Se­mi­radz­ki ski­nął nie­mra­wo głową, krzy­wiąc się przy tym nie­mi­ło­sier­nie.

– Mogę jed­nak spro­ku­ro­wać ja­kieś za­mie­sza­nie po­śród stu­den­tów – cią­gnął Ja­siń­ski. – To chyba nie za­szko­dzi?

– Ab­so­lut­nie nie.

– Do­brze, idźmy zatem dalej. Ro­zu­miem, że mogę zdać się na pana, jeśli cho­dzi o stro­nę, po­wiedz­my, “tech­nicz­ną” prze­wro­tu?

Se­mi­radz­ki oży­wił się.

– Tak jest. Plan za­ma­chu stanu jest już od dłuż­sze­go czasu go­to­wy. Znają go moi naj­bar­dziej za­ufa­ni lu­dzie, resz­ta o wszyst­kim dowie się w ostat­niej chwi­li.

Ja­siń­ski przy­tak­nął z apro­ba­tą.

– W na­stęp­ny week­end pre­zy­dent wy­jeż­dża na krót­ki, dwu­dnio­wy urlop – kon­ty­nu­ował Se­mi­radz­ki. – Za­dba­my o to, aby po­wró­cił jako już były pre­zy­dent. – Na twarz mi­ni­stra znów po­wró­cił gry­mas peł­nią­cy rolę uśmie­chu.

– Po­do­ba mi się ten plan – od­parł pro­fe­sor. – Ja ze swej stro­ny zajmę się sferą pro­pa­gan­do­wą. Trze­ba bę­dzie przy­go­to­wać ma­ni­fest do na­ro­du, by uspo­ko­ić sy­tu­ację. Mu­si­my też prze­ko­nać gar­ni­zo­ny i ad­mi­ni­stra­cję poza War­sza­wą, by pod­po­rząd­ko­wa­ły się na­szej wła­dzy. No i trze­ba za­cząć kap­to­wać człon­ków przy­szłe­go rządu.

– Mamy już dwóch.

– To praw­da… Myślę, że to wszyst­ko, jeśli cho­dzi o głów­ne za­gad­nie­nia. Zo­stał nam ty­dzień na przy­go­to­wa­nia. Czy mo­że­my spo­tkać się tu jutro, by omó­wić po­stę­py i dal­sze szcze­gó­ły planu?

– Oczy­wi­ście. Cie­szę się, że mogę z panem współ­pra­co­wać, pro­fe­so­rze.

Se­mi­radz­ki chciał się już od­da­lić, ale Ja­siń­ski chwy­cił go za ramię.

– Panie mi­ni­strze, dla­cze­go pan to robi? – za­py­tał, pa­trząc roz­mów­cy pro­sto w oczy.

Twarz Se­mi­radz­kie­go wy­krzy­wił gry­mas.

– Nie ufa mi pan, bar­dzo do­brze. Skoro jed­nak pan pyta, pro­fe­so­rze, będę szcze­ry. Nie po­dzie­lam pań­skich wznio­słych ide­ałów. Uwa­żam, że są one dla nie­bie­skich pta­ków, któ­rym brak po­waż­niej­szych zmar­twień, a mi bar­dziej przy­stoi trzy­mać się ziemi. To jed­nak, iż je­stem cy­ni­kiem i ego­istą, nie zna­czy, że nie ob­cho­dzi mnie los ogółu. Jeśli po­zwo­lę Ga­bo­ro­wi znisz­czyć ten kraj, gdzie będę żył? Co jak co, ale emi­gra­cję Kry­zys wy­jąt­ko­wo utrud­nił. Tak więc, choć z róż­nych po­bu­dek, mamy póki co, pro­fe­so­rze, cał­ko­wi­cie zbież­ne in­te­re­sy.

– Dzię­ku­ję za otwar­tość. Teraz je­stem spo­koj­ny, choć do­gryzł mi pan nieco tymi “nie­bie­ski­mi pta­ka­mi”.

Po­że­gna­li się, po czym Se­mi­radz­ki ru­szył w kie­run­ku Świą­ty­ni Egip­skiej. Ja­siń­ski stał jesz­cze przez jakiś czas na most­ku. Przy­glą­da­jąc się po­kracz­nym kro­kom mi­ni­stra bez­pie­czeń­stwa, roz­wa­żał, czy nie po­peł­nił wła­śnie naj­więk­sze­go błędu w życiu.

 

***

 

Za oknem pa­no­wa­ła nie­po­dziel­nie noc. Mrok w po­ko­ju Ja­siń­skie­go roz­świe­tlał wy­łącz­nie nikły blask przy­krę­co­nej lampy naf­to­wej. Pro­fe­sor sie­dział w głę­bo­kim fo­te­lu, za­to­pio­ny w my­ślach. Na biur­ku przed nim leżał sto­sik za­ba­zgra­nych kar­tek, za­wie­ra­ją­cych go­to­we prze­mó­wie­nie. Pla­no­wał wy­gło­sić je na­stęp­ne­go dnia, a także podać do druku wszyst­kim ga­ze­tom. Aby uciec przed ner­wa­mi przez cały dzień wer­to­wał ów ma­ni­fest wciąż na nowo, do­ko­nu­jąc ko­lej­nych po­pra­wek. W końcu jed­nak zmo­rzy­ło go to za­ję­cie.

Z wpół­przy­mknię­ty­mi ocza­mi za­sta­na­wiał się, co czuł Pił­sud­ski owego maja, cze­ka­jąc na wie­ści z fron­tu walk w War­sza­wie. Tak samo za­le­żał od in­nych, zda­jąc się na Or­licz-Dre­sze­ra. Tak samo tam­ten prze­wrót chwiał się na ostrzu noża. Każda chwi­la zwięk­sza­ła szan­sę na przy­by­cie Wiel­ko­po­lan albo Si­kor­skie­go, a w takim wy­pad­ku nie­do­szły dyk­ta­tor skoń­czył­by w celi, a może i go­rzej jesz­cze. A jed­nak… A jed­nak wtedy wy­grał.

Ta myśl nie uspo­ko­iła Ja­siń­skie­go. Czuł, jak po czole ście­ka­ją mu stru­mycz­ki potu. Z po­cząt­ku wszyst­ko szło jak z płat­ka. Gabor wy­je­chał ze sto­li­cy oto­czo­ny cichą opie­ką agen­tów Se­mi­radz­kie­go. Nie­dłu­go póź­niej mi­ni­ster bez­pie­czeń­stwa oso­bi­ście do­niósł pro­fe­so­ro­wi o pierw­szych suk­ce­sach. Po­li­cji udało się z za­sko­cze­nia za­aresz­to­wać więk­szość człon­ków rządu, pod­czas gdy gło­śny pro­test po­pie­ra­ją­cych Ja­siń­skie­go stu­den­tów od­cią­gnął uwagę woj­sko­we­go gar­ni­zo­nu. Póź­niej jed­nak spra­wy za­czę­ły się kom­pli­ko­wać.

Około po­łu­dnia do skrom­ne­go miesz­ka­nia pro­fe­so­ra do­bie­gły suche od­gło­sy strza­łów. Plan szyb­kie­go roz­bro­je­nia wszyst­kich po­ste­run­ków mu­siał spa­lić na pa­new­ce. Strza­ły jed­nak nie usta­wa­ły, walka więc trwa­ła wi­docz­nie dalej. Nie­ste­ty, prze­sta­ły do­cho­dzić ja­kie­kol­wiek wie­ści. Pro­fe­sor sie­dział więc, rzu­co­ny sa­mot­nie na pa­stwę drę­czą­cych go nie­po­ko­jów.

Od kilku go­dzin strze­la­ni­na uci­chła. Mimo to nie zja­wiał się żaden zwia­stun try­um­fu bądź klę­ski.

Wresz­cie uszu Ja­siń­skie­go do­bie­gło ciche pu­ka­nie do drzwi.

Aktem woli wstrzy­mał się od sko­cze­nia na równe nogi.

– Pro­szę wejść.

Drzwi roz­war­ły się i do po­ko­ju wkro­czył młody se­kre­tarz pro­fe­so­ra. Ja­siń­ski spoj­rzał na niego oży­wio­ny.

– Jakie wie­ści?

Gdy chło­pak zbli­żył się do pro­fe­so­ra, na jego twarz padło świa­tło lampy. Na jej widok tląca się w sercu Ja­siń­skie­go iskier­ka na­dziei na­tych­miast zga­sła.

– Po­wiedz­że coś! Prze­gra­li­śmy? – krzyk­nął pro­fe­sor.

Blady jak trup asy­stent nie od­po­wie­dział, uni­ka­jąc wzro­ku zwierzch­ni­ka. Bez słowa po­ło­żył na biur­ku ja­kieś za­wi­niąt­ko, po czym pręd­ko wy­co­fał się z po­wro­tem za drzwi.

Ja­siń­ski pod­krę­cił świa­tło lampy. Na stole le­ża­ła świe­żo wy­dru­ko­wa­na ga­ze­ta. Jej pierw­sza stro­na krzy­cza­ła wiel­ki­mi li­te­ra­mi: “Próba prze­wro­tu uda­rem­nio­na!”. Pro­fe­sor opadł z po­wro­tem na fotel. A więc wszyst­ko skoń­czo­ne. Cały dzień spę­dził na pi­sa­niu trium­fal­ne­go prze­mó­wie­nia, a po­wi­nien był opra­co­wy­wać nad mową obron­ną.

Pod­niósł ga­ze­tę, by do­wie­dzieć się jesz­cze ja­kichś szcze­gó­łów, zanim po niego przyj­dą. Jed­nak w tym mo­men­cie do­strzegł, że pod nią le­ża­ło coś jesz­cze – pi­sto­let. Wziął go do ręki. Spraw­dził, broń była na­bi­ta. Za­czął ważyć ją dla za­ba­wy w dłoni, my­śląc przy tym za­dzi­wia­ją­co chłod­no.

A więc zro­bił na Ga­bo­rze o tyle dobre wra­że­nie, że za­słu­żył na ho­no­ro­wą śmierć. Praw­do­po­dob­nie jego na­zwi­sko nie pa­da­ło nawet w re­la­cji z nie­uda­ne­go za­ma­chu. Za­pew­ne do­pie­ro w wy­da­niu wie­czor­nym ukaże się wzmian­ka o tra­gicz­nym zej­ściu z tego świa­ta po­pu­lar­ne­go mi­ni­stra, kto wie, może ujaw­nio­ne zo­sta­nie nawet, że za­bi­li go bun­tow­ni­cy. Ta myśl ba­wi­ła Ja­siń­skie­go. Ża­ło­wał, że nie pozna in­wen­cji twór­czej pro­pa­gan­dy­stów Ga­bo­ra.

Odło­żył pi­sto­let i po­now­nie za­to­nął w fo­te­lu. Nie, nie po­zwo­li pre­zy­den­to­wi roz­pra­wić się z sobą tak łatwo. Nie in­te­re­so­wa­ło go w tej chwi­li, dla­cze­go za­mach się nie po­wiódł. Być może Se­mi­radz­ki oka­zał się zdraj­cą albo to sam Gabor od po­cząt­ku do końca kon­tro­lo­wał ich ruchy, pro­wo­ku­jąc wy­buch w do­god­nym dla sie­bie mo­men­cie. To jed­nak nie było już ważne. Pro­fe­sor nie chciał ginąć w ciszy, pra­gnął prze­mó­wić jesz­cze raz, wstrzą­snąć su­mie­niem na­ro­du, wydać swój ła­bę­dzi śpiew. Do tego jed­nak po­trze­bo­wał try­bu­ny. I Gabor mu­siał mu tę try­bu­nę dać, choć­by nawet w cza­sie po­ka­zo­we­go pro­ce­su.

Sie­dział tak, cze­ka­jąc, aż ktoś w końcu znu­dzi się nasłuchiwaniem od­gło­su strza­łu.