Diabelski kamień

Ele­ganc­ka To­yo­ta mknę­ła w kie­run­ku upra­gnio­ne­go urlo­pu. "Na­resz­cie ko­niec tego ca­łe­go mar­ke­tin­gu, spo­tkań au­tor­skich, no i za­li­czek" – myśli Ra­fa­ła krą­ży­ły wokół kwoty prze­le­wu, bę­dą­cej ostat­nią czę­ścią ho­no­ra­rium. Wpraw­dzie spo­tka­nia au­tor­skie i zwią­za­ny z nimi dotyk sławy nawet lubił, ale na­rzu­co­ne przez wy­daw­nic­two tempo pro­mo­cji jego naj­now­szej książ­ki było mę­czą­ce. Głos na­wi­ga­cji wy­rwał pi­sa­rza z za­my­śle­nia, pro­wa­dząc go do zjaz­du na Gdańsk. Przed świa­tła­mi zdą­żył się już zro­bić korek.

"Wy­bi­ła pięt­na­sta" – za­ko­mu­ni­ko­wa­ło radio – "Za­pra­sza­my na wia­do­mo­ści. Kon­flikt ko­ali­cji z opo­zy­cją – czy sejm ogło­si wotum nie­uf­no­ści dla rządu? Ka­ta­stro­fa eko­lo­gicz­na na Pa­cy­fi­ku – in­cy­dent pod­czas od­wier­tów w po­szu­ki­wa­niu ropy naf­to­wej. Pi­ja­ny kie­row­ca au­to­bu­su wje­chał do morza, są ofia­ry. Te i inne in­for­ma­cje już za chwi­lę…" – Rafał wy­łą­czył radio, mając dość po­to­ku złych wie­ści. Po­wia­do­mie­nie z ser­dusz­kiem mi­gnę­ło na ekra­nie smart­fo­na. "Zofia lubi Cię!" – oznaj­mi­ła rand­ko­wa apli­ka­cja. Pi­sarz był świe­żo po za­koń­cze­niu mę­czą­ce­go związ­ku, łak­nął ko­bie­cej uwagi więc mo­men­tal­nie wle­pił wzrok w wy­świe­tlacz. Duże, nie­bie­skie oczy z wy­ra­zi­sty­mi brwia­mi, wąski nos, ostro za­ry­so­wa­ne kości po­licz­ko­we, ca­łość oko­lo­na brą­zo­wy­mi wło­sa­mi do ra­mion. "Cha­rak­ter­ny typ! Wiek: 33, dwa lata młod­sza – w sam raz!" – Za­czął kle­cić pierw­szą wia­do­mość. Z za­my­śle­nia wy­rwał go dźwięk klak­so­nu. Ale wcale nie zi­ry­to­wał, bo za­po­wia­dał się nie­naj­gor­szy wy­jazd!

*

Apar­ta­ment na pod­da­szu za­le­wa­ły pro­mie­nie za­cho­dzą­ce­go słoń­ca. Bryza wpa­da­ła przez okno, chło­dząc ciała ko­chan­ków. Nawet Ra­fa­ło­wi, uzna­ne­mu pi­sa­rzo­wi, nie­czę­sto zda­rza­ło się wy­lą­do­wać w łóżku po pierw­szej rand­ce. Jed­nak tym razem che­mię było czuć od pierw­szych słów. On pisał o mor­der­stwach – ona lu­bi­ła o nich czy­tać. On umie­ścił akcję ostat­niej po­wie­ści w mię­dzy­wo­jen­nym Wro­cła­wiu – ona w tym mie­ście ukoń­czy­ła stu­dia ar­che­olo­gicz­ne.

– Dla­cze­go wła­ści­wie wy­je­cha­łaś z Bre­slau? – pod­jął Rafał, za­cią­ga­jąc się pa­pie­ro­sem – Wspo­mi­na­łaś, że po­cho­dzisz z Dol­ne­go Ślą­ska. Czemu cię tak da­le­ko za­nio­sło?

– Uroki pol­skiej nauki. Z dok­to­ran­ta­mi to jest tak, że chęt­nie ich biorą, żeby miał kto ba­da­nia robić. Naj­le­piej, oczy­wi­ście, na kie­run­ki hu­ma­ni­stycz­ne gdzie nie ma sty­pen­dium.

– Niech zgad­nę – jak ar­che­olo­gia, na ten przy­kład?

– Tja, do­kład­nie – jak ar­cheo. Biorą chęt­nie, trzy­ma­ją czło­wie­ka la­ta­mi, żeby im wy­ni­ków na­pro­du­ko­wał… Ale po obro­nie pra­wie za­wsze mówią "do wi­dze­nia". Nie ma eta­tów.

– Czyli tylko w Dan­zi­gu mia­łaś szan­sę pracy w za­wo­dzie? A da się z tego w ogóle wyżyć?

– Co tak z nie­miec­ka wy­ma­wiasz? Taka poza, faj­niej ci brzmi niż po na­sze­mu? A może za­ka­mu­flo­wa­na opcja nie­miec­ka? – za­chi­cho­ta­ła dziew­czy­na.

 – Aj tam, od razu poza. Czę­sto piszę o przed­wo­jen­nych cza­sach. Moją naj­now­szą po­wieść osa­dzi­łem w re­aliach Wro­cła­wia lat dwu­dzie­stych, wtedy był on nie­miec­kim mia­stem… – wpadł w pro­fe­sjo­nal­ny ton.

– Hej, nie za­po­mi­naj, że mó­wisz do hi­sto­ry­ka! Wspo­mi­na­łeś już o tej swo­jej ostat­niej książ­ce, tak swoją drogą. – Uśmiech­nę­ła się. – A ko­lej­ną chcesz na­pi­sać o Gdań­sku, zna­czy się prze­pra­szam: o Freie Stadt Dan­zig?

– Być może, być może. Za­le­ży, czy znaj­dę tu od­po­wied­nie in­spi­ra­cje. Mój wy­daw­ca twier­dzi, że naj­le­piej prze­pla­tać ze sobą ga­tun­ki – raz wy­da­wać kry­mi­nał, a raz thril­ler. Za­le­ży zatem, czy znaj­dę coś od­po­wied­nio mrocz­ne­go w ka­szub­skich wie­rze­niach, albo…

– Albo w dru­go­wo­jen­nych lo­sach tych ziem? Nie mu­sisz da­le­ko szu­kać, tu w czter­dzie­stym pią­tym za każ­dym ro­giem strasz­ne rze­czy się dzia­ły. No, ale py­ta­łeś, czy da się wyżyć. Jasne, że nie! Dzia­łal­ność mam, po­śred­ni­czę w sprze­da­ży rę­ko­dzie­ła i bi­żu­te­rii hi­sto­rycz­nej. Skle­py in­ter­ne­to­we dla ar­ty­stów pro­wa­dzę. Bez tego to ja bym nie miała nawet na wa­ci­ki!

Roz­mo­wa prze­cią­gnę­ła się pra­wie do pół­no­cy. Znu­żo­na dziew­czy­na za­wi­nę­ła się w koł­drę, od­wró­ci­ła ple­ca­mi i w mig za­snę­ła. Do Ra­fa­ła tym­cza­sem sen długo nie chciał przyjść.

*

Lało jak z cebra, pi­sarz biegł chcąc zdą­żyć na naj­bliż­szy kurs promu. Udało się, wsko­czył pod bre­zen­to­wą budę, sa­do­wiąc mokry tyłek na drew­nia­nej ławce. Z głębi nurtu Mo­tła­wy roz­le­gło się bu­cze­nie sy­re­ny okrę­to­wej. Szarp­nę­ło. Spadł na sta­lo­wą pod­ło­gę, która za­czę­ła ucie­kać mu spod nóg. Po­kład sie prze­chy­lał! Rzu­cił się w tył, całym cia­łem, byle wspiąć się po sie­dze­niach, byle do wyj­ścia – na próż­no. Byle jak przy­twier­dzo­ne ławki wy­ła­my­wa­ły się z mo­co­wań, przy­gnia­ta­ły pa­sa­że­rów. Stra­cił grunt pod no­ga­mi, po­czuł jak wpada w zimną wodę. Ra­mio­na ma­cha­ły bez­sil­nie, nogi za­plą­ta­ły się w coś, usta na prze­mian otwie­ra­ły się i za­my­ka­ły. Chciał za­czerp­nąć tchu tak, by nie do­pu­ścić wody do płuc. Nie udało się, kłu­ją­ca, bo­le­sna, słona fala spły­nę­ła mu w pierś.

Rafał obu­dził się z gło­śnym char­cze­niem, aż dziw, że nie obu­dził Zofii. Sie­dział w mo­krej od potu po­ście­li, zer­k­nął w te­le­fon – mi­nę­ła za­le­d­wie go­dzi­na od kiedy ostat­ni raz pa­trzył. Tej nocy już nie udało mu się za­snąć.

Pijąc rano mocną kawę, pi­sarz po­sta­no­wił, że nie po­zwo­li pro­ble­mom z akli­ma­ty­za­cją ze­psuć długo wy­cze­ki­wa­ne­go urlo­pu. Po śnia­da­niu za­li­czył obo­wiąz­ko­wy spa­ce­rek koło fon­tan­ny Nep­tu­na, a po dzie­sią­tej mógł wresz­cie za­cząć to­ur­nee po mu­ze­ach. Pięć go­dzin póź­niej bo­la­ły go nogi, ale był za­do­wo­lo­ny z ob­co­wa­nia z apo­ka­lip­tycz­ny­mi wi­zja­mi Mem­lin­ga i ba­ro­ko­wy­mi wnę­trza­mi ku­piec­kich ka­mie­nic. Na do­da­tek udało mu się wy­cią­gnąć Zofię na obiad!

– Słu­chaj, mam na li­ście mu­zeum et­no­gra­ficz­ne – za­ga­ił Rafał znad pół­mi­ska owo­ców morza. – Ale jak znam pań­stwo­we muzea, praw­dzi­wych pe­re­łek tam nie znaj­dę. Jest w oko­li­cy Gdań­ska jakiś skan­sen ka­szub­ski albo coś po­dob­ne­go?

– Jasne, ale skan­sen jest od kul­tu­ry ma­te­rial­nej, od ar­chi­tek­tu­ry. A tyś coś wczo­raj gadał o mi­to­lo­giach i de­mo­nach.

– No tak, w za­sa­dzie to naj­lep­sza by­ła­by stara wiedź­ma, ale wiesz, wsty­dzi­łem się spy­tać.

– A wiesz, wcale nie. Gadka ze star­szy­mi ludź­mi, to zna­ko­mi­te źró­dło wie­dzy dla et­no­gra­fa. No, ale ja tu raz, że za krót­ko miesz­kam by ci wska­zać wła­ści­wą wio­skę, a dwa że to nie do końca moja spe­cjal­ność. Ar­cheo sięga trosz­kę daw­niej, o ja­kieś ty­siąc lat mi­ni­mum.

– Aha, no szko­da…

– Ale wiesz, w in­sty­tu­cie ko­le­żan­ka robi przy wie­rze­niach ka­szub­skich. Ostat­nio coś jej nie wi­du­ję, ale zo­sta­wi­ła sporo li­te­ra­tu­ry, no­ta­tek. Mogę cię tam wziąć nawet dziś, jak już ludzi nie bę­dzie. Ale pod jed­nym wa­run­kiem.

– Cie­ka­we jakim?

– Coś mi opo­wiesz. In­te­re­su­ją mnie lu­dzie. Na przy­kład ty: do­brze za­ra­biasz, za­kosz­to­wa­łeś sławy, gada się z tobą elo­kwent­nie. Na im­pre­zo­we­go lo­we­la­sa nie wy­glą­dasz. A jed­nak nie masz dziew­czy­ny.

– Ale skąd…

– Ko­bie­ca in­tu­icja. Twoje ciało mi pierw­szej nocy po­wie­dzia­ło, że ni­ko­go ze mną nie zdra­dzasz. A tak na po­waż­nie – ob­ser­wa­cje psy­cho­lo­gicz­ne. Coś się w twoim życiu uczu­cio­wym wy­da­rzy­ło i to nie­daw­no. Opo­wiesz mi o tym kie­dyś?

– Jasne, w sumie czemu nie.

– Świet­nie! No, to kończ te kal­ma­ry, już po czwar­tej, in­sty­tut pew­nie już pusty stoi.

*

In­sty­tut Hi­sto­rii Sztu­ki, Ar­che­olo­gii i Et­no­gra­fii to dzi­wacz­na kon­struk­cja. Nad samym Ka­na­łem Ra­du­ni przy­cup­nę­ła smu­kła ka­mie­nicz­ka z czer­wo­nej cegły. Ale za nią po­wo­jen­ni ar­chi­tek­ci wci­snę­li dwie sza­ro-żół­te, mo­der­ni­stycz­ne bryły, wy­glą­da­ją­ce tro­chę jak pu­deł­ka po bu­tach na­dzia­ne na płot. Ca­łość sta­no­wi wła­sność Uni­wer­sy­te­tu Gdań­skie­go i tam wła­śnie udali się po obie­dzie. Pokój do któ­re­go bez Zofii w życiu by nie tra­fił wy­glą­dał jak wy­ję­ty z póź­ne­go PRL-u. Sta­lo­we re­ga­ły z tecz­ka­mi, bro­szu­ra­mi i książ­ka­mi zaj­mo­wa­ły wszyst­kie ścia­ny, z małą prze­rwą na dwoje drzwi. Po­środ­ku stał sto­lik z ar­cha­icz­nym ki­ne­sko­po­wym mo­ni­to­rem. Wen­ty­la­tor za­bu­czał, gdy Zofia włą­czy­ła kom­pu­ter i na ekra­nie po­ja­wi­ło się logo Win­dow­sa. Rafał po­tarł szczy­pią­ce oczy, bez­sen­na noc da­wa­ła się we znaki. Coś przy­ku­ło jego uwagę. Na jed­nej z niż­szych półek spo­czy­wa­ło kilka ewi­dent­nie lu­do­wych wy­ro­bów – drew­nia­ne rzeź­bio­ne świąt­ki, a mię­dzy nimi…

Fi­gur­ka nie była duża, na wy­so­kość nie­wie­le więk­sza od otwar­tej dłoni. W sza­ra­wym ka­mie­niu przed­sta­wio­no ludz­ką po­stać przy­kuc­nię­tą na po­stu­men­cie. No, może nie do końca ludz­ką – z ple­ców syl­wet­ki wy­ra­sta­ły zło­żo­ne wzdłuż ciała skrzy­dła, zda­wa­ło­by się smo­cze. Sta­tu­et­ka była po­zba­wio­na głowy i wnio­sku­jąc z prze­bar­wień, otarć i ukru­szeń, wy­glą­da­ła na na­praw­dę starą. Na po­stu­men­cie dało się za­uwa­żyć za­tar­te zębem czasu li­te­ry.

– Co to za fi­gur­ka? – za­py­tał Rafał, nie ro­zu­mie­jąc czemu rzeź­ba tak go za­fa­scy­no­wa­ła.

– O, masz nosa! Wła­śnie nad nią ostat­nio pra­co­wa­ła Gosia. To po­gań­ski świą­tek ka­szub­ski, za­ska­ku­ją­co stary, wstęp­nie osza­co­wa­ła, że z XIII wieku. W ogóle z tym da­to­wa­niem miała nie lada pro­blem, bo wy­ni­ki ra­dio­wę­glo­we wy­cho­dzi­ły bar­dzo dzi­wacz­ne. W końcu jakiś pro­fe­sor geo­lo­gii jej za­na­li­zo­wał skałę i wy­szło że to praw­do­po­dob­nie me­te­oryt.

– Fa­scy­nu­ją­ce… – Pi­sarz nie mógł ode­rwać wzro­ku od rzeź­by. Za­uwa­żył, że dło­nie świąt­ka mają nie­na­tu­ral­nie dłu­gie pa­zu­ry, po­dob­nie jego stopy.

– Też tak po­my­śla­łam! Za­zwy­czaj nie kręci mnie po­gań­ska mi­to­lo­gia, ale ten po­są­żek jest za­gad­ką. Wy­obraź sobie, Gosia mó­wi­ła, że na co­ko­le są aż dwie grupy na­pi­sów! Ory­gi­nal­ne w więk­szo­ści za­tar­te. Nie udało się usta­lić co to był za al­fa­bet, być może sym­bo­le ob­raz­ko­we po­dob­ne do tych na po­są­gu Świa­to­wi­da ze Zbru­cza. Ale słu­chaj dalej! Są­dząc z kroju czcion­ki praw­do­po­dob­nie gdzieś w XIX wieku wy­ku­to nową in­skryp­cję, ła­ciń­skim al­fa­be­tem i to po ka­szub­sku!

– No co ty, już wtedy ist­niał język ka­szub­ski? – zdzi­wił się Rafał.

– Jasne że tak! Oj, mało wiesz o Ka­szu­bach jak widzę – par­sk­nę­ła Zofia – po­czy­taj to i owo zanim za­bie­rzesz się za po­wieść z akcją w tych oko­li­cach. Naj­star­sze ka­szub­skie tek­sty na­pi­sa­no już pod ko­niec XVI wieku!

– Masz rację, dla mnie Ka­szu­bi to chaty z pru­skie­go muru, ry­bac­kie le­gen­dy i ha­fto­wa­ne kwiat­ki. – Rafał nawet nie prze­jął się przy­ty­kiem dziew­czy­ny, za­pa­trzo­ny w cokół po­sąż­ku. Fak­tycz­nie roz­po­zna­wał li­te­ry, z przo­du dało się od­cy­fro­wać dwa słowa.

– RY­LICH SZO­LINC? Co to zna­czy? – spy­tał.

– Gośka miała nie­złe szczę­ście, że imię bożka się za­cho­wa­ło! A wła­ści­wie twier­dzi­ła, że to dwa imio­na. No bo Szôlińc to mor­ski duch burzy. Ten Ry­lich ni­ko­mu się z ni­czym nie ko­ja­rzył. A ona wy­kom­bi­no­wa­ła, że musi być w mi­to­lo­gii ka­szub­skiej jakiś stwór co wy­glą­da jak czło­wiek ze skrzy­dła­mi nie­to­pe­rza. No i zna­la­zła! Oka­za­ło się że Ry­lich to praw­do­po­dob­nie ina­czej sło­wiań­ski Ro­kit­nik, czyli nasz po­czci­wy, schry­stia­ni­zo­wa­ny dia­be­łek Ro­ki­ta!

– Fa­scy­nu­ją­ce muszą być takie po­szu­ki­wa­nia… Sie­dze­nie w sta­rych książ­kach ni­czym w daw­nych cza­sach!

– W książ­kach cza­sa­mi też, ale głów­nie w in­ter­ne­tach – roz­cza­ro­wa­ła go Zofia. – Nie ma już sie­dze­nia po­śród po­kry­tych pa­ję­czy­na­mi bi­blio­tecz­nych re­ga­łów z mrocz­ny­mi gry­mu­ara­mi, ty nie­po­praw­ny ro­man­ty­ku! Dobra, czas się zbie­rać! Zgra­łam ci na pen­dri­ve cały fol­der z bi­blio­gra­fią Gośki, tylko nie przy­zna­waj się, skąd to masz – po­gro­zi­ła pal­cem.

Gdy dziew­czy­na za­nur­ko­wa­ła pod stół by wy­łą­czyć li­stwy za­si­la­ją­ce, Rafał zro­bił coś, czego by się po sobie nigdy nie spo­dzie­wał. Zwin­nym ru­chem zwi­nął fi­gur­kę bożka z półki i wrzu­cił w od­mę­ty torby, którą miał na ra­mie­niu. Gdyby Zofia go przy­ła­pa­ła, na­praw­dę nie po­tra­fił­by wy­ja­śnić czemu to zro­bił. Ale ona już zga­si­ła świa­tło i cze­ka­ła w drzwiach na ko­ry­tarz, wy­raź­nie się spie­sząc. Nawet nie prze­jął się tym, że tym razem nie wy­ra­ża­ła chęci pój­ścia do niego na noc. Był zmę­czo­ny, wziął więc tak­sów­kę na Dolne Mia­sto. Gdy z mo­zo­łem wdra­pał się na pod­da­sze, buty i torbę rzu­cił w kąt, szyb­ko się umył i zwa­lił do łóżka.

*

Pi­sarz sie­dział zgar­bio­ny przy naf­to­wej lam­pie, za­wzię­cie prze­pi­su­jąc tekst z ja­kiejś an­tycz­nej, księ­gi. "Idio­to, co ty ro­bisz, ucie­kaj­my!" – ko­bie­cy krzyk, uchwyt sil­nej ręki, scho­dy w górę. Wy­szli z piw­ni­cy. Sy­re­ny wyły po­tę­pień­czo ponad pło­ną­cy­mi da­cha­mi, po­ty­ka­li się o stosy gruzu, ce­gieł, o ludz­kie zwło­ki… Szare niebo przed­świ­tu prze­ci­na­ły snopy re­flek­to­rów i smugi serii z dzia­łek prze­ciw­lot­ni­czych. Szarp­nię­cie, scho­dy w dół, za­tło­czo­ny ko­ry­tarz. Tra­fi­li do wiel­kiej hali schro­nu, wszyst­kie ławki były za­ję­te, lu­dzie stali, sie­dzie­li na pod­ło­dze. Po­śród szme­ru roz­mów i zdu­szo­nych krzy­ków stra­chu dało się roz­po­znać na­ra­sta­ją­cy szum. Nagły wrzask pa­ni­ki wzniósł się ponad gło­wa­mi, po­trą­co­ny pi­sarz za­chwiał się, po­czuł zimną wil­goć w bu­tach – bro­dził w wo­dzie! Zła­pał się kogoś, by za­cho­wać rów­no­wa­gę, zo­stał ode­pchnię­ty i zwa­lił się w spie­nio­ną ki­piel wzno­szą­cą się coraz wyżej nad po­sadz­ką. Nie chciał wy­pu­ścić księ­gi, chwi­lę wal­czył jedną ręką, aż za­mknę­ła się nad nim zimna toń.

Prze­mar­z­nię­ty Rafał wy­rwał się z kosz­ma­ru. Rzut oka na smart­fon po­ka­zał, że do rana zo­sta­ło jesz­cze wiele go­dzin. Wy­grze­bał z torby skra­dzio­ną fi­gur­kę i usta­wił na półce pod oknem. Rzeź­ba mie­ni­ła się w świe­tle księ­ży­ca, drob­ne zia­ren­ka cze­goś błysz­czą­ce­go tkwi­ły w ka­mie­niu. Ekran lap­to­pa oświe­tlał bladą twarz Ra­fa­ła, prze­glą­da­ją­ce­go pliki otrzy­ma­ne od Zofii. Gdy nad­szedł świt, rzeź­ba znów na­bra­ła od­cie­nia sza­ro-żół­tej skały. Ko­lej­ne pusz­ki ener­ge­ty­ków trzy­ma­ły pi­sa­rza na no­gach. Czuł, że musi roz­wi­kłać ta­jem­ni­cę fi­gur­ki. Tropy wy­raź­nie pro­wa­dzi­ły do przed­wo­jen­ne­go ka­szub­skie­go et­no­gra­fa i poety o imie­niu Alek­san­der La­bu­da. A kon­kret­nie do jego bar­dzo wcze­snych, nie­pu­bli­ko­wa­nych prac – nie­do­stęp­nych przez in­ter­net.

*

Bi­blio­te­ka Gdań­ska to istna perła neo­go­ty­ku, cudem oca­lo­na z wo­jen­nej po­żo­gi. Mo­der­ni­stycz­ni ar­chi­tek­ci obok jej sza­cow­ne­go gma­chu także wci­snę­li ni­ja­ki, prze­szklo­ny kloc, jed­nak na tym od­cin­ku Wa­ło­wej to urok po­dłuż­nych ostro­łu­ko­wych okien, wą­skich iglic i ce­gla­nych rozet przy­tła­czał no­wo­cze­sną plom­bę. "Praw­dzi­wa świą­ty­nia wie­dzy!" – my­ślał pi­sarz, prze­kra­cza­jąc dę­bo­we, okute wrota – "Może i je­stem nie­po­praw­nym ro­man­ty­kiem, ale zdaje się że to tu, a nie w in­ter­ne­to­wej no­wo­cze­sno­ści tkwi roz­wi­kła­nie za­gad­ki!".

Nie mylił się. Bi­blio­te­ka miała w zbio­rach po­cho­dzą­cy z 1927 roku ma­szy­no­pis au­tor­stwa Alek­san­dra La­bu­dy. Opra­co­wa­nie do­ty­czy­ło lo­kal­nych mitów i wie­rzeń, a oka­za­ło się na tyle kon­tro­wer­syj­ne, że po­dob­no księ­ża ka­to­lic­cy do­pro­wa­dzi­li do wy­rzu­ce­nia et­no­gra­fa-ama­to­ra z pracy w szko­le. Na po­żół­kłych stro­ni­cach znaj­do­wa­ła się in­te­re­su­ją­ca mie­szan­ka pol­sz­czy­zny i ka­szubsz­czy­zny, Rafał szyb­ko do­tarł do listy stwo­rów wod­nych:

"Mùmôcz je mëri duch wòdny, sprôwca to­pil­ców. Fi­zjo­no­mię ma jako żaba wiel­ka z cia­łem ludz­kiem no prze­ogrom­nem. Zie­lon­ka­we śli­pia ma, ogrom­ny łeb, pysk szy­ro­ki a zę­ba­ty ni­czym u szczu­pa­ka i wokół ob­wi­słe, grube są wargi.

Ro­czit­nik je duch wie­jów i sztor­mów, ògra­dzan cza­ro­dzejnëch roscënków. Wy­obra­że­nia jego uka­zu­ją człe­ka dia­bo­licz­ne­go ze skrzy­dła­mi nie­to­py­rza i ko­py­ta­mi libo szpo­na­mi.

Szôlińc je mëri demón pòdbie­żannégò wòdo­wisz­cza, przëcziń­ca szôlonëch mòrzczich wie­jów. Lu­dzie z oko­lic Strzep­cza ma­wia­ją: Śpi Szôlińc w swoje chëcze w Ry­lich. Gdy jed­nak gwiaz­dy sprzy­ja­ją Złemu może on ze snu po­wstać, a won­czas znisz­cze­nie strasz­ne siał bę­dzie, jeno sługi jego oca­le­ją. Prze­to oneg­daj by­wa­ło, że po­śród Czar­cich Ka­mie­ni lu­dzie sła­be­go serca gro­ma­dzi­li się u bał­wa­na z odłam­ka owych ka­mie­ni uczy­nio­ne­go. A idol ten strasz­ną po­stać Szôlińca miał przed­sta­wiać: człe­ko­wa­ty a prze­ogrom­ny, łbem ośmior­ni­cy ob­da­rzo­ny, szpo­nia­sty a łuską po­kry­ty, na ple­cach jego skrzy­dła smo­cze.

Dla ba­da­cza dziw­nym być się wy­da­je ba­ja­nie, iż Szôlińc macki chwyt­ne po­sia­da u łba na obraz ośmior­ni­cy. Zwie­rzę to nad Bał­ty­kiem nie jest znane, takoż wy­nieść można teo­ry­ję, iż wpły­wy rzym­skie bądź grec­kie na ka­szub­skiej mi­to­lo­gii pięt­no swe ongiś od­ci­snąć mu­sia­ły."

To było ni­czym ob­ja­wie­nie – Ra­fa­ła ogar­nę­ła eu­fo­ria. Udało mu się od­kryć ta­jem­ni­cę sprzed wie­ków! Na do­da­tek hi­sto­ria mrocz­ne­go bożka czczo­ne­go po­ta­jem­nie przez wie­śnia­ków brzmia­ła jak ide­al­na oś fa­bu­ły dla no­we­go thril­le­ra. Pi­sarz spraw­nie ob­fo­to­gra­fo­wał ma­szy­no­pis, po wyj­ściu z bi­blio­te­ki za­dzwo­nił do Zofii – aku­rat miała czas na spo­tka­nie w ka­wiar­ni.

– Ty wiesz, że zna­la­złem w bi­blio­te­ce roz­wią­za­nie za­gad­ki tej fi­gur­ki? Wcale nie w in­ter­ne­tach tylko na po­żół­kłym pa­pie­rze oglą­da­nym pod krzy­żo­wym, go­tyc­kim skle­pie­niem czy­tel­ni! Tylko pa­ję­czyn bra­ko­wa­ło – ro­ze­śmiał się Rafał.

– Ja­kiej za­gad­ki? – Zofia wy­glą­da­ła na nie­obec­ną, co chwi­la zer­ka­ła w te­le­fon.

– No tej fi­gur­ki, którą… – ugryzł się w język w ostat­nim mo­men­cie, nim po­wie­dział "którą mam na półce".

– Ach, już wiem. Tego bożka co Gosia opi­sy­wa­ła. No, co usta­li­łeś, drogi Wat­so­nie?

– Przed­wo­jen­ny ba­dacz Ka­szub usta­lił, nie ja. W pracy niejakiego La­bu­dy jest opis iden­tycz­ne­go bożka i ry­tu­ałów od­pra­wia­nych na jego cześć! A naj­cie­kaw­sze, że nie po­zwo­lo­no mu opu­bli­ko­wać tych badań, a nawet wy­la­no go za nie z ro­bo­ty w szko­le! We­dług przed­mo­wy za­łą­czo­nej do ory­gi­nal­ne­go ma­szy­no­pi­su, ka­to­li­kom z lo­kal­nych władz i księ­dzu nie spodo­ba­ło się że La­bu­da, po­cho­dzą­cy z pro­te­stanc­kiej ro­dzi­ny, pisze o po­gań­skich zwy­cza­jach i su­ge­ru­je ja­ko­by nadal czczo­no bożki na Ka­szu­bach.

– Ty, to na­praw­dę in­te­re­su­ją­ce! I cał­kiem lo­gicz­ne, Ka­szu­bi w II Rze­czy­po­spo­li­tej nie mieli łatwo,  czę­sto uzna­wa­no ich za ży­wioł nie­pew­ny, pro­nie­miec­ki. I co, my­ślisz, że masz już temat na ko­lej­ną książ­kę?

– Skąd wie­dzia­łaś? – zdzi­wił się pi­sarz, który wła­śnie chciał się po­chwa­lić no­wy­mi po­my­sła­mi.

– Ko­bie­ca in­tu­icja, oczy­wi­ście. – Mru­gnę­ła do niego. – No, a w te­ma­cie in­tu­icji – je­steś mi coś wi­nien za te wy­nie­sio­ne z in­sty­tu­tu pliki, praw­da?

– No tak, racja. Od czego by tu za­cząć…

– Po­wiedz jak miała na imię i dla­cze­go już nie je­ste­ście razem. – Bez­po­śred­niość Zofii spe­szy­ła pi­sa­rza.

– Ma­ry­sia się na­zy­wa­ła. Ze­rwa­łem z nią coś ponad ty­dzień temu. Już nie mo­głem wy­trzy­mać…

– Co się stało? Co było nie tak? – Głos dziew­czy­ny zda­wał się za­tro­ska­ny.

– Z nią samą coś było… Cza­sa­mi była sobą i wtedy żyło się razem cu­dow­nie. Ale w ciągu chwi­li po­tra­fi­ło jej się od­mie­nić. Nagle za­czy­na­ła na­rze­kać na swoje ciało, że jest brzyd­ka i stara – a miała 25 lat i ciał­ko mo­del­ki! Prze­sta­wa­ła wy­cho­dzić z domu, sprzą­tać po sobie. Jak się to zda­rzy­ło raz i drugi, my­śla­łem – de­pre­sja. Nawet ją na­mó­wi­łem na psy­chia­trę, brała ja­kieś leki. Nic to nie da­wa­ło. W kółko to samo. A cza­sa­mi miała od­chy­ły w drugą stro­nę. Szła w im­pre­zo­we tango i wra­ca­ła pi­ja­na, nie pa­mię­ta­jąc, co i z kim ro­bi­ła. Wy­dzwa­nia­li do niej dziw­ni lu­dzie. Wkrę­ca­ła się w ko­lek­cjo­no­wa­nie za­ba­wek i zno­si­ła tego całe hałdy do domu. Całą forsę wydać potrafiła. A potem nagle jej się nu­dzi­ło i to wszyst­ko le­ża­ło. Po­tra­fi­ła potem nie pa­mię­tać, skąd ma tą czy tamtą rzecz albo po co ją ku­pi­ła. Sta­ra­łem się, na­praw­dę się sta­ra­łem…

– Wie­rzę, że się sta­ra­łeś. Ale to mi brzmi jak po­waż­ne za­bu­rze­nie. Nic nie mo­głeś zro­bić.

– Wiem wła­śnie. Ona potem za­pi­sa­ła się sama do szpi­ta­la w Twor­kach, to taki psy­chia­tryk…

– Wiem, nie uro­dzi­łam się wczo­raj! Że nie je­stem z War­sza­wy nie znaczy, że świa­ta nie znam! – za­śmia­ła się. – Cie­ka­wa hi­sto­ria swoją drogą, tak z boku pa­trząc. Może też kie­dyś zro­bisz z niej książ­kę! A wra­ca­jąc do tej hi­sto­rii z boż­kiem…

Przy ko­lej­nej kawie i ciast­kach od­by­li pa­sjo­nu­ją­cą dys­ku­sję o hi­sto­rii Ka­szub. Wła­ści­wie głów­nie Zofia sy­pa­ła fak­ta­mi i da­ta­mi, a pi­sarz do­py­ty­wał i sta­rał się za­pa­mię­tać co cie­kaw­sze wątki. Nie­we­so­łe wspo­mnie­nia ostat­nich mie­się­cy związ­ku z Ma­ry­sią znów zbla­dły i zo­sta­ły za­mie­cio­ne pod dywan świa­do­mo­ści. Et­no­gra­ficz­na dys­ku­sja zda­wa­ła się bar­dzo roz­pa­lać umysł Zofii, Rafał za­czął więc mieć na­dzie­ję, że może znów spę­dzą razem noc. Pró­bo­wał coś po­flir­to­wać, za­su­ge­ro­wać – lecz wtedy wła­śnie dziew­czy­na spoj­rza­ła w te­le­fon i za­szo­ko­wa­na późną go­dzi­ną za­czę­ła się zbie­rać.

Za­wie­dzio­ny wró­cił do apar­ta­men­tu, by zgrać zdję­cia i spi­sać usły­sza­ne cie­ka­wost­ki. Fi­gur­ka przed­sta­wia­ją­ca – teraz już wie­dział z pew­no­ścią – Szôlińca, nadal stała pod oknem. Wpa­trzył się w nią, wy­obra­ża­jąc sobie po­twor­ną głowę ze zwi­sa­ją­cy­mi mac­ka­mi. I do­znał olśnie­nia – znał prze­cież tę po­stać! Tylko jakim cudem isto­ta z opo­wia­dań Lo­ve­cra­fta, po­ja­wi­ła się na Ka­szu­bach? Za­głę­bił się w od­mę­tach in­ter­ne­tu. I za­drżał – praca La­bu­dy opi­su­ją­ca idola była star­sza niż ame­ry­kań­skie opo­wia­da­nie! A prze­cież wąt­pli­we, by pi­sarz z Pro­vi­den­ce w ogóle sły­szał o pol­skim folk­lo­rze. Wkrót­ce wujek Go­ogle zdra­dził, że w po­cząt­kach ze­szłe­go wieku z ogrom­ne­go Dwor­ca Mor­skie­go w Gdyni wy­pły­nę­ło do Ame­ry­ki wielu Ka­szu­bów. Może emi­gran­ci przy­wieź­li za ocean lu­do­we wie­rze­nia? Wy­da­wa­ło się to moż­li­we, choć we­dług Wi­ki­pe­dii Lo­ve­craft znany był z po­gar­dy dla lud­no­ści na­pły­wo­wej. Dziw­ne, gdyby miał zna­jo­mych wśród pol­skiej bie­do­ty. Zatem może trop o grec­ko-rzym­skim po­cho­dze­niu bożka? Rafał za­wzię­cie prze­szu­ki­wał ko­lej­ne stro­ny, za­peł­niał prze­glą­dar­kę dzie­siąt­ka­mi otwar­tych kart i na­bie­rał prze­ko­na­nia, że od­po­wie­dzi nie znaj­dzie tak łatwo. Znu­żo­ny nie spo­strzegł, gdy za­padł w nie­spo­koj­ny sen.

*

Noc za­pa­dła nad Go­ten­ha­fen, po­śród le­ni­wie pa­da­ją­ce­go śnie­gu po­tęż­ne ciel­sko pa­sa­żer­skie­go li­niow­ca wy­cho­dzi­ło w morze. Ob­ser­wu­ją­cy od­da­la­ją­ce się na­brze­że pi­sarz wsu­nął rękę do wa­li­zecz­ki i na­ma­cał ko­ją­cy w do­ty­ku ka­mień. Fi­gur­ka była przy­jem­nie chro­po­wa­ta. Ro­zej­rzał się, sta­tek był skraj­nie prze­peł­nio­ny, na­le­ża­ło szyb­ko za­trosz­czyć się o kąt do spa­nia. Pod po­kła­dem ci­snę­ły się masy ko­biet, dzie­ci, star­ców, ale i pie­lę­gniar­ki oraz ranni żoł­nie­rze. Przy­cup­nąw­szy na stop­niu scho­dów za­wi­nię­ty w płaszcz pi­sarz za­padł w sen. Z drzem­ki wy­rwa­ło go szarp­nię­cie i krzy­ki. Mi­nę­li go prze­ra­że­ni lu­dzie w kom­plet­nie prze­mo­czo­nych ubra­niach, do­my­ślił się co za­szło i ru­szył za nimi. Pod­ło­ga pod no­ga­mi za­uwa­żal­nie się prze­chy­li­ła, do­tarł wyżej, na prze­szklo­ną pro­me­na­dę bie­gną­cą wzdłuż ka­dłu­ba. Wtem pod­ło­ga ucie­kła mu spod nóg, upadł na me­ta­lo­wą ścia­nę, spoj­rzał w górę – okna stały się su­fi­tem. Kosz­mar­nie zimna woda nagle się­gnę­ła ko­stek, kolan, pasa… Pi­sarz stra­cił opar­cie pod sto­pa­mi, szkla­ny sufit coraz bar­dziej się zbli­żał. Udało mu się ude­rzyć ne­se­se­rem w szybę. Woda się­gnę­ła szyi, pa­ra­li­żu­ją­ce zimno spra­wi­ło, że nie po­czuł bólu gdy płyn­ny lód zalał mu płuca.

Rafał spadł z łóżka na­bi­ja­jąc sobie guza. Roz­pro­szo­ne na dro­bi­nach kurzu pro­mie­nie po­ran­ne­go świa­tła ota­cza­ły fi­gur­kę bożka, spra­wia­jąc wra­że­nie świe­tli­stych macek. Pi­sarz otrzą­snął się z resz­tek po­nu­re­go snu, przy śnia­da­niu przy­po­mniał sobie o od­kry­ciach do­ko­na­nych nocą. Lap­top nadal był włą­czo­ny, więc z za­pa­łem za­nu­rzył się w in­ter­ne­to­wej toni. Do po­łu­dnia udało mu się usta­lić, że z wy­jąt­kiem Kra­ke­na ani u Gre­ków ani Rzy­mian nie wy­stę­po­wa­ły de­mo­ny, a tym bar­dziej bó­stwa choć tro­chę pa­su­ją­ce do jego fi­gur­ki. Nie za­uwa­żył nawet, że za­czął trak­to­wać skra­dzio­ną rzeź­bę jako swoją wła­sność. Całą uwagę sku­pił na dru­gim tro­pie – po­mor­skich emi­gran­tach. Od­na­lazł ar­ty­ku­ły o pol­skich dia­spo­rach w Rhode Is­land, ale nie po­tra­fił zwe­ry­fi­ko­wać, czy była tam jakaś za­mknię­ta spo­łecz­ność ka­szub­ska. Po­sta­no­wił więc za­dzwo­nić do Zofii. Peł­nym za­pa­łu gło­sem zre­fe­ro­wał jej swoje nie­daw­ne od­kry­cia.

– Chyba się za bar­dzo wkrę­ci­łeś w te po­szu­ki­wa­nia, wiesz? Gdzie Lo­ve­craft a gdzie ja­kieś lo­kal­ne pol­skie ba­ja­nia! Masz po­je­dyn­cze źró­dło, jakiś ma­szy­no­pis, i już na jego pod­sta­wie tak od­waż­nie wnio­sku­jesz?

– No, ale słu­chaj, ten La­bu­da opi­sał iden­tycz­ne­go stwo­ra na rok przed Lo­ve­cra­ftem! – emo­cjo­no­wał się Rafał. – Trze­ba spraw­dzić, czy jacyś Ka­szu­bi nie emi­gro­wa­li do pół­noc­no-wschod­nich Sta­nów! Gdzie znaj­dę takie szcze­gó­ło­we info?

– Wiesz, faj­nie się z tobą ga­da­ło, ale teraz tro­chę prze­sa­dzasz. Jest po­łu­dnie, ja sie­dzę w ro­bo­cie, wiesz? A zresz­tą, po­cze­kaj chwi­lę. – w te­le­fo­nie roz­le­gły się trza­ski a po chwi­li par­sk­nię­cie Zofii. – A tak w ogóle to nie ma sensu ta twoja teo­ria. Wła­śnie spraw­dzi­łam w necie, "Zew Cthul­hu" zo­stał na­pi­sa­ny dwa lata przed pu­bli­ka­cją. A rok przed da­to­wa­niem tego two­je­go ta­jem­ni­cze­go ma­szy­no­pi­su!

– Czyli w drugą stro­nę? La­bu­da in­spi­ro­wał się ame­ry­kań­skim opo­wia­da­niem? Ale to bez sensu! – krzyk­nął Rafał.

– Coś ty taki na­rwa­ny? Serio, od­bi­ja ci. To zbieg oko­licz­no­ści. Mi­to­lo­gie są pełne ludzi z gło­wa­mi lwów, krów i in­nych kro­ko­dy­li – dla­cze­go nie ośmior­ni­ca? A jeśli to nie przy­pa­dek, to rów­nie do­brze ktoś mógł temu La­bu­dzie sprze­dać ście­mę. Jakiś ma­ry­narz na przy­kład ze stat­ku z USA, który czy­tał Weird Tales czy inne tego typu szma­tław­ce. Wtedy była moda na ohyd­ne, mac­ko­wa­te stwo­ry.

– Ale jak usta­lić jak było? Czy byli Ka­szu­bi wśród emi­gran­tów do USA? – Rafał igno­ru­jąc wy­wo­dy dziew­czy­ny, trzy­mał się swo­je­go po­my­słu.

– Czło­wie­ku, od­puść! Albo wiesz, dobra – jedź do Gdyni, po­py­taj w Mu­zeum Emi­gra­cji. Tylko nie za­po­mnij im szcze­gó­ło­wo opo­wie­dzieć o Lo­ve­craf­cie i tym strasz­nym bożku z fi­gur­ki! – Pi­sarz nie za­uwa­żył ewi­dent­nej zło­śli­wo­ści w gło­sie dziew­czy­ny.

– Jest takie mu­zeum? Rety, dzię­ki, nie wie­dzia­łem! Po­je­dziesz tam ze mną?

– Że co? Ty już kom­plet­nie zwa­rio­wa­łeś, jak ta twoja dziew­czy­na!

– No, ale twoja wie­dza mo­gła­by się przy­dać no i roz­wi­kła­li­by­śmy ta­jem­ni­cę! My­śla­łem, że lu­bisz takie za­gad­ki z prze­szło­ści…

– Dzie­cia­ku, ogar­nij się! Ja ro­bo­tę mam, to ty je­steś na wa­ka­cjach. Faj­nie jest po pracy po­ga­dać przy kawie o cie­ka­wost­kach, ale nie mam za­mia­ru bawić się z tobą w In­dia­nę Jo­ne­sa i Larę Croft do ja­snej cho­le­ry!

– Ale prze­cież pierw­szej nocy… – głos pi­sa­rza drżał.

– No, spa­li­śmy ze sobą, raz, było tak sobie. No i co z tego? – krzyk­nę­ła w słu­chaw­kę, a gdy za­miast od­po­wie­dzi usły­sza­ła szloch, po pro­stu się roz­łą­czy­ła.

*

Do Gdyni do­tarł póź­nym po­po­łu­dniem. Nie po­my­ślał by spraw­dzić go­dzi­ny otwar­cia mu­zeum, które oka­za­ło się być już nie­czyn­ne. Włó­czył się więc bez celu sze­ro­ki­mi ale­ja­mi po­śród szpa­le­rów mo­der­ni­stycz­nych ka­mie­nic. W tor­bie czuł miły cię­żar ka­mien­nej fi­gur­ki. Nie miał po­ję­cia dokąd za­wę­dro­wał. Zmierz­cha­ło, gdy jego uwagę przy­kuł za­par­ko­wa­ny sa­mo­chód. Wie­dzio­ny ab­sur­dal­nym in­stynk­tem, ukrył się mię­dzy po­jaz­da­mi po prze­ciw­nej stro­nie nad­mor­skiej ulicz­ki. Przy ob­ser­wo­wa­nym wozie krę­ci­ło się trzech męż­czyzn, otwo­rzy­li ba­gaż­nik… W żół­ta­wym świe­tle ulicz­nej lampy bły­snął po­są­żek. Rafał był ab­so­lut­nie pe­wien, wi­dział wy­raź­nie: w sa­mo­cho­dzie znaj­do­wa­ła się nie­ma­ła rzeź­ba ja­kiejś isto­ty przy­cup­nię­tej na po­stu­men­cie. Łu­dzą­co po­dob­na do jego wła­snej, tyle, że ponad trzy razy wyż­sza. Męż­czyź­ni za­kry­li ją że­glar­skim wor­kiem i we trój­kę za­nie­śli gdzieś w głąb za­bu­do­wań. Pi­sarz nie wahał się, na­tych­miast po­dą­żył za nimi. Oka­za­ło się, że alej­ka pro­wa­dzi pro­sto mię­dzy wydmy i dalej nad morze. Z plaży wgry­za­ły się w za­to­kę be­to­no­we po­mo­sty. Przy jed­nym z nich cu­mo­wał spory, peł­no­mor­ski jacht. Do niego wła­śnie szła trój­ka męż­czyzn. Paź­dzier­ni­ko­wy zmrok za­pa­dał szyb­ko, Rafał nie­zau­wa­żo­ny skrył się mię­dzy fa­lo­chro­na­mi na plaży. Bu­ja­ją­cy się biały ka­dłub było nie­źle widać. Na rufie miał pod­wie­szo­ny pon­ton, przy­kry­ty bre­zen­to­wym po­krow­cem. Pi­sarz nie my­ślał, nie za­sta­na­wiał się. Gdy wszyst­kie syl­wet­ki wi­docz­ne na jach­cie znik­nę­ły pod po­kła­dem, ru­szył de­li­kat­nym truch­tem po be­to­no­wej kon­struk­cji w głąb morza. Rzu­cił się na brzuch tuż przy rufie jach­tu, cięż­ko od­dy­cha­jąc. Nic się nie dzia­ło, nikt go nie za­uwa­żył. Za to w kok­pi­cie łodzi widać było do­pie­ro co wnie­sio­ny pa­ku­nek z rzeź­bą. Jego widok dodał Ra­fa­ło­wi zde­cy­do­wa­nia – pod­pełzł do kra­wę­dzi, spu­ścił nogi w dół i sta­nął na bu­ja­ją­cym się po­kła­dzie. Kuc­nął i wpełzł pod po­kro­wiec roz­po­star­ty nad pon­to­nem ra­tun­ko­wym. Wkrót­ce łódź ru­szy­ła w morze.

Naj­bar­dziej wy­su­nię­ta na pół­noc dziel­ni­ca Gdyni nosi miano Ba­bich Dołów, choć nie­miec­ka nazwa He­xen­grund czyli "Wiedź­mo­we Pole" le­piej od­da­je grozę tego miej­sca, z jed­nej stro­ny oswo­jo­ne­go i za­mie­nio­ne­go w ku­rort, z dru­giej prze­ora­ne­go tran­sze­ja­mi i bun­kra­mi z cza­sów ostat­niej wojny oraz sta­no­wią­ce­go mo­gi­łę dla licz­nych nadal nie­od­na­le­zio­nych po­le­głych. Na wy­so­ko­ści tej wła­śnie oko­li­cy, ster­cząc wprost z mor­skich wód za­to­ki, wzno­si się be­to­no­wa ruina z ma­je­sta­tycz­ną, in­du­strial­ną wieżą – ośro­dek badań nad tor­pe­da­mi hi­tle­row­skiej Krieg­sma­ri­ne.

W księ­ży­co­wą noc po­sęp­na bryła "tor­pe­dow­ni" od­ci­na­ła się na tle nieba. Jacht zmie­rzał do wy­ła­nia­ją­cej się z mroku ruiny nieco ją okrą­ża­jąc. Rafał wyj­rzał spod po­krow­ca. Be­to­no­we ścia­ny ster­cza­ły wprost z morza, wspi­na­jąc się na wy­so­kość dwóch pię­ter. Bu­dy­nek nie miał dachu, przez puste oczo­do­ły okien mi­go­ta­ły gwiaz­dy. Ca­łość zbu­do­wa­no na pla­nie kan­cia­stej pod­ko­wy, ni­czym przed­wo­jen­ną ka­mie­ni­cę – z naj­dłuż­szej, fron­to­wej ścia­ny ster­cza­ła ni­czym ka­ry­ka­tu­ral­na ozdo­ba in­du­strial­nej ele­wa­cji kil­ku­pię­tro­wa wieża. We­wnątrz, w miej­scu gdzie po­win­no być po­dwór­ko, znaj­do­wał się tylko fa­lu­ją­cy basen, oto­czo­ny trze­ma skrzy­dła­mi bu­dow­li. Tam wła­śnie kie­ro­wa­ła się łódź.

Po pięt­na­stu mi­nu­tach zda­wa­ło się, że cała za­ło­ga ze­szła z jach­tu i roz­pły­nę­ła w mrocz­nych ko­ry­ta­rzach be­to­no­we­go mo­nu­men­tu. Nie­ste­ty, za­bra­li ze sobą także posąg. Rafał wy­gra­mo­lił się z pon­to­nu i po po­zo­sta­wio­nej skła­da­nej dra­bin­ce wdra­pał się na nie­wia­ry­god­nie wy­so­kie na­brze­że. O dziwo, wi­dział cał­kiem do­brze, gdy sie­dział tyle czasu pod plan­de­ką oczy mu­sia­ły przy­zwy­cza­ić się do ciem­no­ści. Oka­za­ło się, że "po­dwór­ko" bu­dow­li to nie tylko woda. U stóp po­sęp­nej wieży roz­po­ście­rał się spory kawał betonowego dzie­dziń­ca, za­ro­śnię­te­go trawą. Roz­świe­tla­ły go nie­zli­czo­ne pło­my­ki świec, uło­żo­ne re­gu­lar­nie wokół pło­ną­ce­go na środ­ku spo­re­go ogni­ska. We­wnątrz kręgu widać było kil­ka­na­ście a może wię­cej ludz­kich syl­we­tek.

"W jegò chëcze Ry­lich Szôlińc spòcziwô mar­twi w spiku!" – Za­wo­dze­nie w dziw­nym ję­zy­ku tak za­sko­czy­ło pi­sa­rza, że mu­siał za­tkać sobie usta, by nie pi­snąć ze stra­chu. Po­sta­cie kro­czą­ce wokół ognia odzia­ne były w ja­kieś dzi­wacz­ne, dłu­gie szaty. Jeden głos in­to­no­wał słowa, na­stęp­nie chó­rem po­wta­rza­no je po trzy­kroć, ni­czym na mszy. Ko­lej­ne wersy za­głu­szył szum fal.

Rafał wbrew wszel­kim in­stynk­tom za­czął pod­kra­dać się bli­żej, prze­my­ka­jąc wzdłuż sy­pią­cych się ścian i mar­twych otwo­rów okien­nych. Zanim to zo­ba­czył, już wie­dział że po­śród ognia spo­czy­wa fi­gu­ra którą nie­śli nie­zna­jo­mi męż­czyź­ni. Posąg, wy­wyż­szo­ny jakby na oł­ta­rzu, ota­cza­ły pie­czo­ło­wi­cie uło­żo­ne pry­zmy drew­na – ca­łość wy­glą­da­ła ni­czym stos dla cza­row­ni­cy. W bla­sku pło­mie­ni rzeź­ba mie­ni­ła się istną fe­erią barw – pur­pu­rą, fio­le­tem, czer­wie­nią, po­ma­rań­czą, prze­bły­ska­mi bieli. Pi­sarz, ukry­ty za be­to­no­wym fi­la­rem tuż obok wej­ścia na za­ro­śnię­ty dzie­dzi­niec, wy­raź­nie do­strze­gał zna­jo­me kształ­ty po­gań­skie­go bożka. Przy­sa­dzi­stą, ni­by-ludz­ką syl­wet­kę ze skrzy­dła­mi jak u nie­to­pe­rza oraz dzi­wacz­ną głową, z któ­rej w miej­scu ust zwi­sa­ły kłęby macek.

"W mio­nie jegò zdrzë niżi, zdrzë na òjca!" – Słowa, w któ­rych Rafał za­czy­nał do­my­ślać się ka­szubsz­czy­zny, in­kan­to­wa­ła po­stać sto­ją­ca naj­bli­żej ognia, twa­rzą do oto­czo­nej pło­mie­nia­mi rzeź­by.

"Szôlińc spòcziwô, zdrzë na Mùmôcza!" – od­po­wia­dał po­mruk tłumu. Teraz pi­sarz za­uwa­żył, że także w oknach na obu pię­trach ota­cza­ją­cych dzie­dzi­niec ma­ja­czy­ły syl­wet­ki, wiele z nich trzy­ma­ło świe­ce czy lam­pio­ny.

"Z głãbòkòsci Bôłta przëszli dzec­ka Mùmôcza!" – Pro­wa­dzą­cy ob­rzęd uniósł obie ręce nad głową. Roz­cza­pie­rzo­ne palce od­ci­na­ły się czar­no na tle hu­la­ją­ce­go ognia. Pi­sarz prze­tarł oczy, ale nadal wi­dział to samo – za­ry­sy dłoni ka­pła­na przy­po­mi­na­ły ra­czej żabie czy kacze koń­czy­ny, niźli ludz­kie! Serce Ra­fa­ła biło sza­leń­czo jakby chcia­ło wy­rwać się i sa­mot­nie uciec. Od­dech przy­spie­szył, rwał się, świsz­cząc. Okrzy­ki do­bie­ga­ją­ce za­rów­no od ogni­ska jak i znad głowy były coraz in­ten­syw­niej­sze:

"Sława stôrim brzą­twom! Sława Mùmôczu!" – wy­krzy­ki­wał ka­płan

Wiatr ją wyć w okien­nych otwo­rach i pu­stym ko­mi­nie wieży, przy­no­sząc smród gni­ją­cej ryby. Morze biło wście­kły­mi bał­wa­na­mi w żel­be­to­wy fun­da­ment, bry­zga­jąc na ogień, na świe­ce i ze­bra­ne w kręgu isto­ty. Kro­ple wody były cie­płe… Rafał za­marł, wpa­trzo­ny w ciem­nie­ją­cą wieżę. Coś za­bie­ra­ło świa­tło księ­ży­ca prze­ty­ka­ją­ce otwo­ry okien i dziu­ry w ścia­nach. Coś wzno­si­ło się, ota­cza­ło po­nie­miec­ki mo­nu­ment, coś prze­ogrom­ne­go. W końcu pi­sarz spoj­rzał na oto­czo­ny sta­lo­wą ga­le­ryj­ką czu­bek wieży i zmar­twiał. Nie mógł mru­gnąć, zda­wa­ło się, że serce mu sta­nę­ło. Be­to­no­wą kon­struk­cję ota­cza­ły grube macki, a jej szczyt obej­mo­wa­ły nie­wia­ry­god­nie wiel­kie, bło­nia­ste, żabie łap­ska. A ponad wieżą… Ponad nią widać było ro­pu­cho­wa­to-rybi łeb z wy­łu­pia­sty­mi ocza­mi, płe­two­wa­tym grze­bie­niem na czub­ku…

"Fi­zjo­no­mię ma jako żaba wiel­ka z cia­łem ludz­kiem no prze­ogrom­nem. Zie­lon­ka­we śli­pia ma, ogrom­ny łeb, pysk szy­ro­ki a zę­ba­ty ni­czym u szczu­pa­ka i wokół ob­wi­słe, grube są wargi" – za­baw­ne, ar­cha­icz­ne słowa ma­szy­no­pi­su Alek­san­dra La­bu­dy wy­pły­nę­ły z pa­mię­ci Ra­fa­ła. Tym razem nie wy­wo­ła­ły we­so­ło­ści. Na­ma­cal­ność tego co zo­ba­czył zwa­li­ła się na świa­do­mość pi­sa­rza, przy­gnio­tła ni­czym la­wi­na. Choć ma­rzy­ciel­ski, to jed­nak w grun­cie rze­czy ra­cjo­nal­ny umysł nie był w sta­nie udźwi­gnąć otrzy­my­wa­nej wszyst­ki­mi zmy­sła­mi in­for­ma­cji. Pod­dał się ni­czym kom­pu­ter wy­świe­tla­ją­cy nie­bie­ski ekran kry­tycz­ne­go błędu. Pi­sarz zro­bił kilka sztyw­nych kro­ków, aż jego nogi na­tra­fi­ły na pust­kę. Wzbu­rzo­ne wody za­to­ki li­to­ści­wie za­mknę­ły się nad nim.

*

Pi­sarz ze­rwał się z łóżka, la­kie­ro­wa­na na biało me­ta­lo­wa rama za­skrzy­pia­ła. Wy­raź­nie sły­szał na­ra­sta­ją­cy dźwięk sy­re­ny prze­ciw­m­giel­nej. W pa­ni­ce na­ma­cał czu­bek wy­sta­ją­cej śruby i bo­le­śnie za­dra­pał się w dłoń. Ból. Krew. Tym razem to nie był sen. W noz­drza ude­rzył rybi za­pach. Pa­cjent zo­ba­czył jak na ścia­ny i sufit wpeł­za rdza­wy cień a farba pła­ta­mi od­pa­da, od­sła­nia­jąc mokrą cegłę. Są­sied­nie łóżka za­mie­nia­ły się w sko­ro­do­wa­ne szkie­le­ty, szyby okien po­kry­wa­ły smo­li­ste za­cie­ki. Zer­k­nął na pod­ło­gę i wrza­snął. Po spę­ka­nych, po­ła­ma­nych ka­fel­kach wiły się nie­zli­czo­ne macki. Wła­sny krzyk otrzeź­wił pi­sa­rza, wy­rwał ze stu­po­ru. Pa­cjent rzu­cił się susem w stro­nę drzwi, wy­padł na ko­ry­tarz, czu­jąc jak ośli­zgłe od­nó­ża opla­ta­ją mu kost­ki, łydki. Upadł. Za­czął drzeć się w nie­bo­gło­sy, nie prze­rwał gdy w ko­ry­ta­rzu roz­bły­sło świa­tło, ani gdy przy­trzy­ma­ła go dy­żu­ru­ją­ca pie­lę­gniar­ka, do­pie­ro po­da­ny przez le­ka­rza do­żyl­ny zastrzyk uspo­ko­ił roz­sza­la­ły or­ga­nizm. Ale nie ode­gnał wizji, po pro­stu ze­pchnął je do pod­świa­do­mo­ści.

Ogro­dy Cen­trum Zdro­wia Psy­chicz­ne­go w Twor­kach są w za­sa­dzie spo­rym par­kiem. Pa­cjen­ci cier­pią­cy na umiar­ko­wa­ne za­bu­rze­nia psy­cho­tycz­ne jak co dzień wy­szli na spa­cer, dys­kret­nie pil­no­wa­ni przez pie­lę­gniar­ki. Wyszła też szczu­pła, ru­do­wło­sa Ma­ry­sia, która mogła spa­ce­ro­wać, kiedy chcia­ła, gdyż po­zo­sta­wała w le­cze­niu wy­łącz­nie na wła­sną proś­bę. Ob­ser­wu­jąc grup­kę pa­cjen­tów ze zdzi­wie­niem roz­po­zna­ła w sie­dzą­cym na ławce, nieco na ubo­czu czło­wie­ku swo­je­go by­łe­go part­ne­ra.

– Rafał, to ty? – za­py­ta­ła z nie­do­wie­rza­niem.

Pod­niósł wzrok. Była pięk­na, po­mi­mo spodni od dresu i gru­be­go swe­tra, mimo braku ma­ki­ja­żu. Ta de­li­kat­na twarz, którą tyle razy ca­ło­wał. Zie­lo­ne oczy, nie­na­tu­ral­nie dłu­gie rzęsy. Jej wąska talia, wi­docz­na nawet pod cie­płym ubio­rem…

– Ja – od­parł z re­zy­gna­cją. – Mo­żesz się ze mnie śmiać. Ga­da­łem, że na­da­jesz się do psy­chia­try­ka a patrz, sam tu tra­fi­łem.

Nie miała za­mia­ru się z niego na­igry­wać. Schudł, włosy mu się prze­rze­dzi­ły, gar­bił się, ści­ska­jąc coś w ręku. Na nad­garst­kach miał na­ry­so­wa­ne czy wy­ta­tu­owa­ne ja­kieś znaki, po chwi­li roz­po­zna­ła pen­ta­gram w okrę­gu i gwiaz­dę Da­wi­da. Okul­ty­stycz­ne sym­bo­le ochron­ne.

– Mogę się przy­siąść? – spy­ta­ła

Ski­nął głową.

– Co się z Tobą stało? W coś się wpa­ko­wa­łeś w cza­sie swo­ich po­szu­ki­wań in­spi­ra­cji? Jakaś sekta? – wy­pa­li­ła, do­pie­ro po chwi­li re­flek­tu­jąc się, że chyba za bar­dzo na­rzu­ci­ła się z tym gra­dem pytań.

Ale Rafał bar­dzo chciał się wy­ga­dać. Roz­su­nął dło­nie, po­ka­zał bez­gło­wy po­są­żek. Nie miał po­ję­cia, jak przedmiot zna­lazł się wraz z nim pod War­sza­wą, ale fi­gu­ro­wał w spi­sie rze­czy oso­bi­stych jako "po­są­żek pa­miąt­ko­wy". Mógł go od­bie­rać z de­po­zy­tu na czas spa­ce­rów. Od tej rzeź­by wła­śnie za­czął opo­wieść. Ma­ry­sia słu­cha­ła, nie prze­ry­wa­jąc. Gdy skoń­czył zdzi­wił się, że nie pa­trzy­ła na niego jak na wa­ria­ta. Niby też była pa­cjent­ką, ale jej nie­gdyś mę­czą­ce dwu­bie­gu­no­we za­bu­rze­nia oso­bo­wo­ści zda­wa­ły się drob­nost­ką przy jego ab­sur­dal­nych dzia­ła­niach i nie­stwo­rzo­nych wi­zjach mor­skich de­mo­nów.

Wtem wiatr przy­niósł nikły za­pach ryby. Rafał już wie­dział… Ale przecież nigdy jesz­cze nie do­pa­dło go to na ze­wnątrz! Sku­lił się, spo­strze­gł­szy że cały park do­ko­ła po­kry­wa się po­wy­krę­ca­ny­mi ka­ry­ka­tu­ra­mi drzew. Nie­od­le­gły pa­wi­lon szpi­tal­ny był już tylko prze­gni­łą ruiną, zie­ją­cą czar­ny­mi śle­pia­mi wy­pa­lo­nych okien. W pa­ni­ce spoj­rzał na ści­ska­ną w dłoni fi­gur­kę, potem na Ma­ry­się. Jej spo­koj­ne oczy i za­tro­ska­na mina nie pa­so­wa­ły do kosz­ma­ru. Po­czuł jej dotyk. Dziew­czy­na wy­łu­ska­ła mu sta­tu­et­kę z pal­ców. Wizja zrazu za­trzy­ma­ła się, drga­jąc ni­czym stop­klat­ka na ma­gne­to­wi­do­wej ka­se­cie, by na­stęp­nie ustą­pić miej­sca rze­czy­wi­sto­ści. Tylko de­li­kat­ny swąd ryb nadal był wy­czu­wal­ny.

– Jak, jak? – wy­ją­kał Rafał. – Wi­dzia­łaś to? Za­trzy­ma­łaś? Ale jak?

– Wi­dzia­łam twoje prze­ra­że­nie. Do­my­śli­łam się, że po­ka­za­li ci coś bar­dzo złego.

– Kto po­ka­zał?

– Oni. Wiel­cy Przed­wiecz­ni. Prze­cież sam mi opo­wia­da­łeś, że prze­kro­czy­łeś gra­ni­cę. Uj­rza­łeś coś, czego nie po­wi­nie­neś był uj­rzeć.

– Prze­cież to tylko li­te­rac­ki wy­mysł! Jacy przed­wiecz­ni? A nawet jeśli, prze­cież oni mieli spać czy coś!

– Spali, to praw­da. Ale nie tak dawno był wy­pa­dek pod­czas po­szu­ki­wań ropy, wszę­dzie o tym mó­wio­no. Nikt nie lubi jak mu są­siad wier­ci nad głową, praw­da?

– Żar­tu­jesz? Skąd to wszyst­ko wiesz? W ogóle dla­cze­go to coś na cie­bie nie dzia­ła? – Wska­zał na fi­gur­kę spo­czy­wa­ją­cą w jej smu­kłych, bla­dych pal­cach. Teraz, gdy ode­bra­ła mu ją i prze­ła­ma­ła mrocz­ne wizje nagle zwa­li­ła się na niego świa­do­mość ab­sur­du tego, co nawy­ra­biał. Nie mógł pojąć, dla­cze­go ukradł rzeź­bę, czemu tak się na jej punk­cie za­fik­so­wał, dla­cze­go po­lazł za ja­ki­miś ludź­mi nio­są­cy­mi po­dob­ną sta­tu­et­kę…

– Do­pro­wa­dzi­ła cię do sza­leń­stwa. A na mnie nie dzia­ła. Dziw­ne, praw­da? – spoj­rza­ła na niego z ukosa. – Mam pewną teo­rię. Nie da się zro­bić wa­ria­ta z kogoś, kto już nim jest. Moja oso­bo­wość i tak jest zmien­na, nie­sta­bil­na. Leki i te­ra­pia po­ma­ga­ją, ale za­bu­rze­nie nadal gdzieś we mnie tkwi.

– Zna­czy… Cho­rzy psy­chicz­nie są od­por­ni? Nie da się ich bar­dziej zwa­rio­wać?

– Na to by wy­cho­dzi­ło.

– A co z Lo­ve­cra­ftem? Opi­sy­wał praw­dzi­we rze­czy? Też był psy­chicz­ny, że wi­dział to wszyst­ko i nic mu się nie stało?

– Ja wiem, czy wi­dział? Może tylko zbie­rał okru­chy opo­wie­ści i ubie­rał w barw­ne li­te­rac­kie fa­ta­łasz­ki. O ileż le­piej brzmi ry­tu­ał w stylu vo­odoo wy­krzy­cza­ny po­śród ba­gien w ję­zy­ku ob­cych, niż paru chło­pów za­wo­dzą­cych po ka­szub­sku pośród omsza­łych Dia­bel­skich Ka­mie­ni w ja­kiejś Pol­sce?

– Skąd ty to wszyst­ko wiesz? Mu­sisz mi po­opo­wia­dać, bę­dzie ma­te­ria­łu na kilka po­wie­ści!

– Ty sam je­steś takim tro­chę Lo­ve­cra­ftem, wiesz? Jego na­zwi­sko ozna­cza twór­cę mi­ło­ści. Tym­cza­sem co on two­rzył? Hor­ro­ry, opo­wie­ści o stra­chu i sza­leń­stwie. A dla­cze­go? Po czę­ści, jak sam przy­znał, by mieć z czego żyć. A po czę­ści pie­lę­gno­wał nie­prze­pra­co­wa­ną trau­mę zwią­za­ną z cho­rym psy­chicz­nie ojcem. A ty co ro­bisz? Pi­szesz o mor­der­stwach, bru­tal­no­ści, prze­mo­cy. Bo lu­dzie tego chcą, tym się żywią i za to ci płacą.

– Od kiedy ty na­śmie­wasz się z fa­scy­na­cji mro­kiem i hor­ro­rem? Ty, która czy­ta­łaś do po­dusz­ki Klu­cze Sa­lo­mo­na i nur­ko­wa­łaś w okul­tyzm jak wydra za ło­so­sia­mi?

– Wi­dzisz, każdy ma w życiu swój cel i wszyst­ko dzie­je się z ja­kie­goś po­wo­du. Ja wła­śnie zro­zu­mia­łam, że moje in­fan­tyl­ne fa­scy­na­cje du­cha­mi jed­nak na coś się przy­da­dzą. – Wsta­ła i ujęła fi­gur­kę w obie dło­nie. – Wezmę ją ze sobą. Życzę ci zdro­wia, postanowiłam że wy­pi­su­ję się ze szpi­ta­la.

– Jak to? Mu­sisz mi prze­cież opo­wie­dzieć skąd to wszyst­ko wiesz! O wier­ce­niu, przed­wiecz­nych, o wszyst­kim! Dzię­ki tobie ten mrok nie wraca, a jak pój­dziesz to… Nie zo­sta­wiaj mnie!

– To ty mnie zo­sta­wi­łeś zanim wy­je­cha­łeś na urlop, już nie pa­mię­tasz? – Od­gar­nę­ła za­lot­nie rudy ko­smyk z twa­rzy. – Mam na­dzie­ję, że ci się opła­ci­ło i kogoś faj­ne­go wy­rwa­łeś!

– Pro­szę, nie od­chodź! Ja prze­pra­szam, nie chcia­łem, to nie tak…

– Chcia­łeś, chcia­łeś. A teraz wy­bacz mi, muszę już le­cieć. – Nie od­wró­ci­ła się, sły­sząc za sobą łka­nie i bła­ga­nia. Wiatr tań­czył w ru­dych ko­smy­kach, niosąc delikatny za­pach ryb. Mu­sia­ła się po­spie­szyć z wy­pi­sem, jeśli chcia­ła zła­pać nocny po­ciąg do Gdań­ska.