Kraj szczęśliwych ludzi

Kraj szczę­śli­wych ludzi

 

Latem 2031 roku do Pol­ski do­tar­ła z po­zo­ru nie­groź­na pan­de­mia bia­łej grypy wy­wo­łu­ją­cej za­pa­le­nie płuc. W ob­li­czu tego, że dwie re­for­my z lat 20-tych nie roz­wią­za­ły pro­ble­mów służ­by zdro­wia, a szpi­ta­le nadal były nie­do­fi­nan­so­wa­ne i prze­peł­nio­ne, wy­stą­pił tzw. kry­zys epi­de­micz­ny, okre­śla­ny w li­te­ra­tu­rze przed­mio­tu także jako „pol­ska epi­de­mia” czyli sy­tu­acja, w któ­rej pa­cjen­ci umie­ra­ją ma­so­wo na ule­czal­ne scho­rze­nia z po­wo­du sys­te­mo­wej nie­wy­dol­no­ści opie­ki zdro­wot­nej. Szpi­ta­le za­mie­ni­ły się w la­za­re­ty. Spo­ra­dycz­ne przy­pad­ki pa­cjen­tów umie­ra­ją­cych na ko­ry­ta­rzach od­dzia­łów ra­tun­ko­wych stały się co­dzien­no­ścią. Je­sie­nią mi­ni­ster­stwo zdro­wia wpro­wa­dzi­ło plan uśmie­rze­nia. W życie we­szła usta­wa so­li­dar­no­ścio­wa i o za­wo­dzie ha­ru­spi­ka, który „od­czy­tu­jąc wolę bożą z wą­tro­by go­łę­bi” wy­zna­czał osoby „cier­pią­ce na sta­rość” do eu­ta­na­zji. Po­cząt­ko­wo ha­ru­spi­ków re­kru­to­wa­no spo­śród pro­ku­ra­to­rów i sę­dziów, w ko­lej­nych la­tach utwo­rzo­no od­dziel­ną służ­bę. Dzię­ki tym zmia­nom zwol­nio­no miej­sca w szpi­ta­lach i skró­co­no ko­lej­ki do spe­cja­li­stów. We­dług da­nych re­sor­tu spra­wie­dli­wo­ści, w la­tach 2031-40 uśmie­rzo­no 192 ty­sią­ce 870 osób. Sza­cu­je się, że ko­lej­ne 100 ty­się­cy zmar­ło na sa­lach z głodu lub z po­wo­du in­nych za­nie­dbań. Nowa sy­tu­acja wzmo­gła wobec star­szych ludzi obo­jęt­ność, a nawet po­gar­dę. Suk­ces roz­wią­za­nia za­chę­cił rząd do ko­lej­ne­go etapu re­for­my. No­we­li­za­cja o prze­ciw­dzia­ła­niu upo­rczy­we­mu cier­pie­niu po­zwo­li­ła ha­ru­spi­kom wy­zna­czać „umy­sło­wo cho­rych i pa­cjen­tów w sta­nie we­ge­ta­tyw­nym”, wpro­wa­dzi­ła także zmia­nę in­sty­tu­cjo­nal­ną – szpi­ta­le psy­chia­trycz­ne zna­la­zły się pod ku­ra­te­lą mi­ni­ster­stwa spra­wie­dli­wo­ści. Po­trzeb­ne w zwy­kłych lecz­ni­cach pie­lę­gniar­ki za­stą­pi­li funk­cjo­na­riu­sze służ­by wię­zien­nej. Do 2040 roku uśmie­rzo­no 425 umy­sło­wo cho­rych i 3201 pa­cjen­tów we­ge­ta­tyw­nych. Wspo­mi­nam o tym dla­te­go, że opi­sy­wa­ne tutaj wy­da­rze­nia roz­gry­wa­ją się dzie­sięć lat po re­for­mie. Choć nadal wy­wie­ra istot­ny wpływ na życie i mo­ral­ną kon­dy­cję wspól­no­ty, ho­lo­kaust naj­star­szych człon­ków spo­łe­czeń­stwa na tyle lu­dziom zo­bo­jęt­niał, że nawet żarty na jego temat prze­sta­ły już śmie­szyć.

 

11 li­sto­pa­da 2041 roku

 

Jagna wy­sia­dła z wa­go­nu metra i przy­sta­nę­ła na pe­ro­nie, by obej­rzeć wy­świe­tla­ny na wszyst­kich ekra­nach sta­cji spot mi­ni­ster­stwa spra­wie­dli­wo­ści. Uśmiech­nię­ta ro­dzi­na w for­ma­cie dwa plus dwa na wa­ka­cjach w za­gra­nicz­nym ku­ror­cie. Opa­le­ni ro­dzi­ce z le­ża­ków przy­pa­tru­ją się za­ba­wie dzie­ci na plaży. Matka robi im zdję­cie, od­kła­da te­le­fon na leżak, po czym bie­gnie przy­łą­czyć się do dzie­ci. Na końcu spotu oj­ciec po­ka­zu­je w te­le­fo­nie apli­ka­cję Ośrod­ka Spra­wie­dli­wo­ści Spo­łecz­nej i przy­ja­znym tonem in­for­mu­je, że od paź­dzier­ni­ka do po­bra­nia są kody da­ją­ce 90-pro­cen­to­wą zniż­kę u pań­stwo­we­go prze­woź­ni­ka na loty do cie­płych kra­jów.

OSS-y poza dys­try­bu­cją róż­nych bo­nu­sów peł­ni­ły rolę lo­kal­nych cen­trów kul­tu­ry. Od­by­wa­ły się tam kon­cer­ty, spo­tka­nia z pi­sa­rza­mi, warsz­ta­ty. Od czasu do czasu ha­ru­spi­ko­wie wy­gła­sza­li prze­mó­wie­nie, coś o mi­ło­sier­nych Sa­ma­ry­ta­nach, em­pa­tii, so­li­dar­no­ści, dużo miej­sca po­świę­ca­li też sta­ty­sty­kom wska­zu­ją­cym, że ja­kość usług pu­blicz­nych w Pol­sce prze­wyż­szy­ła po­ziom kra­jów skan­dy­naw­skich. Możne dla­te­go w trak­cie ta­kich spo­tkań do dys­po­zy­cji gości był szwedz­ki stół z sa­łat­ka­mi, dar­mo­wy­mi na­po­ja­mi i cia­stem, a ha­ru­spi­ko­wie wy­świe­tla­li mul­ti­me­dial­ne pre­zen­ta­cje obie­cy­wa­nych miesz­kań ko­mu­nal­nych, ład­nych jak z ob­raz­ków sieci Ikea.

Kiedy ha­ru­spi­ko­wie pro­wa­dzi­li dzia­łal­ność oświa­to­wą nie no­si­li gra­na­to­wych mun­du­rów z wy­so­ki­mi koł­nie­rza­mi ani wzbu­dza­ją­cych lęk, ozdo­bio­nych srebr­nym orłem pod­ręcz­nych lo­dó­wek na pta­sie wą­tro­by. Wró­ży­li tylko w szpi­ta­lach, więc cie­kaw­scy chęt­nie przy­cho­dzi­li do OSS-ów, ły­ka­li ti­ra­mi­su i wszyst­ko, co wy­ga­dy­wa­li ha­ru­spi­ko­wie.

Jagna wje­cha­ła ru­cho­my­mi scho­da­mi na ulicę i ru­szy­ła wzdłuż alei Ar­tu­ra Rojka. Nie lu­bi­ła jeź­dzić na Mo­ko­tów, wszę­dzie pust­ki, nie było nawet wron, które już dawno od­le­cia­ły do bar­dziej za­lud­nio­nych dziel­nic z peł­ny­mi śmiet­ni­ka­mi. Czuła się jak w mie­ście do­tknię­tym za­ra­zą. A poza tym był li­sto­pad, desz­czo­wy, mętny, cuch­ną­cy nad­psu­tą rybą.

Od­bi­ła w Ra­ko­wiec­ką, przy któ­rej dzia­łał warsz­tat i sa­mo­ob­słu­go­wa myj­nia, ka­wa­łek dalej areszt śled­czy, a na na­stęp­nym skrzy­żo­wa­niu pań­stwo­we kre­ma­to­rium. Z ko­mi­na le­ciał gęsty dym. Po­czu­ła wi­bru­ją­cy w kie­sze­ni te­le­fon. Ode­zwa­ło się przy­po­mnie­nie o le­kach, więc się­gnę­ła do ma­łe­go, skó­rza­ne­go ple­ca­ka po wodę i opa­ko­wa­nie an­ty­de­pre­san­tów.

– Za zdro­wie taty i mamy – szep­nę­ła i po­pi­ła ta­blet­kę. Z żół­ta­wych chmur za­czę­ło padać, więc żwa­wym kro­kiem skie­ro­wa­ła się w stro­nę wy­so­kiej bramy wię­zie­nia z ta­bli­cą ozdo­bio­ną srebr­nym orłem. Do środ­ka wpro­wa­dził ją szczu­pły straż­nik. Szła za nim pu­stym ko­ry­ta­rzem. Za­sta­na­wia­ła się, czy zwró­cił uwagę na jej sty­li­za­cję czyli pro­wo­ka­cyj­ne ró­żo­we futro, ob­ci­słe błę­kit­ne dżin­sy, skó­rza­ny ple­ca­czek na ra­mie­niu i dro­gie adi­da­sy. Czy był obu­rzo­ny? Bar­dzo na to li­czy­ła, miała na­dzie­ję, że w domu przy ko­la­cji pan straż­nik opo­wie wszyst­ko pani straż­ni­ko­wej. Uwa­ża­ła takie za­cho­wa­nie za gest oporu, drob­ny, ale jakże istot­ny.

Straż­nik wpro­wa­dził Jagnę do pach­ną­ce­go wil­go­cią po­ko­ju z błę­kit­ny­mi ścia­na­mi. Stół, trzy krze­sła, szklan­ka z wodą. Usia­dła przy stole, od­sta­wi­ła wodę od sie­bie, i wy­obra­zi­ła sobie inną salę mo­ko­tow­skie­go wię­zie­nia, w któ­rej za dwa dni od­bę­dzie się pierw­sza eg­ze­ku­cja od 1988 roku, kiedy w kra­kow­skim za­kła­dzie kar­nym po­wie­szo­no mor­der­cę i gwał­ci­cie­la. W sali stra­ceń (czy tak ją na­zy­wa­li?) cze­ka­ło łóżko z pod­nie­sio­nym opar­ciem i skó­rza­ny­mi pa­sa­mi, które za­ci­sną się na ciele Bo­gu­sła­wa Bo­gu­sia, gdy ane­ste­zjo­log bę­dzie przy­go­to­wy­wał strzy­kaw­kę z tru­ci­zną. A przed nimi szyba. A za szybą sala dla pu­blicz­no­ści, przy ścia­nie stoły z ter­mo­sa­mi i ci­so­wian­ką.

Wszedł młod­szy funk­cjo­na­riusz z rzu­ca­ją­cą się w oczy, świe­żą opa­le­ni­zną. Pro­wa­dził sku­te­go kaj­dan­ka­mi chło­pa­ka. W ciągu tych kilku mie­się­cy w za­mknię­ciu Boguś zmar­niał jak ścię­te kwia­ty na słoń­cu. Był jesz­cze szczu­plej­szy, wła­ści­wie chudy. Czuło się cho­ro­bę i smu­tek, taki już bu­twie­ją­cy od spodu, wstręt­ny. Funk­cjo­na­riusz z wło­ską opa­le­ni­zną wy­glą­dał przy nim jak przed­sta­wi­ciel rasy panów. Roz­kuł chude ręce chło­pa­ka i wy­co­fał się pod drzwi. Boguś zajął miej­sce na­prze­ciw Jagny i spoj­rzał na wi­szą­ce na dru­gim krze­śle ró­żo­we futro. Przed­sta­wi­ła się i roz­sz­nu­ro­wa­ła skó­rza­ny ple­cak, z któ­re­go wy­ję­ła re­kor­der. Po­ło­ży­ła urzą­dze­nie na środ­ku stołu.

– Teraz już jest on-re­cord? – spy­tał.

– To ty de­cy­du­jesz.

– Wi­dzia­łaś „Ra­port mniej­szo­ści”?

– Jak byłam mała, ale pa­mię­tam kilka scen.

– Nie­zły film. Strasz­nie ab­sur­dal­ny – za­śmiał się ner­wo­wo. – Wy­rocz­nie pra­co­wa­ły w po­li­cji i ty­po­wa­ły prze­stęp­ców zanim po­peł­ni­li zbrod­nię.

– Efek­tyw­ny sys­tem. Wy­rocz­nia się nie myli – po­wie­dzia­ła od­słu­chu­jąc na­gra­nie. Gło­śność była za­do­wa­la­ją­ca więc odło­ży­ła re­kor­der na śro­dek stołu.

– Wy­kształ­ce­nie de­tek­ty­wa w Sta­nach Zjed­no­czo­nych kosz­tu­je ja­kieś trzy bańki. A wy­rocz­nie to znie­wo­lo­ne, na­wa­lo­ne nar­ko­ty­ka­mi dzie­cia­ki. Tylko tego sobie tam ni­g­dzie nie notuj. Moja in­ter­pre­ta­cja. Ile kosz­tu­je gram ma­ri­hu­any?

– Nie wiem – od­po­wie­dzia­ła krót­ko. Środ­ki psy­cho­ak­tyw­ne źle na nią dzia­ła­ły.

– Jak byłem na stu­diach pła­ci­ło się tak czter­dzie­ści zło­tych.

Pierw­szy raz wi­dzia­ła go z tak bli­ska. Był młody, nie miał jesz­cze trzy­dzie­stu lat. Przy­po­mi­nał chłop­ca, który prze­brał się w wię­zien­ny uni­form.

– Po­wiem coś, co mo­żesz uznać za kom­plet­ną bzdu­rę.

Utkwi­ła w Bo­gu­siu py­ta­ją­ce spoj­rze­nie.

– Wiem dla­cze­go chcą mnie zabić i mam na to dowód.

– W kie­sze­ni?

– Opo­wiem ci o wszyst­kim, on-re­cord, ale chcę żeby to było w tek­ście – na­ci­skał.

Jagna wzru­szy­ła ra­mio­na­mi. Lu­dzie po­tra­fią opo­wia­dać dzien­ni­ka­rzom kom­plet­ne głu­po­ty, jakby obiek­tyw ka­me­ry czy mi­kro­fon zwal­niał te same psy­cho­lo­gicz­ne blo­ka­dy, co al­ko­hol.

Uru­cho­mi­ła re­kor­der i wtedy jej ciało za­re­ago­wa­ło w spo­sób, który ją samą za­sko­czył. Po­czu­ła dresz­cze prze­bie­ga­ją­ce po karku i ple­cach. Może dla­te­go, że zdała sobie spra­wę jak bar­dzo nie za­słu­gi­wa­ła na tak go­rą­cy ma­te­riał. Była prze­cież taka po­spo­li­ta. Nie­zła stu­dent­ka, ale bez wy­bit­nych za­sług dla pol­skiej hu­ma­ni­sty­ki, nie była mru­kiem ani od­lud­kiem, ale żad­nej z ko­le­ża­nek nie na­zwa­ła­by przy­ja­ciół­ką. Dziś po­win­na mieć wolne, na myśl, że za­miast wypić kilka piw nad Wisłą musi prze­pro­wa­dzać wy­wiad za­schło jej w gar­dle.

Na­pi­ła się więc wody, którą wcze­śniej wzgar­dzi­ła.

Ko­lej­nym ba­na­łem jej bio­gra­fii było to, że mimo pi­jac­kie­go stylu życia, w pracy ujaw­nia­ła się jej pilna na­tu­ra i od­por­ność na ru­ty­nę. Lu­bi­ła jeź­dzić z ope­ra­to­rem Prze­mkiem do po­ża­rów ma­ga­zy­nów, sa­mo­cho­dów roz­trza­ska­nych na drze­wach, chęt­nie prze­pro­wa­dza­ła sondy ulicz­ne o ce­nach żyw­no­ści. A naj­bar­dziej lu­bi­ła wie­czo­ry, gdy sie­dzia­ła w re­dak­cji nad mon­to­wa­nym ma­te­ria­łem, po­pi­ja­ła kawę roz­ro­bio­ną pół na pół z mle­kiem, pie­lę­gnu­jąc w sobie prze­ko­na­nie, że jest nikim, po­zo­sta­nie nikim i czuje się z tym bar­dzo do­brze.

Spra­wa Bo­gu­sia spa­dła na nią – chcia­ło­by się po­wie­dzieć jak grom z ja­sne­go nieba (i chcia­ło­by się po­je­chać do tej pło­ną­cej sto­do­ły, w którą grom ude­rzył i na­grać wspa­nia­łą setkę w stylu “pro­szę pani, tak wal­nę­ło, że aż mnie z tap­cza­na ścią­gnę­ło”). Pod So­cha­cze­wem ro­bi­ła wy­pa­dek chłod­ni Eko­lo­gicz­ne­go Po­chów­ku, która wje­cha­ła na prze­jeź­dzie ko­le­jo­wym pod po­ciąg In­ter­ci­ty „Ko­żu­chow­ska”. Na po­bo­czu le­ża­ły dwa pla­sti­ko­we worki na zwło­ki, a ka­wa­łek dalej, w rowie me­lio­ra­cyj­nym, po­ło­wa krowy z pa­ru­ją­cy­mi wnętrz­no­ścia­mi na wierz­chu. Kie­row­cę w cięż­kim sta­nie od­wie­zio­no do szpi­ta­la, a po­li­cjan­ci nie po­tra­fi­li wy­ja­śnić skąd tyle wo­ło­wi­ny w zde­rze­niu oso­bo­we­go po­cią­gu i chłod­ni trans­por­tu­ją­cej de­na­tów do kre­ma­to­rium. Ko­lej­ną nie­ja­sno­ścią był fakt, że cię­ża­rów­ka wy­ko­ny­wa­ła kurs pra­wie na pusto. Jagna nie miała czasu się nad tym dłu­żej gło­wić, bo za­dzwo­nił szef z po­le­ce­niem brzmią­cym jak nie­śmiesz­ny dow­cip. Naj­gor­sze było w tym to, że do­sta­li zgodę tylko na “pa­pie­ro­wy” do por­ta­lu, więc miała je­chać bez Prze­mka.

Wy­wiad roz­po­czę­ła za­cho­waw­czo, od otwar­te­go py­ta­nia o dzie­ciń­stwo, żeby sobie po­ga­dał. Kiedy Boguś mówił, zer­ka­ła w skrom­ne no­tat­ki. Na po­cząt­ku wspo­mniał o ojcu, który spę­dzał więk­szość czasu poza Pol­ską. Był in­ży­nie­rem w nie­miec­kiej fir­mie, która wśród wielu in­nych wy­ko­naw­ców, bu­do­wa­ła w za­chod­niej Azji au­to­stra­dę z Chin do Eu­ro­py. Mó­wi­li na niego Lord Vader, bo nosił czar­ną maskę an­ty­py­ło­wą i cza­sem gło­śno sapał z po­wo­du astmy. Nosił czar­ne koszl­ki, ale aku­rat nie z bo­ha­te­ra­mi „Gwiezd­nych Wojen” tylko na­zwa­mi indie roc­ko­wych ze­spo­łów z USA. Kiedy pra­co­wał na za­gra­nicz­nym kontr­ak­cie, Bo­gu­siem opie­ko­wa­ła się matka. Ro­dzi­ce za­wie­ra­li mię­dzy sobą wiele umów, o któ­rych mu nie mó­wi­li, więc gdy skoń­czył dwa­na­ście lat za­sko­czy­ła go in­for­ma­cja, że matka wy­jeż­dża na sty­pen­dium na­uko­we do Fran­cji, a obo­wiąz­ki ro­dzi­ciel­skie przej­mu­je oj­ciec. Vader kil­ka­krot­nie prze­kła­dał przy­lot do War­sza­wy, co skoń­czy­ło się tym, że 12-let­ni Boguś zo­stał w domu sam. Matka zo­sta­wi­ła mu klu­cze, lo­dów­kę pełną go­to­wych dań do od­grza­nia w mi­kro­fa­li, kartę do jed­ne­go z kont i po­le­cia­ła do Pa­ry­ża. Lord Vader po­ja­wił się po kilku dniach z dwie­ma tor­ba­mi pre­zen­tów. Zro­bił scenę na scho­dach, dzwo­niąc do Bo­gu­sia czy nie po­mógł­by mu wnieść ba­ga­ży, sa­piąc do słu­chaw­ki. Kiedy do niego zbiegł, uj­rzał ojca, opar­te­go o ścia­nę z za­wsty­dzo­ną miną i in­ha­la­to­rem w dłoni.

Lord Vader po­wie­dział, że nie może za­brać Bo­gu­sia ze sobą, bo sam miesz­ka w ba­ra­ku pra­cow­ni­czym. Po­sta­no­wił, że zo­sta­wi go u ro­dzi­ny. Wybór padł na wujka Ar­tu­ra, dziad­ków nie miał, nie wni­kaj­my w szcze­gó­ły. O wujku Ar­tu­rze Boguś usły­szał pierw­szy raz w życiu. Oj­ciec prze­ko­ny­wał, że ten bar­dzo się za nim stę­sk­nił i że niby od­wie­dzał ich z dzieć­mi wie­lo­krot­nie.

– Nie pa­mię­tasz, byłeś bar­dzo mały – mówił z uśmie­chem prze­cze­su­jąc pal­ca­mi swoje krę­co­ne blond włosy.

Boguś nic z tego nie ro­zu­miał, wolał jed­nak nie pytać, bo w jego ro­dzi­nie o istot­nych spra­wach się nie roz­ma­wia­ło. Nie wie­dział też dla­cze­go o tych waż­nych spra­wach się nie roz­ma­wia­ło, po­nie­waż samo wy­ja­śnie­nie po­wo­dów na­le­ża­ło do spraw waż­nych, o któ­rych się nie roz­ma­wia.

– Bar­dzo ci się tam spodo­ba. Mają pie­ski – za­pew­niał z ła­god­nym uśmie­chem oj­ciec, mó­wiąc bar­dziej do sa­me­go sie­bie niż Bo­gu­sia.

Zaraz po przy­jeź­dzie oka­za­ło się, że wujek tonął w dłu­gach. Artur cały czas opo­wia­dał o sys­te­mach gry u buk­ma­che­ra, w ła­zien­ce miał wartą kilka ty­się­cy, sa­mo­czysz­czą­ca się to­a­le­tę, a na te­le­fon co chwi­lę przy­cho­dzi­ły mu po­wia­do­mie­nia z Otel­lo, apki do in­we­sto­wa­nia w start-upy, która znana była z tego, że przy­cią­ga­ła naj­więk­szych sza­chra­jów w in­ter­ne­cie. A do tego wszyst­kie­go chorą na oste­opo­ro­zę i par­kin­so­na matkę trze­ba było le­czyć pry­wat­nie, bo już w po­ło­wie lat 20-tych szpi­ta­le to nie było naj­lep­sze miej­sce dla ludzi, któ­rzy nie mieli koń­skie­go zdro­wia.

Wujek cią­gle gdzieś jeź­dził po ja­kichś sku­pach, ze­bra­niach Agro Unii, pro­te­stach w War­sza­wie, więc Boguś naj­wię­cej czasu spę­dzał z ku­zy­na­mi i ciot­ką An­dże­li­ką. Py­ta­ła czy w szko­le nikt mu nie do­ku­cza, co lubi jeść i czy chce po­grać na Play­sta­tion.

An­dże­li­ka zaj­mo­wa­ła się ciot­ką Beatą, scho­ro­wa­ną matką Ar­tu­ra. Zanim An­dże­li­ka mogła ru­szyć z całą ro­bo­tą, mu­sia­ła ne­go­cjo­wać z te­ścio­wą mycie.

– Mamo, trze­ba się umyć – pro­si­ła sta­now­czo.

– Nie – od­po­wia­da­ła Beata od­wra­ca­jąc głowę do okna.

– Jest mama kul­tu­ral­ną osobą, któ­rej nie wy­pa­da brzyd­ko pach­nieć. Czas się umyć.

– Bolą mnie plecy.

– Za dużo le­że­nia. Za­pro­wa­dzę, przy­nio­słam cho­dzik – mó­wi­ła An­dże­li­ka opa­no­wa­nym gło­sem.

Star­szą ciot­kę trze­ba było na­ma­wiać wła­ści­wie do wszyst­kie­go. Nie chcia­ła się myć oba­wia­jąc się, że upad­nie, głową ude­rzy o po­sadz­kę i umrze. Drę­czył ją lęk, że jak za­śnie wię­cej się nie obu­dzi dla­te­go do późna oglą­da­ła po­wtór­ki na Pol­sa­cie 2. Wzbra­nia­ła się też przed je­dze­niem, bo miała osła­bio­ne mię­śnie prze­ły­ku i łatwo się krztu­si­ła. Je­dy­na osoba, która po­tra­fi­ła za­ła­go­dzić lęki ciot­ki Beaty była An­dże­li­ka, bo była prag­ma­tycz­na i nie za­mie­nia­ła wszyst­kie­go w me­lo­dra­mat, w prze­ci­wień­stwie do ciot­ki i więk­szo­ści ludzi na świe­cie. Boguś za­uwa­żył, że opie­ka nad star­szą osobą wy­ma­ga przede wszyst­kim wła­sne­go zda­nia. Kiedy ciot­ka czuła się tro­chę le­piej na­bie­ra­ła ape­ty­tu i po­ja­wia­ły się ka­pry­sy. Zja­dła­by ka­wa­łek ser­ni­ka, ale do­kład­nie ta­kie­go z cza­sów, gdy żył jej mąż, czyli w la­tach 90. Wy­bu­cha­ła awan­tu­ra o ka­wa­łek cia­sta, ka­mień u szyi sobie za­wie­szę, do je­zio­ra się rzucę, do je­zio­ra Bo­deń­skie­go może kurwa, Artur wyjdź i nie prze­szka­dzaj, skąd ja matce cia­sto wy­trza­snę, płacz, żeby to czło­wiek ka­wa­łek ser­ni­ka nie mógł… już ma­mu­siu pędzę, grze­ję sil­nik De­Lo­re­ana, Artur prze­stań z tymi kre­tyń­ski­mi żar­ta­mi, do­jar­ki trze­ba zre­se­to­wać. An­dże­li­ka po wy­pro­sze­niu pro­wo­ka­to­ra, pro­po­no­wa­ła inne roz­wią­za­nie, a resz­tę robił czas.

– Żad­ne­go ser­ni­ka. Przy­nio­słam szar­lot­kę.

– Sama zjedz to gówno.

– Cie­ka­we ma mama wy­obra­że­nie o gów­nie, mam na­dzie­ję, że nie prze­kła­da­ło się to na prak­ty­kę w kuch­ni.

– Co to jest, żeby ka­wał­ka cia­sta czło­wiek nie mógł zjeść – pła­ka­ła Beata, ale An­dże­li­ka zo­sta­wia­ła tylko chu­s­tecz­ki i wy­cho­dzi­ła bez słowa. Po awan­tu­rze nie za­glą­da­ła do po­ko­ju te­ścio­wej aż ta sama jej nie za­wo­ła­ła. W końcu się uspo­ka­ja­ła. Beata mimo huś­taw­ki na­stro­jów była roz­sąd­na i wie­dzia­ła, że po­trze­bu­je kogoś, kto pewną ręką przy­trzy­ma plecy i nie spa­ni­ku­je, gdy się za­krztu­si, nie upu­ści, gdy się za­chwie­je, prze­ka­że ważne in­for­ma­cje dys­po­zy­to­ro­wi po­go­to­wia i tak dalej. Chcia­ła mieć przy sobie osobę do­kład­ną i cier­pli­wą, a nie miłą i sym­pa­tycz­ną.

Boguś był pod wra­że­niem tego, co zo­ba­czył. Tro­ska, która nie wy­ra­ża się w ład­nych sło­wach jak z po­po­wej pio­sen­ki tylko w wy­trwa­ło­ści i obec­no­ści była dla niego prze­ło­mo­wym od­kry­ciem. Był na­sto­lat­kiem, oczy­wi­ście ide­ali­stą, oczy­wi­ście wraż­liw­cem, więc łatwo brało go na ckli­we wy­zna­nia. Obie­cał An­dże­li­ce, że wy­my­śli sztucz­ną in­te­li­gen­cję, stwo­rzy ro­bo­ta, który bę­dzie po­ma­gał takim jak ona – przy­tło­czo­nym do­mo­wy­mi obo­wiąz­ka­mi, od któ­rych wy­mi­gu­ją się ego­iści.

Prze­czy­tał dwu­stu­stro­ni­co­wy ra­port szwedz­kie­go mi­ni­ster­stwa spraw spo­łecz­nych, który nie zo­sta­wił su­chej nitki na pro­gra­mie elek­tro­nicz­nych opie­ku­nów i an­dro­idów szpi­tal­nych. Pod­opiecz­ni na­rze­ka­li, że na dłuż­szą metę ro­bo­ty męczą swoją obec­no­ścią, pu­sty­mi spoj­rze­nia­mi. Pra­cow­ni­cy so­cjal­ni wska­zy­wa­li z kolei, że ma­szy­ny cał­ko­wi­cie nie radzą sobie z za­chcian­ka­mi pod­opiecz­nych, szyb­ki­mi de­cy­zja­mi i wy­zna­cza­niem gra­nic. Były nisz­czo­ne, za­le­wa­ne wodą, a nawet pod­pa­la­ne. Choć ich nie­zbor­ność wy­eli­mi­no­wa­no w now­szych ge­ne­ra­cjach, re­ago­wa­ły z opóź­nie­niem i nie ra­dzi­ły sobie ze sła­bo­ścią star­szych ludzi. Zda­rza­ły się przy­pad­ki, że wy­ry­wa­ły ręce ze sta­wów, a nawet spa­da­ły ze scho­dów razem z pod­opiecz­ny­mi. Łatwo było je oszu­kać lub uszko­dzić im czuj­ni­ki. W efek­cie nie zmie­nia­ły re­gu­lar­nie pie­luch, nie ro­bi­ły ma­sa­ży, pod­opiecz­nym ro­bi­ły się po­twor­ne od­le­ży­ny, wda­wa­ły się za­ka­że­nia. W skraj­nych przy­pad­kach star­si lu­dzie z po­wo­du tych za­nie­dbań za­pa­da­li na sepsę.

Wpro­wa­dze­nie za­bez­pie­czeń i blo­kad tylko po­gor­szy­ło spra­wę, bo se­nio­rzy nie mogli już w żaden spo­sób wy­ła­do­wać fru­stra­cji. Czło­wie­ka można upo­ko­rzyć mó­wiąc mu coś przy­kre­go albo po­znę­cać się wro­gim mil­cze­niem. An­dro­ido­wi można naj­wy­żej pod­pa­lić włosy lub oblać mo­czem z noc­ni­ka, żeby się w końcu wy­łą­czył. Ognio­od­por­ność i wo­do­od­por­ność wszyst­ko po­psu­ły. W ra­por­cie stwier­dzo­no, że star­si lu­dzie dwa razy szyb­ciej za­pa­da­ją na de­pre­sję gdy od­wie­dza ich robot niż zwy­kły pra­cow­nik so­cjal­ny.

Boguś są­dził, że ma­szy­ny po­trze­bu­ją praw­dzi­wej sztucz­nej in­te­li­gen­cji, a nie zwy­kłe­go so­ftwa­re'u opar­te­go na al­go­ryt­mie.

 

Jagna po­pro­si­ła, żeby na chwi­lę prze­rwał opo­wieść. Prze­ski­po­wa­ła kciu­kiem no­tat­ki w te­le­fo­nie, po czym od­czy­ta­ła:

– Bo­gu­sia ce­cho­wał tur­bosz­czu­rzy pęd do ka­rie­ry. Fakt fak­tem cza­sem żar­to­wał i nie był spię­ty, ale na pewno nie po­szedł do korpo, żeby zbi­jać bąki – za­cy­to­wa­ła Jagna. – Słowa jed­nej z two­ich ko­le­ża­nek z pracy. Więc mó­wisz, że kie­ro­wał tobą chło­pię­cy ide­alizm?

– Awans był środ­kiem do celu. My­ślisz, że sztucz­ną in­te­li­gen­cję można opra­co­wać w ga­ra­żu na lap­to­pie? Po­trze­ba pie­nię­dzy, fa­cho­we­go ze­spo­łu.

Wes­tchnął i prze­tarł oczy.

– Je­steś zmę­czo­ny? – spy­ta­ła.

– Mo­że­my je­chać dalej.

– Mi jed­nak przy­da się prze­rwa. Przy­nieść ci coś do picia? – spy­ta­ła grzecz­nie. Boguś po­krę­cił głową, więc chwy­ci­ła ple­cak i zwró­ci­ła się do straż­ni­ka z py­ta­niem o ła­zien­kę. We­zwał przez radio dru­gie­go funk­cjo­na­riu­sza i po chwi­li zja­wił się szczu­pły straż­nik, którego już poznała. Pro­wa­dził Jagnę przez ten sam ko­ry­tarz, ale teraz znaj­do­wa­ła się w nim grupa za­my­ślo­nych ko­biet i ga­da­tli­wych dzie­ci, które przy­szły od­wie­dzić osa­dzo­nych. Straż­nik przeszedł z nią do trzo­nu dla funk­cjo­na­riu­szy, po­ka­zał drzwi służ­bo­wej to­a­le­ty. A więc mu­siał mieć do niej przy­chyl­ny sto­su­nek. Zga­ni­ła się w my­ślach za to, że uzna­ła go za wstręt­ne­go słu­gu­sa opre­syj­ne­go sys­te­mu.

Ła­zien­ka była mała i za­my­ka­na od we­wnątrz, jak w nie­wiel­kim klu­bie. Jagna opłu­ka­ła twarz zimną wodą. Wy­tar­ła się papierowym ręcznikiem i roz­ma­so­wa­ła skro­nie czu­jąc coraz sil­niej pul­su­ją­cy ból i po­my­śla­ła o Bo­gu­siu. Do­strze­gła w nim to, czego nie chcia­ła wi­dzieć u sie­bie. Po­zo­sta­łość po zga­szo­nej de­ter­mi­na­cji. Po­do­bień­stwo tym bar­dziej nie­po­ko­ją­ce, że był prze­cież ska­za­ny na śmierć, a ona ra­dzi­ła sobie cał­kiem do­brze. Pra­co­wa­ła w te­le­wi­zji, stać ją było na wy­na­jem ka­wa­ler­ki i wła­ści­wie ni­cze­go nie mu­sia­ła sobie od­ma­wiać. Są­dzi­ła też, że nie ucie­ka od pro­ble­mów, umie sta­wiać czoła wy­zwa­niom. Nie dała się nawet zno­kau­to­wać de­pre­sji.

Kiedy ko­le­żan­ki mó­wi­ły o in­nych dziew­czy­nach, że są do­brym ma­te­ria­łem na praw­nicz­kę, dzien­ni­kar­kę czy matkę, Ja­gnie przy­cho­dzi­ło do głowy, że jest so­lid­nym ma­te­ria­łem na pru­skie­go żoł­nie­rza. Miała nad­ludz­ką zdol­ność mo­bi­li­za­cji, gdy trze­ba było wy­wią­zać się z obo­wiąz­ków. Już jako na­sto­lat­ka ro­bi­ła wszyst­ko, czego ocze­ki­wa­li do­ro­śli. Kiedy za­chla­ła po ma­tu­rach i rzy­ga­ła w nocy tak, że wy­mio­ty cie­kły jej nawet dziur­ka­mi z nosa, rano zwle­kła się z łóżka i na nie­ludz­kim kacu wy­szo­ro­wa­ła ka­bi­nę prysz­ni­co­wą. Była jej kolej, a umów się do­trzy­mu­je.

Pierw­szy rok stu­diów zdała na sa­mych piąt­kach, ale cały czas była zmę­czo­na. W nowym se­me­strze cho­dzi­ła już tylko na za­ję­cia, z któ­rych i tak nic nie wy­no­si­ła. Na ko­ry­ta­rzach uni­ka­ła zna­jo­mych, by nie mu­sieć roz­ma­wiać. Wra­ca­ła do aka­de­mi­ka i le­ża­ła na łóżku z dziw­nym uczu­ciem jakby za­pchał ją pusty lód, blo­ku­ją­cy miej­sca dla ja­kich­kol­wiek uczuć czy pra­gnień. Je­dy­ną ak­tyw­ność wy­mu­sza­ła na niej Syl­wia, jej współ­lo­ka­tor­ka.

– A co dzi­siaj taki smu­tas? – py­ta­ła obie­ra­jąc pal­ca­mi man­da­ryn­kę.

Jagna za­sta­na­wia­ła się, czy któ­raś z pra­pra­babć Syl­wii za­da­wa­ła takie py­ta­nia innym w cza­sie oku­pa­cji nie­miec­kiej czy tam na ro­bo­tach przy­mu­so­wych. Nie cho­dzi o to, że Jagna uwa­ża­ła ją za złą osobę czy la­mu­skę, nawet ją lu­bi­ła. Sylwia była z na­tu­ry miłą osobą, kiedy się uśmie­cha­ła ro­bi­ły jej się do­łecz­ki, pach­nia­ła owo­ca­mi. Nie­ste­ty żar­li­wie pra­gnę­ła, żeby po pierw­sze – wszy­scy, a po dru­gie – za­wsze, mieli dobry na­strój, a Ja­gnie bra­ko­wa­ło siły nawet żeby od­dy­chać, a co do­pie­ro brać udział w ma­ska­ra­dzie pod ty­tu­łem miłe i sym­pa­tycz­ne stu­dent­ki. Bo wła­ści­wie to się czę­sto śmia­ła, uśmie­cha­ła, de­pre­sja prze­cież nie zna­czy, że cią­gle pła­czesz, cza­sem z tru­dem bo z tru­dem, ale idziesz po za­ku­py, na bi­fo­ra, na im­pre­zę, na afte­ra, i tam się śmiejesz. Chodzisz też do den­ty­sty, na za­ję­cia, ro­bisz zupę, ro­bisz kupę, po­pil­nu­jesz ko­le­żan­ce kota. Oczy­wi­ście to wszyst­ko kosz­tem nad­ludz­kie­go wy­sił­ku.

Syl­wia ocze­ki­wa­ła small talku, więc Jagna jej go da­wa­ła. Wy­du­sza­ła z sie­bie jakąś neu­tral­ną uwagę, by koleżanka mogła za­cząć gadać.

– W tram­wa­ju strasz­li­wy tłok dzi­siaj.

Syl­wia ra­do­śnie pod­chwy­ty­wa­ła temat.

– No, przy­dał­by się w ta­kiej 45 ha­ru­spik albo z sied­miu – za­śmia­ła się, a Jagna spoj­rza­ła na nią, ale nic nie po­wie­dzia­ła. Współlokatorka czę­sto chwa­li­ła się bra­tem, który stu­dio­wał prawo w Kra­jo­wej Szko­le Są­dow­nic­twa i Pro­ku­ra­tu­ry. Za­sta­na­wia­ją­ce, bo kształ­ci sę­dziów, pro­ku­ra­to­rów i ha­ru­spi­ków, a nie stu­den­tów prawa. Jagna wo­la­ła jed­nak nie drą­żyć po­li­tycz­nie draż­li­wej kwe­stii. Ścią­gnę­ła buty i po­ło­ży­ła się na łóżku w ulu­bio­nej po­zy­cji, na brzu­chu z pod­wi­nię­ty­mi no­ga­mi i rę­ka­mi uło­żo­ny­mi wzdłuż ciała. Dla Syl­wii był to znak, że może roz­po­cząć nie­koń­czą­cą się opo­wieść:

– Słu­chaj, mia­łam dziś pię­cio­go­dzin­ną wy­pra­wę do Ikei. Tej w Jan­kach. Jak­bym po­dró­żo­wa­ła na Ma­da­ga­skar nor­mal­nie (Żydzi na Ma­da­ga­skar? Czy to była ce­lo­wa alu­zja?). Ale wiesz, za­ci­snę­łam zęby i mówię, po­mę­czę się, w końcu tam po­ja­dę. Od mie­się­cy prze­cież od­kła­da­łam kupno szaf­ki, tych ta­kich super sło­ików z de­ka­mi na prze­two­ry, lamp­ki noc­nej i dże­mi­ku z czar­ne­go bzu. Po­le­cam, jest na­praw­dę pysz­ny – głos ko­le­żan­ki miał przy­jem­ną barwę, poza tym nie ocze­ki­wa­ła żad­nych przy­tak­nięć, mo­gła­by cały dzień gadać do uszu wy­sta­ją­cych ze ścia­ny. Jej to­wa­rzy­stwo bar­dzo Ja­gnie po­ma­ga­ło. Wszyst­ko mo­gło­by jakoś się to­czyć dalej, gdyby nie świat ze­wnętrz­ny, który w końcu upo­mniał się o Jagnę. Przy­szły wy­ni­ki sesji zi­mo­wej. Mimo że w naukę do koń­co­wych ko­lo­kwiów i eg­za­mi­nów wło­ży­ła dużo wy­sił­ku, po­ło­wę z nich ob­la­ła. Na­pi­sa­ła do star­sze­go brata Agre­sta sms-a, w któ­rym przy­zna­ła się do pro­ble­mu, ale w ta­jem­ni­cy i tonem, jakby wszyst­ko miała pod kon­tro­lą. Agrest prze­ka­zał spra­wę ro­dzi­com „bo się mar­twił” i za­czę­ły się co­dzien­ne te­le­fo­ny. Jagna za­sta­na­wia­ła się, czy dzwo­nią, bo leży im na sercu jej dobro, czy mar­twią się, że dru­gie dziec­ko za­wa­li stu­dia. Dwa lata wcze­śniej Agrest rzu­cił prawo na czwar­tym roku i ogło­sił, że zo­sta­nie di­dże­jem. Ro­dzi­ce wy­ra­zi­li roz­cza­ro­wa­nie, ale dali mu spo­kój. Już wtedy za­sta­na­wia­ła się, jak za­re­agu­ją gdy jej też po­wi­nie się noga. Tata prze­cież od dziec­ka na­zy­wał ją „so­lid­ną firmą”. Nie zno­si­ła tego okre­śle­nia, było jak coś w ro­dza­ju pre­ten­sji po­sy­pa­nej cu­krem pu­drem. Każdy prze­cież wie­dział, że była oszust­ką, niby zdol­ną uczen­ni­cą, a tak na­praw­dę zwy­kłą dziew­czy­ną, która mając speł­nio­nych ro­dzi­ców, nie mogła uzy­skać cze­goś po­ni­żej po­zy­cji spo­łecz­nej ro­dzi­ny, sta­rej kra­kow­skiej ro­dzi­ny praw­ni­ków, kup­ców i pew­nie jakby dalej po­pa­trzeć, wła­ści­cie­li nie­wol­ni­ków (chło­pów). Uwa­ża­ła, że zna praw­dę o sobie – jest po pro­stu zbyt głu­pia jak na córkę praw­ni­ka i psy­cho­loż­ki. Wie­rzy­ła, że tata pra­wił kom­ple­men­ty tylko po to, by póź­niej stwier­dzić roz­go­ry­czo­nym tonem, że się co do niej mylił. W końcu ode­bra­ła te­le­fon od mamy i na­kła­ma­ła, że zbyt wiele rze­czy zwa­li­ło jej się na głowę w zbyt krót­kim cza­sie. Stu­dia, staż w re­dak­cji, wo­lon­ta­riat w Cen­trum Sztu­ki Współ­cze­snej, nie dała rady, ale wzię­ła się w garść i nad­ro­bi­ła. Przy­się­gła, że to wszyst­ko praw­da, nie zmy­śla.

– Cie­szę się, że sobie po­ra­dzi­łaś córuś. – A więc stała się rzecz bar­dzo ża­ło­sna, ale jakże czę­sta w dzi­siej­szych cza­sach, ro­dzi­ce mieli ją gdzieś, w końcu była do­ro­sła. Inna moż­li­wość nie ist­nia­ła. Matka, psy­cho­loż­ka z za­wo­du, nie mogła kupić ście­my, że z de­pre­sji kli­nicz­nej wy­cho­dzi się siłą woli. Nawet dosyć na­iw­ny brat wy­czuł kłam­stwo. Po­ło­wa roz­mo­wy i tak do­ty­czy­ła wiel­kie­go po­świę­ce­nia ro­dzi­ców, jakim była ad­op­cja Ami­da­li, 8-let­niej sie­ro­ty z Libii. Pań­stwo pol­skie po­trze­bo­wa­ło świe­żej krwi, bo cho­ciaż bu­do­wa­ło żłob­ki i bu­do­wa­ło miesz­ka­nia, ich licz­ba cią­gle była zbyt mała, żeby lu­dzie mieli gdzie za­ło­żyć ro­dzi­nę.

Jagna odło­ży­ła te­le­fon. Po­ło­ży­ła się na łóżku, na­kry­ła głowę kocem i wsłu­chi­wa­ła w szum wody w grzej­ni­ku.

Po te­le­fo­nie z domu zu­peł­nie od­pu­ści­ła, oczy­wi­ście w zna­cze­niu osoby pa­to-am­bit­nej. Na za­ję­ciach po­ja­wia­ła się raz w ty­go­dniu, po trzech dniach w łóżku wsta­wa­ła i scho­dzi­ła do chiń­czy­ka po zupę. Sta­ra­ła się nie za­ma­wiać je­dze­nia przez apli­ka­cję, każde wyj­ście z po­ko­ju, roz­mo­wę trak­to­wa­ła jako uspra­wie­dli­wie­nie ko­lej­nych dwóch, trzech dni w po­ko­ju.

Syl­wia za­sy­py­wa­ła ją sło­wa­mi otu­chy, mó­wi­ła jaka jest dziel­na. Wy­po­ży­czy­ła z uni­wer­sy­tec­kiej bi­blio­te­ki po­rad­nik „De­pre­sja w ro­dzi­nie – jak mo­żesz pomóc nie ra­niąc”. Ale w Ja­gnie coś się ze­psu­ło i sta­ra­nia Syl­wii tylko dzia­ła­ły jej na nerwy. Nie mogła zro­zu­mieć dla­cze­go, tak jak nie po­tra­fi­ła opa­no­wać na­pa­dów gnie­wu. Cza­sem po pro­stu krzy­cza­ła, żeby dała jej spo­kój i szła się pier­do­lić. Kiedy zo­sta­wa­ła sama i oskar­ża­ła samą sie­bie, że trak­tu­je jak śmie­cia je­dy­ną osobę, która pró­bo­wa­ła zro­bić co­kol­wiek dla jej dobra. Nic dziw­ne­go, że po dwóch mie­sią­cach Syl­wia nie wy­trzy­ma­ła i ze łzami w oczach oświad­czy­ła, że się wy­pro­wa­dza, bo ina­czej sama skoń­czy z de­pre­sją.

Wszyst­ko było dla Jagny wtedy za cięż­kie, a prze­cież tyle lat ra­dzi­ła sobie z naj­więk­szy­mi trud­no­ścia­mi. Trak­to­wa­ła we­wnętrz­ne pro­ble­my jak za­rdze­wia­ły me­cha­nizm, który trze­ba roz­ru­szać, zwięk­szyć ob­ro­ty, żeby rdza skru­sza­ła i od­pa­dła. Tylko, że ktoś wła­mał się do jej głowy i cały ten me­cha­nizm roz­trza­skał.

Ad­mi­ni­stra­cja ni­ko­go nie przy­dzie­li­ła w miej­sce Syl­wii. Nikt też się nie po­ka­zał, o nic nie pytał, cho­ciaż od dwóch mie­się­cy za­le­ga­ła z czyn­szem. Przy­cho­dzi­ły tylko sms-owe po­na­gle­nia do za­pła­ty. Gniew na tę obo­jęt­ność, trud­ną do na­mie­rze­nia, a przez to spra­wia­ją­cą wra­że­nie wszech­ogar­nia­ją­cej, prze­rósł złość do samej sie­bie. Wzię­ła więc prysz­nic, po­ma­lo­wa­ła usta czer­wo­ną szmin­ką i po­szła do po­rad­ni psy­chia­trycz­nej. W zwy­kłych przy­chod­niach lu­dzie chęt­nie roz­ma­wia­li o swo­ich scho­rze­niach, a tu pa­no­wa­ła cisza, jakby nikt nie chciał się zdra­dzić, co mu do­le­ga.

Jesz­cze przed po­cząt­kiem let­niej sesji wpa­dła do opie­ku­na spraw stu­denc­kich i rzu­ci­ła na stół zwol­nie­nie le­kar­skie. Spra­wa była na pa­pie­rze, więc na­bra­ła ofi­cjal­ne­go cha­rak­te­ru. Od­nio­sła wra­że­nie, że w wy­lu­zo­wa­ne­go, a nawet spra­wia­ją­ce­go wra­że­nie nie­od­po­wie­dzial­ne­go ćpuna, opie­ku­na roku wstą­pi­ła ner­wo­wość, którą za­ma­sko­wał usztyw­nie­niem. Około go­dzi­nę wy­peł­niał z nią for­mu­larz, który tok stu­diów prze­sy­ła do bazy da­nych mi­ni­ster­stwa spra­wie­dli­wo­ści, za­wie­ra­ją­cej in­for­ma­cje o oso­bach z za­bu­rze­nia­mi. Wy­glą­da­ło to jak prze­słu­cha­nie. Py­ta­nia za­da­wał su­mien­nie z ka­mien­nym wy­ra­zem twa­rzy, uno­sząc pod­bró­dek do góry, gdy dłu­żej za­sta­na­wia­ła się nad od­po­wie­dzią. Wy­ja­śnił, że dłuż­szy wy­wiad od­by­wa się w przy­pad­ku, kiedy stu­dent wy­bie­rze pry­wat­ną po­rad­nię – tak jak Jagna – bo nie mają one obo­wiąz­ku in­for­mo­wa­nia mi­ni­ster­stwa. Zgod­nie z usta­wo­wym wy­mo­giem prze­ka­zał też fol­de­ry re­kla­mo­we z czar­nym psem sym­bo­li­zu­ją­cym de­pre­sję i od­ra­dził te­ra­pię w szpi­ta­lu za­chę­ca­jąc do far­ma­ko­lo­gicz­nie wspo­ma­ga­nej psy­cho­te­ra­pii. Jagna nie miała o tych pro­ce­du­rach bla­de­go po­ję­cia, cza­sem cho­dzi­ła do gi­ne­ko­lo­ga, raz była u den­ty­sty i to tyle jeśli cho­dzi o służ­bę zdro­wia. Nie ro­zu­mia­ła, jak to moż­li­we, że ad­mi­ni­stra­cja aka­de­mi­ka ani pra­cow­ni­cy uczel­ni nawet nie za­py­ta­li, czy wszyst­ko w po­rząd­ku, skoro ozna­ki były dosyć oczy­wi­ste, a świa­do­mość jak wiele obo­wiąz­ków na­kła­da na nich pań­stwo su­ge­ro­wa­ło­by ra­czej więk­szą czuj­ność w kwe­stii zdro­wia psy­chicz­ne­go stu­den­tów. Na pewno nie mogli tłu­ma­czyć się tro­ską, że „oj a co jak ją wy­śle­my do za­kła­du i tam ją uśpią”. Ha­ru­spi­ko­wie mieli od paru lat wstęp do psy­chia­try­ków, ale wy­zna­cza­li pa­cjen­tów spo­ra­dycz­nie – ta­kich pa­trzą­cych w ścia­nę od rana do wie­czo­ra. Na de­pre­sję cho­ro­wa­ło w Pol­sce kilka mi­lio­nów ludzi, „wszyst­kich nas nie uśmie­rzy­cie”.

Gdy wró­ci­ła z uczel­ni do aka­de­mi­ka, w po­ko­ju na jej łóżku sie­dział Agrest. Prze­glą­dał książ­kę z jej bi­blio­tecz­ki „Slap­stic albo nigdy wię­cej sa­mot­no­ści!” Von­ne­gu­ta. Na biur­ku le­ża­ła ró­żo­wa ko­per­ta.

– Cześć, twoja ko­le­żan­ka mnie wpu­ści­ła. Przy­wio­złem za­pro­sze­nie na uro­dzi­ny Ami­da­li, a przy oka­zji bę­dzie­my z mamą opi­jać jej ha­bi­li­ta­cję – oznaj­mił nie­pew­nie, od­kła­da­jąc książ­kę na półkę. Jagna igno­ru­jąc brata ścią­gnę­ła czar­ne szpil­ki, po czym z dużą siłą rzu­ci­ła na łóżko torbę, która za­le­d­wie o parę cen­ty­me­trów omi­nę­ła jego głowę. Agrest po­mi­nął in­cy­dent mil­cze­niem, wy­pro­sto­wał się i prze­cią­gnął dłoń­mi po udach. Czuła, że chce po­wie­dzieć coś ofi­cjal­ne­go, ale za­miast tego tylko na nią pa­trzył. Pew­nie zwró­cił uwagę na ucze­sa­ne włosy i po­ma­lo­wa­ne usta. Zro­bi­ła dwa kroki do biur­ka i wło­ży­ła do szu­fla­dy fo­lio­wą to­reb­kę z le­ka­mi.

– Co tam u cie­bie? – spy­tał.

– Nie widać? – Od­wró­ci­ła głowę w jego stro­nę. Miał otę­pia­łe spoj­rze­nie i fio­le­to­wo­żół­te sińce pod ocza­mi. Praw­dę mó­wiąc, nie wy­glą­dał naj­le­piej. Zwró­ci­ła też uwagę na wy­su­szo­ny, wy­tar­ty na­skó­rek na ru­mia­nych po­li­kach, jakby nie­daw­no za­czął uży­wać żelu z pi­lin­giem.

– Mama pyta, dla­cze­go nie przy­je­cha­łaś na wa­ka­cje? Wiesz, za­le­ża­ło jej, żebyś po­zna­ła Ami­da­lę. Jak wszyst­kim.

„Wszy­scy”, „za­wsze”, „nigdy”, rów­nież w jej ro­dzi­nie uzbra­ja­ło się tym naj­cięż­sze oskar­że­nia. Ner­wo­wo po­tar­ła nos.

– Mają numer, skypa, mes­sen­ge­ra, maila, mama śle­dzi mnie na wi­gly-wi­gly. Wy­mie­niać dalej?

– Wiesz, że oni…

– Je­steś ich ja­kimś praw­nym peł­no­moc­ni­kiem?

Z tru­dem to prze­łknął.

– Ro­zu­miem, że moja obec­ność dziś jest nie­do­god­na, chęt­nie wpad­nę innym razem.

– Prze­ka­za­łeś co mia­łeś do prze­ka­za­nia, więc mo­żesz spier­da­lać.

– Sama spier­da­laj – od­po­wie­dział pra­wie bez­gło­śnie, fleg­ma­tycz­nie. Ja­gnie za­chcia­ło się śmiać, z dru­giej stro­ny czuła żal i po­trze­bę przy­tu­le­nia brata, ale ją stłu­mi­ła. Żad­ne­go od­wro­tu. Szło na ostro. Na­chy­li­ła się tak bli­sko, że po­czu­ła za­pach żelu, jakim Agrest się tego dnia wy­szo­ro­wał.

– Nie je­ste­ście już moją ro­dzi­ną, Agrest – po­wie­dzia­ła, chłod­no i ostro, ale ksyw­kę brata ła­god­nie, nie­mal czule.

Mi­nę­ła chwi­la, a po Agre­ście zo­sta­ła tylko ró­żo­wa ko­per­ta i za­pach men­to­lu. Jagna usia­dła na łóżku, wy­cią­gnę­ła z szu­fla­dy fo­lio­wą torbę z le­kar­stwa­mi. Gła­dzi­ła czar­ny, wy­pi­sa­ny po­gru­bio­ną czcion­ką napis Co­axil. Uśmiech­nę­ła się do sie­bie.

 

Wró­ci­ła do sali wi­dzeń. Po­pro­si­ła, by Boguś opo­wie­dział, co dzia­ło się po ukoń­cze­niu pod­sta­wów­ki w Cie­cha­nów­ku, gdy wró­cił do War­sza­wy. Czy­tel­ni­cy lubią po­zna­wać szcze­gó­ły z dzie­ciń­stwa ska­za­nych na karę śmier­ci, ale do­ty­czy to ra­czej psy­cho­pa­tycz­nych mor­der­ców.

Boguś za­miesz­kał z matką, skru­szo­ną nie­uda­ną przy­go­dą we Fran­cji i nad­uży­wa­ją­cą w tam­tym cza­sie środ­ków na­sen­nych. Cho­dził ze zna­jo­my­mi z li­ceum na kon­cer­ty za­gra­nicz­nych ze­spo­łów w mod­nych knaj­pach, ale naj­wię­cej czasu spę­dzał na za­ba­wie w pro­gra­mo­wa­nie.

Okres wa­ka­cyj­nej bez­tro­ski po ma­tu­rze zbiegł się z wy­bu­chem kry­zy­su w szpi­ta­lach. Ty­sią­ce ludzi z ob­ja­wa­mi za­pa­le­nia płuc ob­le­ga­ło izby przy­jęć, które już wcze­śniej miały pro­blem ze spy­cho­te­ra­pią i zgo­na­mi pa­cjen­tów na ko­ry­ta­rzach, a także coraz częst­szy­mi przy­pad­ka­mi śmier­ci le­ka­rzy na wie­lo­go­dzin­nych dy­żu­rach. Pol­skie szpi­ta­le za­mie­ni­ły się w XIX-wiecz­ne umie­ral­nie, po­ja­wił się pro­blem nie tyle z le­cze­niem, co uty­li­za­cją zwłok. Matka za­bro­ni­ła Bo­gu­sio­wi wy­cho­dzić z domu tłu­ma­cząc, że we wcze­snym dzie­ciń­stwie czę­sto cho­ro­wał na oskrze­la i pew­nie zła­pie to cho­ler­ne cho­rób­sko. Boguś uległ woli matki, przy­pusz­cza­jąc, że cier­pi na ataki sta­nów lę­ko­wych i boi się zo­stać sama. Sły­sza­ło się też o spo­ra­dycz­nych przy­pad­kach wła­mań, gdy gi­nę­ła wy­łącz­nie do­mo­wa ap­tecz­ka pełna apa­pów i ke­to­na­li, które cią­gle prze­cież za­le­ga­ły przy ka­sach w su­per­mar­ke­tach, obok ba­to­nów i pre­zer­wa­tyw. Nie­któ­rym tro­chę od­bi­ja­ło. Boguś sie­dział w domu na wy­pa­dek, gdyby któ­re­muś są­sia­do­wi przy­szedł do głowy bar­dzo głupi po­mysł.

Sy­tu­acja po­gar­sza­ła się, na po­cząt­ku wrze­śnia uspo­ka­ja­ją­ce fra­ze­sy, że „jakoś to bę­dzie” na ni­ko­go już nie dzia­ła­ły. Lux-med tym­cza­so­wo zna­cjo­na­li­zo­wa­no, a szpi­ta­lom w naj­więk­szych me­tro­po­liach przy­dzie­lo­no ca­ło­do­bo­wą ochro­nę po­li­cji. Dla ap­te­ka­rzy skró­co­no pro­ce­du­ry otrzy­my­wa­nia ze­zwo­leń na po­sia­da­nie broni, na­ka­za­no wy­mia­nę szyb na pan­cer­ne. Była to wy­łącz­nie gra na czas, daw­ne­go sys­te­mu nic nie mogło ura­to­wać. Pewna ame­ry­kań­ska kan­ce­la­ria ob­słu­gu­ją­ca mi­liar­de­rów, au­to­ry­tar­ne re­żi­my i sko­rum­po­wa­nych by­łych pre­ze­sów fe­de­ra­cji pił­kar­skich na­pi­sa­ła usta­wę na zle­ce­nie pol­skie­go rządu. Bar­dzo ra­dy­kal­na re­for­ma służ­by zdro­wia miała po­sprzą­tać ba­ła­gan, wszy­scy spo­dzie­wa­li się du­żych zmian, ale nie aż tak dra­stycz­nych. Nowe prawo było pierw­szym kro­kiem do wpro­wa­dze­nia no­we­go pań­stwa, któ­re­go wła­dze do­pie­ro kilka lat póź­niej przy­zna­ły się do ze­rwa­nej cią­gło­ści, zmie­nia­jąc godło na ciem­no­srebr­ne­go orła.

Na co dzień cha­osu się nie do­świad­cza­ło, przed ósmą głów­ne ar­te­rie pro­wa­dzą­ce do biu­ro­wych centr sto­li­cy stały w kor­kach, a Plac Zba­wi­cie­la wie­czo­rem za­peł­nia­li im­pre­zo­wi­cze. Płacz, cho­ro­by, śmierć były zmar­twie­niem pra­cow­ni­ków szpi­ta­li i do­ty­czy­ły pe­chow­ców, któ­rzy za­cho­ro­wa­li, więc jeśli nie włą­cza­ło się te­le­wi­zji, od­cię­ło od por­ta­li spo­łecz­no­ścio­wych za­le­wa­nych od rana do nocy la­men­ta­mi, można było uwie­rzyć, że życie po­wo­li toczy się na­przód.

Boguś do­stał się na mię­dzy­wy­dzia­ło­we stu­dia z pro­gra­mo­wa­niem, bio­che­mią i neu­ro­lo­gią. Cze­ka­jąc na po­czą­tek roku aka­de­mic­kie­go wy­le­gi­wał się w domu, żywił pizzą za­ma­wia­ną przez in­ter­net i grał w gier­ki. Cza­sem włą­czał te­le­wi­zor i oglą­dał uspo­ka­ja­ją­ce orę­dzia pre­mie­ra, któ­rym dawał wiarę, bo dzię­ki temu czuł się le­piej.

Pół­to­ra roku póź­niej ha­ru­spi­ko­wie dzia­ła­li w więk­szo­ści szpi­ta­li, dzię­ki uśmie­rze­niom opróż­nio­no od­dzia­ły, do­strze­żo­no też po­zy­tyw­ny wpływ na skró­ce­nie ko­le­jek do spe­cja­li­stów. Po uli­cach jeź­dzi­ły chłod­nie Eko­lo­gicz­ne­go Po­chów­ku z es­te­tycz­nym, zie­lo­nym logo. Widok no­wych cię­ża­ró­wek kur­su­ją­cych mię­dzy szpi­ta­la­mi a kre­ma­to­ria­mi, upew­niał, że pań­stwo dzia­ła i wszyst­kich ochro­ni. To zna­czy z wy­jąt­kiem tych, któ­rzy już nie żyli lub byli śmier­tel­nie cho­rzy. Były pro­te­sty, ale ich siłę osła­bia­ły son­da­że mó­wią­ce, że zmia­ny po­pie­ra więk­szość spo­łe­czeń­stwa. W bu­dże­cie po­ja­wi­ło się wię­cej pie­nię­dzy na wiecz­nie za­nie­dby­wa­ne usłu­gi pu­blicz­ne. Boguś po­szedł na kilka ma­ni­fe­sta­cji prze­ciw­ni­ków zmian, ale póź­niej trze­ba było uczyć się do eg­za­mi­nów i zajął się wła­sny­mi spra­wa­mi.

Na dru­gim roku za­pi­sał się na la­bo­ra­to­rium „in­te­li­gent­nych apli­ka­cji uspraw­nia­ją­cych pro­ces pro­duk­cji” w pań­stwo­wym kon­cer­nie Biol­chem i przez rok ob­ser­wo­wał jak pra­cow­ni­cy uży­wa­ją in­te­li­gent­nych urzą­dzeń. Wy­peł­niał ar­ku­sze przy­po­mi­na­ją­ce te ma­tu­ral­ne, wrzu­cał do ma­szy­ny li­czą­cej wy­ni­ki i ślę­czał przed ekra­nem kom­pu­te­ra opi­su­jąc ko­ło­we i słup­ko­we wy­kre­sy.

Ogól­nie stu­dia były cią­gną­cym się pięć lat znu­że­niem, obro­nił na piąt­kę dy­plom z „in­te­li­gent­nych apli­ka­cji uspraw­nia­ją­cych pro­ce­sy pro­duk­cyj­ne w pol­skim prze­my­śle” i tyle. Może gdyby zde­cy­do­wał się na za­gra­nicz­ną uczel­nię by­ło­by cie­ka­wiej, ale czuł się przy­wią­za­ny do mia­sta, mar­twił się też o matkę, która coraz czę­ściej przy­rzą­dza­ła de­se­ry na bazie bran­dy. Dał sobie spo­kój z prze­cho­dze­niem przez sze­ro­kie gar­dła jak choć­by ma­so­we re­kru­ta­cje, robił cza­sem ja­kieś zle­ce­nia i cho­dził na hac­ka­tho­ny – ma­ra­to­ny pro­gra­mo­wa­nia. Po kilku mie­sią­cach ode­zwał się do niego kum­pel Iwo, któ­re­go po­znał na któ­rejś z pro­gra­mi­stycz­nych im­prez. Za­cze­pił się w cen­trum roz­wo­jo­wym Tech­Po­lu, dużej fir­mie pro­du­ku­ją­cej gry i szu­kał do ze­spo­łu spe­cja­li­sty od opty­ma­li­za­cji, a pa­mię­tał, że Boguś był w tym cał­kiem nie­zły.

Firma stwo­rzy­ła coś, co pia­row­cy na­zy­wa­li hubem po­my­słów, a pra­cow­ni­cy cie­plar­nią, bo pa­no­wa­ło tam bez­stre­so­we za­rzą­dza­nie, wy­kła­dzi­ny były grube, a eks­pre­sy do kawy dro­gie jak sa­mo­cho­dy. Nie­ste­ty, nie mogło być zbyt pięk­nie. Cen­trum roz­wo­jo­we miało za­przy­się­głe­go wroga, dy­rek­to­ra dzia­łu stra­te­gii biz­ne­so­wych prze­zy­wa­ne­go Co­rva­xem, bo za­wsze był jakiś zie­lon­ka­wy na twa­rzy.

– Zli­kwi­duj­my tę prze­cho­wal­nię leni, kom­bi­na­to­rów i ściem­nia­czy – zrzę­dził na ze­bra­niach, ale za­ło­ży­cie­le firmy wie­rzy­li w bez­stre­so­wy ma­na­ge­ment jak Le­szek Bal­ce­ro­wicz w plan Bal­ce­ro­wi­cza. Co­rvax wy­li­czał na żół­tych kar­tecz­kach koszt pięć­dzie­się­ciu ze­spo­łów.

– Firma wy­wa­la sześć­dzie­siąt mi­lio­nów rocz­nie i co z tego mamy? Parę nie­złych gier i jedną sen­sow­ną apli­ka­cję. Zwrot na po­zio­mie trzy­dzie­stu pro­cent.

– Od zy­sków mamy hity, „Jacka Ca­ro­uac­ka” czy „Sy­czą­cą pa­dli­nę”. Chce­my zro­bić coś nie­sza­blo­no­we­go i je­ste­śmy ostat­nią firmą w tym kraju, która bę­dzie oszczę­dza­ła na pra­cow­ni­kach – od­po­wie­dział za­ło­ży­ciel, któ­re­go biała broda koń­czy­ła się na mod­nych, po­prze­cie­ra­nych le­wi­sach.

Co­rvax był jed­nak po­twor­nie am­bit­ny, wy­trwa­ły, a co naj­waż­niej­sze za­wist­ny. Po­szpe­rał w in­ter­ne­cie, skon­tak­to­wał się z ko­le­gą ze stu­diów, który pra­co­wał w ame­ry­kań­skiej Be­thes­dzie i do­wie­dział, że ame­ry­ka­nie parę lat wcze­śniej wdro­ży­li po­dob­ny pro­jekt. Co pół roku prze­pro­wa­dza­li ewa­lu­ację, żeby zna­leźć kor­po­ra­cyj­ne za­to­ry blo­ku­ją­ce wy­mia­nę po­my­słów i za­bi­ja­ją­ce kre­atyw­ność. W umy­śle Co­rva­xa rów­na­ło się to z wy­wa­le­niem leni z pracy. Za ple­ca­mi Bia­ło­bro­de­go po­wo­łał ze­spół do prze­pro­wa­dze­nia au­dy­tu i po kilku mie­sią­cach za­pre­zen­to­wał bar­dzo nie­ko­rzyst­ne dla cie­plar­ni wy­ni­ki jeśli cho­dzi o pa­ra­metr za­mknię­tych pro­jek­tów. Gry, nad któ­ry­mi tam pra­co­wa­no wy­cho­dzi­ły z fazy bety o dwa­dzie­ścia pro­cent rza­dziej niż te w re­gu­lar­nych biu­rach pro­jek­to­wych, co zna­czy­ło tylko tyle, że w zwy­kłych dzia­łach, któ­rych je­dy­nym celem jest wy­da­wa­nie gier, wy­pusz­cza­no ich wię­cej niż w cen­trum ba­daw­czym gdzie wy­my­śla­no in­no­wa­cje. Zda­wał sobie z tego spra­wę szef w mod­nych spodniach, ale nie kor­po­ra­cyj­ny za­rząd w gar­ni­tu­rach. Nad­cho­dzi­ła zatem ewa­lu­acja, która miała ode­ssać tłu­ste bocz­ki Tech­Po­lu.

Boguś za­czął pracę w fir­mie kiedy plot­ka­mi o ewa­lu­acji żyli już nawet spe­cja­li­ści IT, któ­rzy wie­dli swoje au­ty­stycz­ne ży­wo­ty w małym biu­rze na par­te­rze, za trzo­nem re­stau­ra­cyj­nym. Oprócz Iwa, w ze­spo­le była jesz­cze gra­ficz­ka Ar­le­ta oraz Kac­per, poeta i ma­gi­ster fi­lo­zo­fii spe­cja­li­zu­ją­cy się w myśli Ha­ber­ma­sa. Zle­co­no im pro­jekt „pach­ną­ce plac­ki” czyli opra­co­wa­nie sy­mu­la­to­ra ku­li­nar­ne­go dla re­stau­ra­to­rów, wy­ko­rzy­stu­ją­ce­go tech­no­lo­gię sma­ków fan­to­mo­wych. Go­to­we re­cep­to­ry spro­wa­dza­no z Ja­po­nii, na­to­miast Boguś i resz­ta ze­spo­łu mieli stwo­rzyć so­ftwa­re. Prze­by­wa­li w fir­mo­wym czyść­cu, a nie samym hubie, dla­te­go że był już prze­peł­nio­ny, a oni nie byli jesz­cze gwiaz­da­mi bran­ży. Do ich dys­po­zy­cji były biur­ka obok kor­po­ra­cyj­nych nor­mi­ków w open spa­sie na dru­gim pię­trze. Nie chcie­li tam sie­dzieć, więc scho­dzi­li do trzo­nu re­stau­ra­cyj­ne­go i sie­dzie­li w Cafe Costa. Ku­li­nar­ny sy­mu­la­tor wy­da­wał im się to­tal­ną głu­po­tą, więc kle­pa­li w lap­to­pach wła­sne pro­jek­ty i to­czy­li dys­ku­sje o rze­czach, o któ­rych mieli nikłe po­ję­cie. Iwo na przy­kład czę­sto do­ku­czał Kac­pro­wi, że jego oj­ciec pra­cu­je w mi­ni­ster­stwie spra­wie­dli­wo­ści.

– Jak czu­jesz się z tym, że twój stary jest zbrod­nia­rzem? – Po bru­tal­nym ataku wy­bu­chał śmie­chem i cho­wał się za czy­imiś ple­ca­mi, oba­wia­jąc się od­we­to­we­go ude­rze­nia.

– Był po­my­sło­daw­cą re­gu­ły so­li­dar­no­ścio­wej. Sto­su­ję ją w przy­pad­ku do­bo­ru zna­jo­mych. Na jedną nor­mal­ną osobę przy­pa­da jeden zjeb, żeby zjeby nie czuły się osa­mot­nio­ne – od­parł ze spo­ko­jem Kac­per, ale już za chwi­lę ob­le­wał Iwa kawą i do­cho­dzi­ło do zwar­cia. Wy­krę­ca­li sobie na­wza­jem ręce za­no­sząc się śmie­chem jak dwaj idio­ci.

– O czym wy ga­da­cie, jaka re­gu­ła so­li­dar­no­ścio­wa? – spy­ta­ła Ar­le­ta, która nie śle­dzi­ła new­sów. Wtedy obaj się uspo­ka­ja­li i za­miast po pro­stu od­po­wie­dzieć na py­ta­nie, usi­ło­wa­li bły­sko­tli­wie wy­ło­żyć ko­le­żan­ce, o co cho­dzi w ota­cza­ją­cej ją rze­czy­wi­sto­ści.

– Jak­byś teraz przy­szła do szpi­ta­la z za­pa­le­niem wy­rost­ka ro­bacz­ko­we­go a nie by­ło­by wol­nych łóżek – mówił Kac­per, czer­wo­ny na twa­rzy jak wy­cią­gnię­ty z sauny – to w try­bie na­tych­mia­sto­wym wy­pi­su­ją jed­ne­go pa­cjen­ta po­wy­żej sie­dem­dzie­sią­te­go roku życia. Wiesz, taki wspo­ma­ga­ny pań­stwo­wo dobór na­tu­ral­ny.

– Aaa to już wiem. Cho­dzi wam o uśmie­rza­nie. Po­my­śla­łam, że ta re­gu­ła to jakaś ulga dla stu­den­tów – po­wie­dzia­ła znie­sma­czo­na ich pre­ten­sjo­nal­nym sty­lem wy­po­wie­dzi.

– Kac­per się na tym zna, mnie tata nie usy­piał tek­sta­mi ustaw – od­ci­nał się Iwo.

– Ale za­wsze mnie dzi­wi­ło, że nikt się nie sprze­ci­wił, w sen­sie w ja­kimś zor­ga­ni­zo­wa­nym pro­te­ście – za­sta­na­wia­ła się Ar­le­ta. – Prze­cież cho­dzi­ło o czy­ichś dziad­ków, bab­cie, ro­dzi­ców, no wie­cie – po­wie­dzia­ła za­nu­rza­jąc kru­che ciast­ko w cze­ko­la­do­wym kre­mie.

– A co się stało z twoją bab­cią? – spy­tał Boguś.

– Nie żyje. Ale jak ją uśmie­rzy­li miała 89 lat. Rak ją zże­rał żyw­cem, pod ko­niec nawet mor­fi­na nie­wie­le da­wa­ła.

– Wi­dzisz – kiw­nął głową Kac­per. – Weźmy jesz­cze pod uwagę, ile ta­kich babć miało miesz­ka­nie albo oszczęd­no­ści, na które ro­dzi­na ostrzy­ła sobie zęby. Pań­stwo wszyst­kich wy­rę­czy­ło, nie trze­ba było pod­cie­rać nie­do­łęż­nych star­ców, od razu wpa­dał bonus.

– Ale każdy bę­dzie kie­dyś stary – trzeź­wo za­uwa­ży­ła Ar­le­ta.

– Każdy to sobie ra­czej myśli, że jest cwany i uda mu się do­ro­bić na eme­ry­tu­rę pod pal­ma­mi.

– Może prze­stań­my gadać o pier­do­łach i zaj­mij­my się po­waż­ny­mi pro­ble­ma­mi – wtrą­cił Boguś. – Na po­cząt­ku lipca mamy ewa­lu­ację, taką serio, ze zwol­nie­nia­mi.

– Nie takie prze­gry­wy jak my ucie­ka­ły spod to­po­ra – stwier­dzi­ła z bez­tro­skim uśmie­chem Ar­le­ta.

Roz­mo­wę prze­rwał Co­rvax, który pod­szedł z blo­kiem żół­tych kar­tek.

– Jak się na­zy­wa­cie – za­py­tał przy­kła­da­jąc dłu­go­pis do kart­ki.

– Pach­ną­ce plac­ki.

– To nie po­win­ni­ście sie­dzieć tam – ob­ró­cił głowę w stro­nę na­le­śni­kar­ni za­pi­su­jąc nazwę.

– Czę­sto to ro­bi­my, ale nikt nie łapie iro­nii – wy­ja­śni­ła Ar­le­ta.

– Hehe, ja łapię. Ewa­lu­ację za­cznie­my od wa­sze­go pro­jek­tu – po tych sło­wach przy­gar­bio­ny Co­rvax ru­szył przed sie­bie.

Widmo zwol­nie­nia i pre­sja za­wist­ne­go dy­rek­to­ra stra­te­gii biz­ne­so­wych do­pro­wa­dzi­ły do tego, że za­miast cie­szyć się two­rze­niem, zła­pa­li się pierw­sze­go po­my­słu, który wpadł im do głowy. W efek­cie stwo­rzy­li idiotyczną grę z pry­mi­tyw­nym hu­mo­rem.

Ar­le­ta prze­glą­da­jąc bi­blio­te­ki od­na­la­zła w nich nie tylko mnó­stwo tek­stur i mo­de­li je­dze­nia, ale róż­nych śmie­ci, które po­wsta­ły w pro­ce­sie za­bi­ja­nia nudy. Tek­stu­ry usu­nię­tej tkan­ki tłusz­czo­wej, pła­tów skóry z pla­ma­mi wą­tro­bo­wy­mi, fo­lio­wych to­re­bek zbi­tych w ogrom­ne kule, wy­cię­tych no­wo­two­rów, ka­wał­ków ciał zwie­rzę­cych, ludz­kich i dużo grzy­bów. Rafał prze­te­sto­wał za­war­tość bi­blio­tek na swoim sil­ni­ku, Boguś robił opty­ma­li­za­cję, Kac­per na­pi­sał skrypt.

Po­rzu­ci­li pro­jekt sy­mu­la­to­ra i za­pro­jek­to­wa­li grę na urzą­dze­nia mo­bil­ne. Roz­gryw­ka po­le­ga­ła na roz­wi­ja­niu sieci re­stau­ra­cji ser­wu­ją­cych je­dze­nie z od­pa­dów, or­ga­nicz­nych resz­tek i śmie­ci. Gracz miał wy­my­ślać różne ohydz­twa, takie jak sma­lec wy­to­pio­ny z tłusz­czu po li­po­suk­cji. Celem było na­kar­mie­nie i wy­tru­cie śmie­cio­wym je­dze­niem ludz­ko­ści.

Po dwóch mie­sią­cach wy­pu­ści­li betę. W we­wnętrz­nym ran­kin­gu Tech­Po­lu wsko­czy­li do pierw­szej trój­ki naj­lep­szych wer­sji te­sto­wych roku i zo­sta­li prze­nie­sie­ni do biura pro­jek­to­we­go. Tam do­piesz­czo­no grę zanim tra­fi­ła do skle­pu Go­ogla. Boguś łudzi się, że suk­ces za­pew­ni mu awans, prze­nie­sie­nie do dzia­łu, w któ­rym zaj­mie się po­waż­niej­szy­mi pro­jek­ta­mi. Wiele wska­zy­wa­ło, że tak się sta­nie, bo Bia­ło­bro­dy umó­wił się z nimi na kawę. Ale tylko po­gra­tu­lo­wał im, że awan­so­wa­li do dzia­łu plat­form mo­bil­nych, w któ­rym będą mogli roz­wi­nąć skrzy­dła w swo­jej spe­cjal­no­ści jaką jest wy­my­śla­nie kre­tyń­skich po­że­ra­czy czasu, na któ­rych firma za­ra­bia pie­nią­dze na war­to­ścio­we apli­ka­cje.

Boguś tego sa­me­go dnia zwol­nił się z pracy. Ale to, co stwo­rzył, za­czę­ło żyć wła­snym ży­ciem. Mimo nie­zro­zu­mia­łej dla za­gra­nicz­nych od­bior­ców nazwy „Żryj­cie­śmie­ci” po­bra­ło kil­ka­set mi­lio­nów użyt­kow­ni­ków na całym świe­cie, o grze zro­bi­ło się gło­śno na tyle, że przed sie­dzi­bą Tech­Po­lu po­ja­wi­li się nawet na­ro­dow­cy, któ­rzy spa­li­li kukłę szefa firmy. Ich zda­niem „Żryj­cie­śmie­ci” do­pusz­cza­ła pro­fa­na­cję tra­dy­cyj­nych pol­skich po­traw ta­kich jak barszcz ukra­iń­ski (z krwi z mie­siącz­ki). Do sądu wpły­nął cał­kiem nie­po­zor­ny pozew o ob­ra­zę uczuć re­li­gij­nych. W grze moż­li­we było zro­bie­nie ra­dio­ak­tyw­ne­go pie­czy­wa z mąki wy­ro­bio­nej z usu­szo­nych ko­rze­ni trzci­ny ro­sną­cej w oko­li­cy Czar­no­by­la. Autor pozwu do­wo­dził, że chleb jest świę­ty, tak jak ziar­no zboża, a trzci­na nie, bo uosa­bia sła­bość i chwiej­ność isto­ty ludz­kiej. Pie­czy­wo z mąki trzci­no­wej ob­ra­ża zatem jego uczu­cia re­li­gij­ne. Sąd pierw­szej in­stan­cji uznał tę ar­gu­men­ta­cję i na­ka­zał za­pła­ce­nie żą­da­nej kwoty na Ca­ri­tas i na nic zdały się ar­gu­men­ty obro­ny, że pol­scy chło­pi, gdy pa­no­wał nie­uro­dzaj, jesz­cze w XX wieku wy­ra­bia­li trzci­no­wą mąkę i pie­kli z niej chleb. Boguś uznał, że sę­dzia mu­siał być po pro­stu idio­tą (pro­szę, żebyś nie umiesz­cza­ła tej opi­nii w wy­wia­dzie), bo w uza­sad­nie­niu przy­ta­czał frag­men­ty wier­sza Nor­wi­da o kru­szy­nie chle­ba, który poeta za­ty­tu­ło­wał „Mo­dli­twa”. Sędzia chyba pomyślał, że w tym procesie jest obrońcą całej polskiej kultury i, co najmniej, większości dziedzictwa narodowego.

Głu­po­ta nie­ste­ty po­tra­fi być za­raź­li­wa, Boguś od­czuł bar­dzo po­dob­ną po­ku­sę. Wy­da­wa­ło mu się, że za spra­wą pro­ce­su i całej afery urósł, że może też ma misję do wy­peł­nie­nia. Po­my­ślał, że jeśli ma być tym całym bo­ha­te­rem, musi po­wie­dzieć coś moc­ne­go, wszyst­ko za­kwe­stio­no­wać. Wci­snął się przed błysz­czą­ce obiek­ty­wy kamer i pal­nął:

– Wy­da­je mi się, że Pol­ska nie ist­nie­je. To wszyst­ko jed­nak jest już zbyt ab­sur­dal­ne. Chleb ma być świę­ty? Który chleb? Kro­jo­ny bal­to­now­ski? A żytni święt­szy jest od pszen­ne­go? Czy to­sto­wy to już pro­fa­na­cja? Mamy ob­se­sję na punk­cie bło­go­sła­wio­ne­go pie­czy­wa, cze­ko­la­do­wych Matek Bo­skich, drew­nia­nych fi­gu­rek z po­twor­ny­mi twa­rzycz­ka­mi, a każ­de­go dnia za­sy­pia­my w kraju, w któ­rym wy­mor­do­wa­no pół mi­lio­na ludzi. Taka Pol­ska nie może ist­nieć na­praw­dę.

Jagna obec­na na kon­fe­ren­cji spy­ta­ła:

– A to jest pana fi­lo­zo­ficz­ny po­gląd czy stwier­dze­nie faktu?

– Myślę, że uczest­ni­czy­my w ja­kieś sy­mu­la­cji.

Miał sobie póź­niej nieco za złe, że nie ugryzł się w język, sąd ape­la­cyj­ny w ca­ło­ści od­rzu­cił pozew i spra­wa ob­ra­zy uczuć re­li­gij­nych na tym się za­koń­czy­ła. Ale gdy emo­cje z niego opa­dły, od­krył, że nie był to im­puls, ale wiara. Zro­dzi­ło się w nim prze­ko­na­nie, że ten ab­sur­dal­ny świat na­praw­dę jest zmy­ślo­ny. Nie wie­dział tylko, że swoją wy­po­wie­dzią za­darł z bar­dzo wpły­wo­wą grupą.

– Zaraz, zaraz. – Jagna za­trzy­ma­ła na­gry­wa­nie re­kor­de­ra. – Ro­bisz sobie ze mnie żarty? Jesz­cze mi tu ja­kichś sta­ro­żyt­nych ko­smi­tów wsa­dzisz.

– A to jest stan­dar­do­wa pro­ce­du­ra w wy­wia­dzie, że się cały czas kwe­stio­nu­je praw­do­mów­ność in­ter­lo­ku­to­ra – spy­tał z pre­ten­sją w gło­sie.

– Tak.

– Po­zwól mi skoń­czyć – po­pro­sił po­iry­to­wa­ny. – A póź­niej sobie wy­tniesz, co ze­chcesz. Mo­żesz nawet na­pi­sać w ty­tu­le, że wie­rzę w sta­ro­żyt­nych ko­smi­tów. Kon­ty­nu­uje­my?

Kiw­nę­ła głową.

– Służ­ba ha­ru­spi­ków dzia­ła przy mi­ni­ster­stwie spra­wie­dli­wo­ści, ale szef ha­ru­spi­cji kra­jo­wej jest po­wo­ły­wa­ny i od­wo­ły­wa­ny przez pre­mie­ra na wnio­sek ko­le­gium ha­ru­spi­ków, a nie mi­ni­stra. Teo­re­tycz­nie ha­ru­spi­ko­wie opie­ra­ją swe dzia­ła­nia na wie­rze, dla­te­go po ukoń­cze­niu sze­ścio­let­nich stu­diów kwa­te­ro­wa­ni są w spe­cjal­nie utwo­rzo­nych in­ten­den­tu­rach ha­ru­spi­cji przy­po­mi­na­ją­cych za­ko­ny. Tam śpią, jedzą i się modlą. W za­leż­no­ści od przy­dzia­łu i po­trzeb taki ha­ru­spik udaje się albo do biura (które na po­cząt­ku dzia­ła­ły przy pro­ku­ra­tu­rach, teraz pra­wie wszę­dzie się wy­od­ręb­ni­ły), gdzie ślę­czy nad pa­pie­ro­lo­gią albo ubie­ra mun­dur i z pod­ręcz­ną lo­dów­ką na wą­tro­by ma­sze­ru­je do szpi­ta­la. Na co dzień cho­dzi „w cy­wi­lu”, w ko­szu­li i ma­ry­nar­ce, na przy­kład kiedy pełni dyżur w lo­kal­nym Ośrod­ku Spra­wie­dli­wo­ści Spo­łecz­nej i pro­wa­dzi dzia­łal­ność kul­tu­ral­no-oświa­to­wą.

Jagna po­zwo­li­ła mu opo­wia­dać nawet o rze­czach po­zor­nie oczy­wi­stych, dla­te­go że po­tocz­na wie­dza o naj­waż­niej­szych in­sty­tu­cji no­we­go pań­stwa była po­wierz­chow­na. Boguś cią­gnął więc wywód, o tym że ha­ru­spi­ko­wie mogli mieć part­ne­rów lub part­ner­ki, ale kiedy ubie­ra­li mun­du­ry i wcho­dzi­li do szpi­ta­li, obo­wią­zy­wał ich zakaz kon­tak­tów z bli­ski­mi. Był to czas mo­dli­twy, postu i roz­po­zna­wa­nia woli Naj­wyż­sze­go.

Sza­cu­nek do ha­ru­spi­ków rósł wraz z po­gar­dą do ludzi nie­do­łęż­nych i scho­ro­wa­nych, szcze­gól­nie tych, któ­rzy za­miast grzecz­nie umie­rać w do­mach, ry­zy­ko­wa­li pcha­jąc się na od­dzia­ły w na­dziei, że im się po­szczę­ści, unik­ną uśmie­rze­nia, a nawet jeśli ich nie wy­le­czą, do­sta­ną środ­ki prze­ciw­bó­lo­we. Nie mieli po­ję­cia, że nie tylko le­kar­stwa były mrzon­ką, a ha­ru­spi­ko­wie nie są wcale je­dy­nym pro­ble­mem. W trak­cie kry­zy­su z po­cząt­ku lat 30-tych per­so­nel szpi­tal­ny po­zo­sta­wił bez opie­ki około sto ty­się­cy star­ców. Zwy­czaj­nie za­gło­dzi­li tych ludzi. Pre­sja ze stro­ny służb, po­li­cji i owład­nię­te­go pa­ni­ką spo­łe­czeń­stwa była ogrom­na, sły­sza­ło się plot­ki, że w naj­gor­szych dniach kry­zy­su nie­któ­re pie­lę­gniar­ki wy­wo­zi­ły ży­wych star­ców do kost­ni­cy, za­trza­ski­wa­ły drzwi i bie­gły zwo­zić na opróż­nio­ne od­dzia­ły dzie­ci i młode ko­bie­ty.

Lu­dzie szyb­ko prze­sta­li za­da­wać sobie py­ta­nie, jak można być ha­ru­spi­kiem, wielu na­to­miast za­sta­na­wia­ło się, jak można nim zo­stać. Kuź­nią kadr eli­tar­nej służ­by była Kra­jo­wa Szko­ła Są­dow­nic­twa i Pro­ku­ra­tu­ry, chęt­nych na apli­ka­cję było za­trzę­sie­nie.

– A więc za­dar­łeś z sza­no­wa­ną grupą, wy­ko­rzy­stu­ją­cą wiarę in­stru­men­tal­nie jako na­rzę­dzie wła­dzy? – do­py­ta­ła Jagna zer­ka­jąc na wy­świe­tlacz cy­fro­we­go re­kor­de­ra. Miała dwie i pół go­dzi­ny ma­te­ria­łu, po­my­śla­ła, że dziś na pewno nie ode­śpi.

– Spra­wa była skom­pli­ko­wa­na. Po­cząt­ko­wo wła­śnie tak my­śla­łem.

Nawet kom­plet­ni na­iw­nia­cy nie mogli wie­rzyć, że cza­ry-ma­ry z roz­szar­py­wa­niem wą­tro­by go­łę­bia są po­trzeb­ne ha­ru­spi­ko­wi do cze­go­kol­wiek. Lu­dzie trak­to­wa­li wró­że­nie jak ro­dzaj sym­bo­licz­nej ce­re­mo­nii, wło­że­nie ob­rą­czek przez mał­żon­ków czy przy­się­ga z unie­sio­ną dło­nią skła­da­na przez pre­zy­den­ta w sej­mie. Cho­dzi­ło o prze­nie­sie­nie winy za po­twor­ną zbrod­nię ma­so­we­go uśmie­rza­nia na siłę wyż­szą. Tylko Bóg ma prawo do po­to­pów – któ­re­go się zresz­tą zrzekł, ale nauka wy­kła­da­na lu­dziom w OSS-ach po­mi­ja­ła nie­wy­god­ne frag­men­ty Pisma Świę­te­go.

Ha­ru­spi­ko­wie wcho­dzi­li do sali, roz­mo­wy ci­chły, po chwi­li ktoś wy­bu­chał pła­czem, bła­gał o łaskę po­że­gna­nia bli­skiej osoby, ale uwa­ża­jąc, by cza­sem nie zła­pać ha­ru­spi­ka za rękaw, bo za na­ru­sze­nie nie­ty­kal­no­ści cie­le­snej funk­cjo­na­riu­sza tej służ­by gro­zi­ło dwa­dzie­ścia pięć lat wię­zie­nia. Boguś uwa­żał, że ha­ru­spi­ko­wie są cy­ni­ka­mi, za­le­ży im na wła­dzy, po­dzi­wie, pie­nią­dzach, bo sporo się za­ra­bia­ło w tej służ­bie, a może cho­dzi o kwe­stie am­bi­cjo­nal­ne, udo­wod­nie­nie wy­kła­dow­com, któ­rzy sta­wia­li ni­skie oceny albo ko­le­żan­kom i ko­le­gom, któ­rzy od­no­si­li się z lek­ce­wa­że­niem, że jed­nak nie było się wcale takim bez­na­dziej­nym, skoro teraz jest się kimś tak waż­nym. Są­dził tak do czasu, gdy po za­kwe­stio­no­wa­niu re­al­ność Pol­ski ha­ru­spi­ko­wie na­po­tka­li pro­blem z wró­że­niem.

– Wiesz, ile osób uśmie­rzy­li w ze­szłym roku? – spy­tał.

– Nie po­da­li da­nych. – Jagna za­czę­ła roz­ma­so­wy­wać skro­nie.

– In­for­ma­cja na stro­nie mi­ni­ster­stwa po­win­na zo­stać opu­bli­ko­wa­na na po­cząt­ku roku, a mamy li­sto­pad. Od czasu gdy po­wie­dzia­łem, że Pol­ska nie ist­nie­je, wy­stą­pi­ły pro­ble­my z od­czy­ty­wa­niem wróżb. Wy­ni­ki są nie­jed­no­znacz­ne – po­wie­dział ze zło­śli­wym uśmie­chem. – Do­sta­łem cynk od Kac­pra, że je­sie­nią po­ja­wi­ły się na­ci­ski w mi­ni­ster­stwie spra­wie­dli­wo­ści, po­szła zmia­na w usta­wie i tra­fi­łem do za­kła­du.

– Su­ge­ru­jesz, że stoją za tym ha­ru­spi­ko­wie?

– W cza­sie kry­zy­su lat 31-32 uśmie­rzo­no pra­wie 200 ty­się­cy ludzi. Potem nie było już ma­sów­ki tylko ści­słe prze­strze­ga­nie re­gu­ły so­li­dar­no­ścio­wej, jeden za jeden. Ale te kil­ka­dzie­siąt ty­się­cy rocz­nie normy trze­ba wy­krę­cić. Sły­sza­łem plot­kę, że w całym 2040 uśmie­rzy­li nie­ca­łe czte­ry ty­sią­ce, więk­szość w pierw­szym pół­ro­czu, czyli przed moim wy­zna­niem nie­wia­ry.

– Kre­ma­to­ria pra­cu­ją nor­mal­nie.

– Stwo­rzy­li Eko­lo­gicz­ny Po­chó­wek, żeby ob­słu­żyć zwięk­szo­ny ruch w bran­ży po­grze­bo­wej w cza­sie kry­zy­su. Od dawna funk­cjo­nu­ją jak zwy­czaj­na firma, wy­ko­nu­ją zle­ce­nia dla za­kła­dów po­grze­bo­wych, zwożą pad­nię­te bydło. Cho­dzi o efekt psy­cho­lo­gicz­ny, dym unosi się z ko­mi­nów, więc nowe pań­stwo dzia­ła. Mo­żesz po­py­tać w re­jo­no­wych biu­rach ha­ru­spi­cji, ile razy wró­żo­no w tym roku. Po­ja­wi­ły się nie­jed­no­znacz­ne wy­ni­ki, więc ogra­ni­czy­li wy­zna­cze­nia, żeby nie skom­pro­mi­to­wać służ­by.

– Skoro nie są cy­ni­ka­mi, wie­rzą?

– Tak, w śmierć. Uwa­ża­ją się za po­li­cję Naj­wyż­sze­go. Ucie­le­śnia­ją spra­wie­dli­wość i mię­dzy­po­ko­le­nio­wą so­li­dar­ność. Za­bez­pie­cza­ją przy­szłość na­ro­du. W hi­sto­rii mamy nie­ma­ło przy­pad­ków, że ktoś za­czy­na przyj­mo­wać wła­sną pro­pa­gan­dę za praw­dę. Co wię­cej, w pew­nym sen­sie mają rację, ten świat opie­ra się na wie­rze, ona go w pe­wien spo­sób oży­wia. W każ­dym razie na­praw­dę od­czy­tu­ją coś z tych cho­ler­nych wą­trób.

– Mam taką teo­rię – cią­gnął Boguś – że pre­mier we­zwał na dy­wa­nik szefa ha­ru­spi­cji kra­jo­wej, żeby wy­tłu­ma­czył spa­dek uśmie­rzeń. Za­po­trze­bo­wa­nie na przy­śpie­szo­ne zgony prze­cież nie znik­nę­ło. A ten po­wie­dział, że to wina mojej nie­wia­ry. Przy­pusz­czal­nie rzą­dzą­cy pod­ję­li próby zła­ma­nia ha­ru­spi­ków, ale nie­ocze­ki­wa­nie na­po­tka­li silny opór. W pań­stwie wy­ro­sła im służ­ba zor­ga­ni­zo­wa­na, lo­jal­na nie wobec rządu i par­tii, ale idei no­we­go pań­stwa i Naj­wyż­sze­go. Była obawa, że jak jakiś par­tyj­niak wy­lą­du­je w szpi­ta­lu, zo­sta­nie wy­zna­czo­ny i aku­rat uda się od­czy­tać wróż­bę.

– A nie mogli ich zli­kwi­do­wać, usta­wo­wo?

– Żeby prze­grać wy­bo­ry, czy może po to, by pro­ble­my ze szpi­ta­la­mi wró­ci­ły? Poza tym nie chcie­li iść na zwar­cie z bła­he­go w grun­cie rze­czy po­wo­du. Skoro ha­ru­spi­ko­wie ubz­du­ra­li sobie, że nie­wia­ra jed­ne­go czło­wie­ka za­cię­ła wy­daj­ny sys­tem uni­ce­stwia­nia jed­no­stek już nie­przy­dat­nych, można bez pro­ble­mu tego czło­wie­ka po­świę­cić, oszczę­dza­jąc sobie kło­po­tów. Jed­nost­ka zerem, jed­nost­ka bzdu­rą.

– Nie zo­sta­łeś ska­za­ny na karę śmier­ci, dla­te­go że w Pol­sce zo­sta­ła znie­sio­na. A jed­nak przed uśmie­rze­niem prze­nie­śli cię z za­kła­du psy­chia­trycz­ne­go do wię­zie­nia, no­sisz kaj­dan­ki. Dzien­ni­ka­rze, Hel­siń­ska Fun­da­cja Praw Czło­wie­ka, Amne­sty In­ter­na­tio­nal na­zy­wa­ją spra­wę wprost.

– Sie­dzia­łem w psy­chia­try­ku, ale trak­to­wa­li mnie go­rzej niż re­cy­dy­wi­stę. To zna­czy na po­cząt­ku było w miarę nor­mal­nie, straż­ni­cy byli okej. Pew­ne­go dnia jed­nak przy­je­cha­li jacyś go­ście w cy­wil­nych ubra­niach, za­cią­gnę­li mnie do izo­lat­ki. Trzy­ma­no mnie tam przed mie­siąc. Jak w końcu mnie wy­cią­gnę­li, nie mo­głem kon­tak­to­wać się z praw­ni­kiem przez ko­lej­ny mie­siąc. Byłem cał­ko­wi­cie od­izo­lo­wa­ny. Za­przy­jaź­nio­ny straż­nik po­wie­dział, że mu przy­kro. Od niego do­wie­dzia­łem się, że wpro­wa­dzi­li karę śmier­ci. Po ko­lej­nym ty­go­dniu, jak gdyby nigdy nic, wpu­ści­li w końcu praw­ni­ka. Oka­za­ło się, że była ko­lej­na no­we­li­za­cja i w prak­ty­ce je­stem ska­za­ny na śmierć, bez pro­ce­su i moż­li­wo­ści od­wo­ła­nia. W końcu to kwe­stia me­dycz­na.

– Mógł­byś wy­ja­śnić, nie wszy­scy śle­dzą zmia­ny w pra­wie.

– Cho­dzi o re­for­mę szpi­ta­li psy­chia­trycz­nych kiedy za­czę­li uśmie­rzać psy­chicz­nie cho­rych.

– Jaki ma to zwią­zek z twoją karą?

– Spójrz­my na całą le­gi­sla­cję, na pod­sta­wie któ­rej stwo­rzo­no nowe pań­stwo. Po­cząt­ko­wo wielu le­ka­rzy nie chcia­ło współ­pra­co­wać, wy­bu­cha­ły bunty. Spory pro­cent z nich prze­kra­czał próg 70. lat, więc gro­zi­ło im uśmie­rze­nie, ale tych młod­szych nie było czym po­stra­szyć. W usta­wie o psy­chia­try­kach jed­nym za­pi­sem sta­tus wa­rzyw przy­zna­no każ­de­mu, kto prze­szedł choć­by se­zo­no­wą de­pre­sję, cier­piał na ner­wi­cę na­tręctw lub le­czył cho­ro­bę al­ko­ho­lo­wą. A mło­dzi le­ka­rze nie wy­ra­bia­li ner­wo­wo tego, co się dzia­ło w szpi­ta­lach, na długo przed kry­zy­sem z po­cząt­ku lat 30-tych i po­li­ty­ką uśmie­rza­nia.

– Prze­pis jest prak­tycz­nie mar­twy. Ha­ru­spi­ko­wie spo­ra­dycz­nie wy­zna­cza­ją ludzi z pro­ble­ma­mi psy­chicz­ny­mi. Cho­dzi­ło o pie­lę­gniar­ki.

– Fakt, po­trze­bo­wa­li ich w zwy­kłych szpi­ta­lach, za­kła­dom psy­chia­trycz­nym przy­dzie­lo­no służ­bę wię­zien­ną po pod­sta­wo­wym prze­szko­le­niu me­dycz­nym. Ale jeśli zbun­to­wa­ny le­karz, nie­wy­god­ny po­li­cjant czy dzien­ni­karz, który wid­nie­je w re­je­strze, trafi na od­dział, po­wiedz­my po wy­pad­ku sa­mo­cho­do­wym, może od­wie­dzić go ha­ru­spik.

– A jed­nak teo­ria spi­sko­wa.

– Praw­ny me­cha­nizm jest go­to­wy i tu do­cho­dzi­my do mo­je­go przy­pad­ku. Po je­sien­nej no­we­li­za­cji, osoby kwe­stio­nu­ją­ce re­al­ność Pol­ski lub kry­ty­ku­ją­ce po­li­ty­kę uśmie­rza­nia otrzy­mu­ją au­to­ma­tycz­nie sta­tus osób cier­pią­cych psy­chicz­nie i są wy­sy­ła­ne na przy­mu­so­we le­cze­nie do za­kła­dów z wszech­wład­ny­mi ha­ru­spi­ka­mi. Do­tych­czas wska­zy­wa­li tylko star­ców, ludzi w sta­nie we­ge­ta­tyw­nym lub kom­plet­nie sza­lo­nych. Ale pierw­szy raz spra­wa do­ty­czy prze­cięt­ne­go czło­wie­ka i chyba stąd wzię­ło się me­dial­ne po­ru­sze­nie, nieco bar­dziej licz­ne pro­te­sty i nasza roz­mo­wa.

– Jak bę­dzie wy­glą­dał za­bieg?

– Żeby ulżyć mi w psy­chicz­nym cier­pie­niu za­bi­ją mój mózg spe­cjal­ną sub­stan­cją, cu­bi­tu­sem opra­co­wa­nym przez kon­cern Biol­chem. Moja nie­wia­ra zo­sta­nie wy­eli­mi­no­wa­na. Na­stęp­ne­go dnia przyj­dzie ha­ru­spik i prze­pro­wa­dzi wró­że­nie. Potem odłą­czą apa­ra­tu­rę pod­trzy­mu­ją­cą życie. Trze­ba przy­znać, że jest to bar­dzo ela­stycz­ne, dla nie­któ­rych może być eu­ta­na­zją, dla in­nych wolą bożą, a wszyst­ko zgod­ne z li­te­rą prawa.

 

***

 

Po­trze­bo­wa­ła prze­rwy. Szczu­płe­go straż­ni­ka zmie­nił jakiś ner­wo­wo mru­ga­ją­cy, prysz­cza­ty ano­nek. Za­pro­wa­dził Jagnę do po­ko­ju so­cjal­ne­go, w któ­rym było nie­wiel­kie okno. Uchy­li­ła je i na­bra­ła w płuca wil­got­ne­go, za­la­tu­ją­ce­go spa­le­ni­zną po­wie­trza. Na­szła ją obawa, że zo­sta­ła wy­zna­czo­na do prze­pro­wa­dze­nia tego wy­wia­du dla­te­go, że le­czy­ła się na de­pre­sję i jej na­zwi­sko wid­nia­ło w spi­sie mi­ni­ster­stwa. Miała wra­że­nie, że ktoś na nią pa­trzy. Spoj­rza­ła w stro­nę funk­cjo­na­riu­sza, który ją przy­pro­wa­dził. Opar­ty o ścia­nę ko­ry­ta­rza pisał z kimś na te­le­fo­nie, a jego prysz­cza­ta twarz na zmia­nę kur­czy­ła się w uśmie­chu lub za­sty­ga­ła w sku­pie­niu.

Czy mogli jej nie wy­pu­ścić? Ra­czej nie, wła­dzy za­le­ża­ło, żeby wy­wiad się uka­zał tylko bez nie­wy­god­nych fak­tów. Cho­dzi tylko o to, by wolna prasa in­for­mo­wa­ła spo­łe­czeń­stwo, sta­rzy lu­dzie nie cier­pie­li, a kre­ma­to­ria pra­co­wa­ły. Czy ktoś się z nią skon­tak­tu­je i wy­ja­śni, które fakty le­piej po­mi­nąć? Praw­do­po­dob­nie nie, prze­cież sama po­win­na to roz­są­dzić we wła­snym su­mie­niu. Oni tylko wy­zna­czy­li od­po­wied­nią osobę, młodą, nie­do­świad­czo­ną dzien­ni­kar­kę, którą mają w gar­ści. Dzien­ni­kar­kę z de­fek­tem.

Wró­ci­ła do sali wi­dzeń z bu­tel­ką wody i po­ma­rań­czo­wym so­kiem w kar­to­ni­ku z au­to­ma­tu. Boguś nie lubił soków więc po­da­ła mu wodę. Włą­czy­ła re­kor­der i prze­szła do ostat­niej czę­ści wy­wia­du.

– Co po­czu­łeś, gdy zro­zu­mia­łeś, że nie żar­tu­ją i zo­sta­niesz uśmier­co­ny.

Boguś uniósł brwi, a jego chło­pię­cą twarz wy­krzy­wił uśmiech.

– Gniew? Złość? – do­py­ta­ła.

– Pa­mię­tam, jak zu­peł­nie serio spy­ta­łaś, czy to co po­wie­dzia­łem, jest stwier­dze­niem faktu czy po­glą­dem fi­lo­zo­ficz­nym. Strasz­nie mi to za­im­po­no­wa­ło.

– A oka­za­ło się, że je­stem ko­lej­ną ba­nal­ną re­por­ter­ką że­ru­ją­cą na emo­cjach. Przy­kro mi, że cię roz­cza­ro­wa­łam.

– Nie, coś ty – za­prze­czył spe­szo­ny. – Wtedy byłem już prze­ko­na­ny, że wszyst­ko jest wy­my­słem, chorą fan­ta­zją. Zro­dzi­ła się we mnie cie­ka­wość, do czego to wszyst­ko do­pro­wa­dzi. Jak w re­ali­stycz­nym śnie, który nie chce się skoń­czyć – pod ko­niec głos mu się za­ła­mał. Od­chrząk­nął i spo­waż­niał.

– Po­słu­chaj, może w końcu po­wiem, o co cho­dzi z tym do­wo­dem – za­pro­po­no­wał wbi­ja­jąc w nią znie­cier­pli­wio­ne spoj­rze­nie.

– To jest chyba ostat­ni mo­ment. Zo­sta­ło nam pięt­na­ście minut.

Oboje zer­k­nę­li na straż­ni­ka, który stał pod ścia­ną z dłoń­mi zło­żo­ny­mi na klam­rze pasa z ka­bu­rą i nie­obec­nym spoj­rze­niem.

– Jak mó­wi­łem, wiara w na­szym świe­cie jest naj­waż­niej­sza. Zro­zu­mia­łem to, gdy byłem w za­mknię­ciu. Prze­stań wie­rzyć w swój re­kor­der i prze­sta­nie na­gry­wać. No spró­buj.

Po­tar­ła nos i scho­wa­ła urzą­dze­nie do skó­rza­ne­go ple­cacz­ka.

– Ro­zu­miem, że żad­ne­go do­wo­du nie ma?

– Jeśli lu­dzie prze­sta­ną wie­rzyć ten świat znik­nie, ro­zu­miesz? Oni nie chcą, żeby to zna­la­zło się w ma­te­ria­le. Pro­szę, żebyś nie usu­wa­ła tego z tek­stu. Pa­mię­tasz, ja de­cy­du­ję, co jest on-re­cord.

– Ale ja de­cy­du­je, co się znaj­dzie w tek­ście.

Do sali wkro­czy­ła ha­ru­spik. Jagna naj­pierw usły­sza­ła trzask, a póź­niej zo­rien­to­wa­ła się, że był to od­głos opar­cia jej krze­sła ude­rza­ją­ce­go o pod­ło­gę. Stała wy­pro­sto­wa­na i go­to­wa do obro­ny, cho­ciaż nie wie­dzia­ła jesz­cze przed czym. Na pewno nie da się tu za­tłuc bez wy­dłu­ba­nia komuś oka albo zmiaż­dże­nia jąder. Ha­ru­spik po­wo­li zbli­ży­ła się do niej wy­uczo­nym, po­wol­nym kro­kiem funk­cjo­na­riu­szy tej eli­tar­nej służ­by. Miała około pięć­dzie­się­ciu lat, krót­kie czar­ne włosy, oczy ła­god­ne i dziew­czę­ce, le­d­wie do­strze­gal­ne zmarszcz­ki wokół ust. No­si­ła mun­dur, gra­na­to­wy, pra­wie czar­ny, z wy­so­kim koł­nie­rzem. Na lewej pier­si błysz­czał sre­brzy­sty orzeł z wpi­sa­ną w jego roz­pię­te skrzy­dła błę­kit­ną li­te­rą „H”, która przy­po­mi­na­ła złą­czo­ne krzy­że. Ha­ru­spik omi­nę­ła stół i za­trzy­ma­ła się obok Jagny. Po­sta­wi­ła na miej­sce wy­wró­co­ne krze­sło.

– Moja mama – oznaj­mił Boguś.

– Dzień dobry. – Jagna wy­cią­gnę­ła dłoń, ale zaraz cof­nę­ła ją za­wsty­dzo­na.

– Dzień dobry – od­po­wie­dzia­ła ha­ru­spik.

Jagna prze­wie­si­ła ró­żo­we futro na swoje krze­sło, a matka Bo­gu­sia za­ję­ła wolne miej­sce.

– Przy­pusz­cze­nia syna są traf­ne, rze­czy­wi­ście służ­ba na­po­tka­ła pro­blem. Więk­szość z nas ro­zu­mie, że ten świat opie­ra się na wie­rze. Cho­ciaż ja nie po­su­wa­ła­bym się tak da­le­ko jak mój syn, że jest nie­praw­dzi­wy. Choć nawet gdyby tak było, to nie od­bie­ra po­wa­gi na­szym ży­ciom. Każdy się tro­chę wy­cier­piał, praw­da pani Jagno? – Po­pa­trzy­ła na nią nie­przy­jem­nym wzro­kiem. – Ale wobec tego, że mo­je­go syna czeka po­ju­trze… – urwa­ła na chwi­lę i pod­ję­ła wątek mó­wiąc nieco gło­śniej. – Niech pani na­pi­sze, że wszyst­ko jest ilu­zją, nawet jeśli to kłam­stwo. Może to jest szan­sa, że do eg­ze­ku­cji nie doj­dzie, a wszyst­ko trafi szlag!

Ja­gnie udało się w końcu opa­no­wać nerwy, serce biło już spo­koj­niej. Za­czął w niej wzbie­rać gniew. Po­my­śla­ła, że ha­ru­spi­ko­wie, rząd, kto­kol­wiek, mogą chcieć wła­śnie tego, żeby te wszyst­kie zbrod­nie tro­chę zmięk­czyć, wci­snąć lu­dziom bzdu­rę, że to tylko sy­mu­la­cja.

– Z całym sza­cun­kiem, ale brzmi pani jak dziec­ko. Mam na por­ta­lu in­for­ma­cyj­nym na­pi­sać, że ży­je­my w zmy­ślo­nym świe­cie?

– Na­praw­dę wie­rzę, że to jest nie­praw­dzi­wy świat – wtrą­cił Boguś. – Ale kiedy sie­dzisz w celi śmier­ci. Po­wta­rzam – uśmiech­nął się ner­wo­wo. – W celi śmier­ci. Ten lęk na­praw­dę nie po­trze­bu­je wiary. Roz­wi­ja się w tobie jak cho­ro­ba – po­wie­dział pu­stym gło­sem.

Jagna wsta­ła, ubra­ła futro i za­rzu­ci­ła na ramię skó­rza­ny ple­cak. Spoj­rza­ła na Bo­gu­sia i jego matkę. Twarz ha­ru­spik była pęk­nię­ta od smut­ku. Jagna kiw­nę­ła głową na po­że­gna­nie i skie­ro­wa­ła się do wyj­ścia. Szła szyb­ko. Chcia­ła czym prę­dzej wró­cić do re­dak­cji i spi­sać wy­wiad.

– Byłaś moją je­dy­ną szan­są. Głu­pio by­ło­by nie spró­bo­wać – krzyk­nął za nią.

Po­czu­ła coś dziw­ne­go, jakby mdło­ści. Od­wró­ci­ła się i po­wie­dzia­ła:

– Nie po­mo­gę wam. – Spoj­rza­ła na Bo­gu­sia. – Chcia­ła­bym, żeby cię to omi­nę­ło, żebyś nie był w tym sam – prze­nio­sła wzrok na mil­czą­cą matkę. – Bo do­brze wiesz, że je­steś i bę­dziesz w tym sam, aż do końca.

– Jeśli ci się to do cze­goś przy­da, mo­żesz na­pi­sać, że przed eg­ze­ku­cją czu­łem zwie­rzę­cy strach – rzekł sucho.

Jagna szyb­kim kro­kiem opu­ści­ła salę.

 

 

14 li­sto­pa­da 2041 roku

 

Zro­bi­ło się mroź­no, na uli­cach nie było sa­mo­cho­dów. Lu­dzie zbie­ra­li się na pla­cach. Pa­li­li świecz­ki, trzy­ma­li za ręce, od­ma­rza­ły im nosy.

Dzie­sięć minut przed ósmą roz­po­czę­ła się trans­mi­sja z za­kła­du kar­ne­go na Mo­ko­to­wie. Dwóch straż­ni­ków wpro­wa­dzi­ło Bo­gu­sia do sali, skó­rza­ny­mi pa­sa­mi przy­wią­za­li go do łóżka. Na­stęp­nie po­ja­wił się ane­ste­zjo­log i jesz­cze jeden męż­czy­zna w far­tu­chu na­rzu­co­nym na szary gar­ni­tur. Sły­chać było od­de­chy, sze­lest ma­te­ria­łów. Byli spo­koj­ni i sku­pie­ni na za­da­niu jak na­ukow­cy w la­bo­ra­to­rium. Z dru­gie­go te­le­wi­zo­ra do­bie­ga­ła mo­dli­twa wier­nych zgro­ma­dzo­nych w sank­tu­arium ja­sno­gór­skim:

Matko Boska od pa­ją­ków

Matko Boska z żółtą twa­rzą

Matko Boska z orlim pió­rem

Łzo astral­na i ko­pal­na

W kie­sze­ni Jagny za­brzę­czał te­le­fon. Wsłu­cha­na w mo­dli­twę nie ode­bra­ła, się­gnę­ła do­pie­ro póź­niej, gdy prze­stał dzwo­nić. Sms od taty: „Agrest najadł się ta­ble­tek. Płu­ka­nie żo­łąd­ka, za­dzwoń”. Oj­ciec ode­brał po pierw­szym sy­gna­le i wy­ja­śnił, jak wy­glą­da sy­tu­acja. Star­szy brat spał po za­bie­gu, w ciągu naj­bliż­szych go­dzin miało wy­ja­śnić się, czy wą­tro­bę da się ura­to­wać.

Zło­to­pal­ca krą­gło­gło­wa

Pysz­no­oka wą­sko­sto­pa

Módl się za nami grzesz­ny­mi,

Teraz i w go­dzi­nę śmier­ci na­szej

Jagna stała przed te­le­wi­zo­rem i za­czę­ła szep­tać słowa mo­dli­twy wsłu­cha­na w chór ty­się­cy wier­nych. A prze­ciw nim był krzyk. Cu­bi­tus nie za­bi­jał na­tych­miast. Tak, był krzyk. Ale po krzy­ku zwy­kle na­stę­pu­je cisza.

 

Ko­niec

Wy­ko­rzy­sta­no frag­ment wier­sza „Mo­dli­twa” Sta­ni­sła­wa Gro­cho­wia­ka.