Imię dla kundla

IMIĘ DLA KUNDLA

 

Z zapisków Aspnysa

 

Z dziecieństwa zapamiętałem sporo, acz nie wszystko. Pewnie to i lepiej. Na świat pisane mi było przyjść przeciskając się przez łono pewnej bogini. Później przy każdej okazji złośliwcy nie omieszkali się zaśmiać, że moje narodziny z przeciskaniem nie miały wiele wspólnego.

– Jakby nie ten wielki łeb, Gyzesse wyplułaby go z piczy na śpiocha.

Takie i podobne drwiny padały zwykle na mój widok zamiast powitań. Miotali je wszyscy. No prawie wszyscy, jasnym było, że członkowie Chwalebnej Ławy nie zaszczycą choćby mruknięciem pośledniego bożka, w dodatku chłystka. Nawet gdyby lędźwie któregoś z nich nawiedziła chuć nagła, pewnikiem wybrałby sobie ładniejszego chłopca. Znając z opowieści ich wyczyny, w myślach często dziękowałem matce, że nie przekazała mi swego powabu.

By dziękować jej osobiście, nie miałem specjalnie sposobności. Odkąd pomnę, większa część jej boskiego żywota upływała w pozycji horyzontalnej. Gdy zdarzało się, że odwiedzałem jej pałacyk, przeważnie zastawałem ją leżącą. Czasami samą i śpiącą, otoczoną pustymi flaszami po obrzydliwie słodkim winie, częściej w towarzystwie, na wpół przytomną, jęczącą pod którymś z nieśmiertelnych. Kilka razy – o zgrozo! – zdarzyło się, że polegiwał na niej jakiś z tych, których hodujemy. Wiele widziałem, ale to w sam raz wolałem rychło wyprzeć.

Nie znając ojca i nie mogąc liczyć na względy matki, z nudów chłonąłem wiedzę. Dla skorego do nauk młodego boga jej źródła stały otworem. Więcej niż gorliwie i bardziej, niżby nakazywał obyczaj, czerpałem nauki z Krynicy Sensów. Przeciwnie do zblazowanych bożków, na pewno lepiej urodzonych ode mnie, w lot stałem się faworytem szanowanego Hyppekona. Wśród znanych mi bóstw uchodził on za dziwadło, ale i autorytet.

Rektor Hyppekon z własnej woli przybrał postać zgrzybiałego starucha. Owszem, zdarzało się to i pozostałym bogom. Oni jednak dokonywali takich metamorfoz jedynie czasowo, chcąc dla własnych kaprysów zbrzydzić obcowanie płciowe młodym dziewicom, akolitkom ich kultów. Hyppekon był ponad to. Nie dbał o rozgłos i cześć wśród hodowlanych. Zresztą wśród bogów też nie. Może tak z raz na stulecie objawiał się w jednej z pięciu wzniesionych ku jego czci kaplic(…)

 

***

 

– Wchodząc w jakie miejsce, warto by rozeznać prawa, które nim władają. Choćby te najważniejsze – zauważył trzeźwo Małosolny. – Czy hołdować im? – zaśmiał się gburowato, czyli we właściwy dla siebie sposób. – Wszystkich to się nie da… ni przyswoić, ni przestrzegać.

– Cóż więc mam czynić? – zapytał nerwowo Paramuch.

– Staraniem się wykaż. Myśl. Mało mów i wiele słuchaj. A jeśli chodzi o detale, nie troskaj się nazbyt. Mnisi ci, chociaż dają pozór nie wiadomo jakich mędrków, już dawno pogubili to, co najpierwsze być winno. – Małosolny omiótł współczującym wzrokiem monstrualny klasztorny budynek. – Widzisz, chłopcze, oni pogubili ducha.

– Ale… jak to? Nie pojmuję ni w ząb! Ślęczą na tym bezludziu całe życie, z daleka od wszystkiego, czym może skusić świat. Przywdziewają cudaczne szaty, uczą się formuł w dawnych językach, hołubią księgi, z których co druga więcej warta, niż kilka wiosek razem. Gdzie, na bogów, trudniej zgubić ducha niż tu?

– W tym sęk, tutaj to jak igraszka. I żebyś się nie dziwował, gdy pomiarkujesz, że ten z twoich mistrzów, który najgłośniej opiewa cnotę ubóstwa, wieczorami, już samemu i cichcem przelicza monety. Takoż samo, zapalczywy piewca płciowej czystości, znany jest wszem jako lubieżnik, który najwięcej wsiowych dziewek wyobracał i to na takie podłe sposoby, że wybacz, ścisły opis zmilczę.

– To po kiego gada mam się pchać między takich opojów, liczykrupów i rozpasańców? – Paramuch niemal gotował się od środka. – Ja jedynie pragnę wyuczyć się fachu, żeby móc poślubić i utrzymać Malwę…

– O opojach nie wspominałem. – Ponownie roześmiał się Małosolny – Chociaż tak… prawdę rzekłeś! Za tymi murami to chlejus żłopa moczymordą pogania! Zresztą, na psa urok, pijacy to pół biedy przy niektórych takich, co miast chędożyć wieśniaczki upatrują sobie pacholaków. Rada na to jest jedna: sypiaj czujnie i zadem do ściany.

Paramuch nerwowo przełknął ślinę, a jego czoło zrosiło kilka kropel potu. Małosolny, widząc lęk u rozmówcy, podjął uspokajająco:

– No, ale takich na przeszło setkę jest raptem kilku, szybko się rozeznasz, który to, a który. Chwytaj wiedzę, póki choć okrawki jej tutaj ostały. Mnichów też się nie bój, są tacy sami, jako inni ludzie. Znaczy różni. Przebierają się w paradne fatałaszki, mawiają długo i zawile, ale każdy z nich jest podobny do mnie czy do ciebie. Kości i trzewia obleczone skórą, i to ukryte, nie wiedzieć gdzie, tchnienie bogów. No, dobra. Czasu żal. Przynajmniej mojego. Łap za kołatkę i dobijaj się do furty, póki nie zmierzcha!

 

***

 

„O na świętych pięć sutków Gunaluwy! Toż to kula! Żywa kula sadła”. Paramuch stał jak wryty przed okrągłym niczym księżyc w pełni obliczem mnicha. Ten nie zaszczycił przybyłego nawet przelotnym spojrzeniem. Jedną dłonią wertował oprawioną w skórę księgę, drugą zaś podsuwał sobie do ust niedopieczony udziec.

– Siada, no! Niech siada – zapiszczał ponaglająco mnich, nie przerywając żadnej z wykonywanych czynności. Wysoki, drażniący tembr głosu, przywodzący na myśl bardziej podlotka, niż nobliwego kapłana dopełniał miary groteski.

Paramuch nie wybijając się z odrętwienia, odruchowo spełnił rozkaz tłuściocha. Ten wreszcie uniósł łeb znad księgi i otaksował przybyłego.

– Paramuch z Mrużalina, herbu Skrzydlata Studnia (…) pierworodny syn Puszka i Sitolicy, urodzony czterysta i osiem wiosen po Drugiej Słonej Krzywdzie, jedenastego dnia miesiąca (…) – czytał otyły człek, rytmicznie jak maszyna szczegóły z życiorysu przybysza. Wymieniwszy wszystkie sioła, które to oprócz Mrużalina miały przypaść Paramuchowi w spadku, kłapnął księgą tak zamaszyście, że przy okazji strącił z blatu sekretarzyka misę. Ta potoczyła się po dębowej podłodze i po krótkich, acz intensywnych podrygach rozpękła się na różnych rozmiarów skorupki.

– A, przydrożny pies ją trącał! – rzucił beztrosko grubas, chwytając w nalaną dłoń kielich, na dnie którego mieniły się jeszcze resztki rubinowego napitku. Zamachnął się widowiskowo i po chwili mozaika z fragmentów salatery wzbogaciła się o odłamki kolejnego naczynia. – Prawdę powiadam ci, Paramuchu! Cała wataha kundli, po ojcu przybłędzie i suczej maci wilczycy, jebała te nędzne fajanse, skoro bogowie zesłali nam do terminu syna tak znamienitego rodu.

– Nie uchodzi mi słuchać tych pochwał, panie. – Zażenowany Paramuch z trudem wydobył z siebie głos. – Wszak ród mój czczę wielce, a miejsce w mym sercu ma zaraz po bogach, jednako pamiętam, że to czyny mają za mnie przemawiać.

– O! I taki do czynu wyrywny – zaszczebiotał mnich, szczypiąc Paramucha w policzek. Lepkie od smalcu (i bogowie raczą wiedzieć od czego jeszcze!) paluchy zakonnika przyprawiły chłopaka o odruch wymiotny, który ten, siłą woli ledwie zdołał zdusić. – Ale rację masz, mój młody przyjacielu! Bogowie nie po próżnicy zostawili taki, a taki porządek świata, nasza rzecz go pielęgnować. – Ton wypowiadanych słów znienacka przeszedł z kpiarskiego w niepokojąco mentorski. – Jako twój wielki ród zaczął się gdzieś w mroku dziejów, tak godzi się byś i ty, dążąc ku świetności zaczął od mroku!

Paramuch nie rozumiał, co jego rozmówca miał na myśli. Pamiętając pouczenia Małosolnego, postanowił od tej pory solennie się ich trzymać.

Mało mów i wiele słuchaj – odbijało mu się w głowie, jakby echem, niestety chyba już poniewczasie.

Rad nierad uciekł w milczenie. By doprawić je nieco pokorą, powoli spuścił oczy. Następny ruch należał do silniejszego.

– Psiarnia, tak… Myślę, że zaczniesz od psiarni. – Słowa grubego brzmiały piskliwie i nie odsłaniały żadnych emocji.

Chłopak na pomoc z zakamarków pamięci przywołał formułkę, której skrzętnie wyuczył się, pozostając pod opieką Małosolnego.

– Niech melodia słów twoich losowi memu ulepi kształt!

– Niech ulepi, niech ulepi – przytaknął zakonnik, zanosząc się przy tym od donośnego śmiechu. Paramuchowi przeszło przez myśl, że po stokroć milej byłoby słuchać roztrojonej gęśli. – Czekaj no, poślę po brata Susa, zawiedzie cię na twe nowe włości.

 

***

 

– Tu sypiał będziesz. – Przygarbiony chudzielec wskazał od niechcenia Paramuchowi barłóg w kącie ponurej, zagrzybionej i pozbawionej otworów okiennych izdebki. – Znaczy się, jak skończysz obrządek przy psach. Wcześniej ani się waż, bo posmakujesz Pana Cierpliwego.

Młodzieniec nie zdążył nawet pytająco spojrzeć na brata Susa, gdy ten wysunął zza pasa wiążącego szatę długi na ponad dwie stopy i szeroki jak męskie przedramię pozłacany pręt. Paramuch nie miał odwagi, by przyjrzeć mu się dokładniej, zauważył jednak, że artefakt ów połyskuje nie tylko dzięki złoceniu. Złowrogiego majestatu dopełniał wijący się niczym wąż rząd kanciasto oszlifowanych szafirów.

– Pan Cierpliwy wychował już niejedno pokolenie zakonnych psiarczyków. Co bystrzejszym nadto było go ujrzeć, głupsi często ciągali go w tany. – Brat Sus uśmiechnął się, odsłaniając wybrakowane uzębienie. – Zasady są proste: rób swoje, a poza to, co do ciebie należy, nosa nie wytykaj. Bogowie w swej niezgłębionej mądrości zrządzili, że tobie w udziale przypadło sprawować pieczę nad Lawiną. Lawina jest szczenna, za tydzień ma rozwiązanie. Żyjmy nadzieją, że będzie szczęśliwe. – Mnich ujął w garść Pana Cierpliwego i znacząco nim pomachał.

– Niech nasza nadzieja z wolą bogów w jedno zgodne się splecie – pospiesznie podjął Paramuch. – Pragnąłbym jednak, mistrzu, prosić cię o bliższe wskazówki. Jako żyję, nie dane mi było oglądać takiego psa.

– Pewno, że nie było ci dane. Gdzie tam wiejskim szlachciurom do prześwietnych, zakonnych sfor? – dworował sobie Sus. – Jednako za narzędzia wystarczą ci chęci najszczersze. Lawina, chociaż droższa od wszystkich twych wiosek i co tam jeszcze dobrego będąc dziedzicem na Mrużalinie otrzymasz, otóż Lawina w samej istocie jest jak każde inne bydlę. Potrzeba jej żreć, napić się i wyspać.

– I natenczas kontenta będzie?

– Wyucz się szczekać, a sam jej zapytasz. Zważaj sumiennie, by nie żarła nic nadto, co ci bracia z rzeźni dla niej przyniosą. I choćby boska ladacznica Gyzesse zlazła w te progi i wszystkimi swymi otworami cię mamiła, nie waż się połasić nawet na kęs!

– Jakże to?! – uniósł się Paramuch. – Wybacz zuchwałość, panie, ale nawet morzony głodem tak bym się nie skalał! Nie wyniosłość, wszak, a litera prawa boskiego… – Tu zamilkł, bo mnich znacząco poklepał się po szacie w okolicy miejsca, gdzie tkwił Pan Cierpliwy.

– Li tylko moja to fantazja, czy przyjdzie ci wieczerzać z ludźmi, z psami, czy z rogacizną. A nauczać będziesz sztuczek pomiot Lawinowy, nie brata Susa bożych prawideł!

Chłopak westchnął w duchu, runął kolanami na klepisko i wyrzucił na jednym tchu:

– Niech melodia słów twoich losowi memu ulepi kształt!

 

***

 

– Zdaje się, najdroższy Aspnysie, że na dzisiaj już ci wystarczy. – Stary Hyppekon z hukiem zamknął książkę, obłożoną w ociekającą strumieniami wody okładkę.

Chociaż krople gęsto bryzgały na obydwu bogów, stronice – o dziwo – pozostawały suche. Aspnys, mimo wielogodzinnych studiów nad księgą u boku Hyppekona, zdawał się być ciągle zdumiony. Starzec, dostrzegłszy to, zaśmiał się.

– Kuglarstwo z tą okładką! Jarmarczne figle, ot co! A wiesz może na co to potrzebne?

Młody bóg zastanawiał się przez dłuższą chwilę.

– Wnoszę, że to ma odwracać uwagę od tego, co zawiera. Żeby niepowołani, niegodni nie mogli jej przeczytać i objąć rozumem.

Hyppekon powoli pokiwał głową.

– Prawda to i nie prawda. To i to naraz.

Aspnys spojrzał na nauczyciela pytająco, łaknąc dalszych wyjaśnień. Był pewien, że je otrzyma, ale nie od razu i nie wprost. Dostojny Hyppekon zwykł dawkować wiedzę, tak jak medyk czyni to z lekarstwem.

– A cóż takiego ty sam, Aspnysie, zrozumiałeś z dzisiejszych czytań?

Serce bożka ogarnął wstyd. Pamiętał jednak, że z Hyppekonem można rozmawiać tylko szczerze.

– Niektóre pojedyncze wyrazy i tylko tyle – wykrztusił. – Żeby być najbliżej prawdy, powiem: nie zrozumiałem z niej nic.

Naraz sędziwa twarz boskiego profesora rozpromieniła się z mocą równą gwieździe. Bijący z niej blask stał się tak intensywny, że Aspnys, mimo swej nadprzyrodzonej natury, musiał zmrużyć oczy.

– Świetnie. Zatem zrozumiałeś wszystko. Wiesz już, że w „Cieknącej Księdze” nie ma nic godnego uwagi. Bełkot wierutny w dziwaczność przyobleczony.

– Na darmo więc ją spisali?

– Nie. Dla tych, co zrozumieją. Gdy rozeznasz źródło głupoty, zdobywasz potężny oręż.

– Czy zechcesz mi zdradzić, jak zaprząc go do walki, czcigodny Hyppekonie?

– Wystaw na pełnię światła i czekaj. Muchy znajdują zdrój w kloacznych dołach, a głupota wszelaka w głowach boskich i ludzkich po równej obfitości zasiana. Łaknie, więc bieży do swoich źródeł.

– Nie może być! – Zapalił się Aspnys. – Dziś rano widziałem, gdy stałeś, czytałeś i tłumaczyłeś jakieś zawiłości, a najświetniejsi z Chwalebnej Ławy siedzieli w kręgu niczym zaklęci. I nawet Rądru, pan i władca płonących gazowych sznurów, nie ważył się chrząknąć! Pyszna i wyniosła Jubuwima, ta sama, co jej głowę i łono porastają szczerozłote kłaki, spijała każde słowo, które opuściło twoje usta. Jak więc to?

– Właśnie tak. Głupcy lgną do głupoty łapczywie, krztuszą się nią. Nadstawiają jej uszy, nozdrza i zady, radzi, gdy ona raczy ich posiąść.

– Tako rzeczesz o Chwalebnej Ław… – Aspnys nie zdążył dopowiedzieć do końca. Hyppekon z wymownym uśmiechem przyłożył palec wskazujący do swoich warg.

– Nie wszystko potrzeba nazywać. Nie wprost.

Przez chwilę obydwaj stali naprzeciw siebie w milczeniu. Ciszę przerwał Aspnys.

– Daruj mi śmiałość, Hyppekonie, ale… – słowa z trudem przeciskały się bożkowi przez gardło – ale rzekłeś jeszcze u zarania naszych nauk, że dane mi będzie rozeznać, kim jest ten, który zgotował me poczęcie.

– I inaczej stać się nie może, choć gdy już się stanie, będziesz przeklinał ten dzień – ponuro zawyrokował profesor. – Dziś ci powiadam, wyklniesz, na czym świat stoi, godzinę wzbudzenia cię do żywota i naurągasz dniowi, w którym poznasz imię ojca.

– Zaliż taki on zły, winny zbrodni, występków jakich?

– Żadna jest jego wina. Całe jej brzemię twoją matkę po wsze czasy kala! – zagrzmiał Hyppekon. Jego krzyk sprawił, że rosnące nieopodal dęby powaliły się na ziemię. Z ich koron, jak na rozkaz, wyfrunęły gęste chmary ptactwa. Wrzeszcząc przeraźliwie, długo kołowały bogom ponad głowami. Staruch, widząc skutek swojego uniesienia, podjął tym razem spokojnie – Ludziom, czy jak to się wśród nam podobnych mawia: hodowlanym, ojciec twój był bliski i skory do pomocy. Był… przyjacielem – mówiąc, zdawał się ważyć każde słowo. – Tyle ci dzisiaj znać, bo tyle udźwignąć podołasz.

– Nic więcej?

– Nic. Pierwej, Aspnysie, trzeba ci zbadać koleje losu Paramucha, dziedzica na Mrużalinie. Z ludzi się wywodził, prawda to, ale bogom historie powyplatał. Posłuchaj…

 

***

 

Za wszystkie zwiastuny wypijem naraz, do dna!

Wieczne piętno wypalił nam przyrodni brat ognia

Struny szarpał do rytmu daleki krewny wichrów

W prastarej lutni zrobionej z drewna,

Drzewa znanego tylko z mitów

 

Złożona raptem z pięciu linijek obrzędowa pieśń prędko zapadła Paramuchowi w pamięć. Gdy legł ledwo żywy po całym dniu wypełnionym obowiązkami, w ciszy winszował sobie, że zdążył się jej nauczyć. Nazajutrz spodziewał się egzaminu. Był pewien, że komisja, w skład której na pewno wejdzie brat Sus, nie podaruje mu żadnego błędu, czy to w intonacji, czy w treści. Balansując na błogiej granicy jawy i snu, ocknął się nagle.

– Budźże się, Paramuchu! Chyżo! Lawina się szczeni. – Któryś z zakonnej czeladzi psiarczyków, o twarzy usianej bliznami po ospie, stał nad nim, bezlitośnie poklaskując.

– Też wynalazła sobie porę – burknął chłopak i przeciągle ziewnął.

– I tako rzekniesz bratu Susowi? – Złośliwie uśmiechnął się tamten.

Paramuch obrzucił ospowatego pogardliwym spojrzeniem, ale przełknął przekleństwo, które cisnęło mu się na usta.

Doigrasz się kiedy, lizodupie! – przemknęło mu jeszcze przez myśl, gdy truchtem podążał do kojca Lawiny.

Zwolnił nieco kroku, gdy dostrzegł legowisko swojej podopiecznej, a wokół niego kilka przycupniętych sylwetek. Niechybnie rozpoznał wśród obecnych zakonnego zielarza, smarującego brzuch Lawiny jakimś naparem. Dostrzegł też, że asystował mu czeladnik, ten sam, który przed chwilą go obudził.

W gronie zebranych zabrakło brata Susa. Paramuch odetchnął z ulgą, by zaraz poczuć jak krzepnie mu w żyłach krew, a czaszkę rozsadza tępy, pulsujący ból.

– Na zadatek jutrzejszej odpłaty, łachudro! – Chudy mnich wyłonił się jakby znikąd i zaczął okładać chłopaka na oślep swym osławionym rekwizytem. – Warować ci przy niej było!

– Panie, poniechaj!

– A zdechniesz pierwej!

Zdawało się, że furia zakonnika nie znajdzie kresu. Paramuch wśród otrzymywanych razów padł na klepisko. Resztką sił wołał o pomoc do wszystkich znanych sobie bogów. Wkrótce poddał walkę. Ostatnim okruchom jaźni pozwolił roztopić się w pustce.

Kilka kroków obok na świat przyszło siedem zdrowych szczeniąt.

 

***

 

– Każden bóg mnie świadkiem – zaklinał się brat Dyvnim, klasztorny medyk. – Znoiłem się, jako mogłem, by zachować go u żywota. Po próżnicy znać wszystko, kiedy wola bogów inna.

– Albo konował lebiega – rzucił któryś z mnichów, wzniecając między zgromadzonymi salwę chichotu.

Przewodzący naradzie omiótł salę karcącym wzrokiem.

– Zważajcie, bracia. Tu nie lupanar, nie szynk, a uświęcone miejsce. Zdradź nam, Dyvnimie, cóżeś podjął ku ocaleniu brata Susa.

– Wprzódy powróz, który kark mu opinał, przesiekłem, ująłem biedaczka w pół i ułożyłem plackiem na podłodze. Nie dychał, fizjonomię miał siną, a ciepławy był ledwo co. Na ostatek zbadałem, czy mu w żyłach jeszcze jucha tętni, ale ta też ustała.

– A skropiłeś mu skroń jakimi esencjami?

– Nalewką z gadzieliczki na okowicie, doprawioną pazurzym chwastem. – Dyvnim bezwiednie, ale z błogością oblizał wargi. – Co dzień, ledwie zaświta, wtykam flaszkę tego cudu za pazuchę.

– Lejąc naprzód ze dwie takie w gardziel – przedrzeźniał któryś z sali, tym razem naprawdę szeptem.

– Gadzieliczka na wiele przypadłości skuteczna, ale do granic natury. Nie ma mocy wskrzeszać, darmo truchło namaszczałem.

– Darmo, czy nie, w szlachetnym zamiarze. Rzeknij jeszcze, jako się zapatrujesz na ozdrowienie Paramucha.

– Ee, wyliże się, choć Sus udatnie pogruchotał mu gnaty. A na wieczystą pamiątkę naszego fratra prawym okiem będzie świat podziwiał. Lewego nie utrzymałem, wypłynęło…

– Niedobrze. Stary Puszko upomni się o synowską krzywdę.

– I cóż on władny? – włączył się w dysputę siedzący w narożniku sali brodaty mnich. – Wielkie mecyje, panisko na kilku wiochach!

– Prawda, Satukyłamie, są wśród szlachty znaczniejsi, ale o hardziej uwziętych daremno.

– Zatem przekupić trzeba – odparł tamten.

– Puszko z Mrużalina dumy kruszcem nie zrachuje.

– Wszak nie o złocie rozprawiam. – Satukyłam podniósł się i chytrze zatarł dłonie. – Niechby tak paniczyka obdarzyć szczenięciem z lawinowego miotu…

Zebrani, nie wyłączając mnicha, który im przewodził wybuchnęli gromkim śmiechem. Ten, gdy rechot wybrzmiał do cna, siląc się na powagę podjął:

– Lawina uległa kundlowi, więc mieszańce urodziła. Nie dziwota, a sucza rzecz. Brat nasz, Sus, nie upilnował jej jako należało, przeto wstydem wiedziony, szyję opatulił sznurem. Serce pęka, ale rozum obejmuje. Rzecz to ludzka, na wskroś…

– Troje zaś rzeczy Świętemu Klasztorowi. Nędza, głód i zguba! – potrząsając sakiewką, lamentował teatralnie brat-ekonom. – Od szczeniaków nieskalanej krwi, to i kijami kupców nie szło opędzić. A to barachło pokundlone…

– … zda się przednio na przebłaganie Paramucha – z pełnym spokojem wszedł mu w słowo Satukyłam. – Zmiarkujcie, czcigodni bracia, czyliż pobierał on gdzie nauki, jako psy czystej rasy klasztornej od inszych odróżnić?

Zgromadzonych ogarnęła nagła cisza. Większość, przystając od razu na ten pomysł, poczęła z aprobatą kiwać głowami. Kilku w milczeniu roztrząsało wszystkie za i przeciw, jednak z przeświadczeniem, że decyzja została powzięta.

– Niech melodia słów twoich losowi naszemu ulepi kształt! – przewodzący mnichom zwrócił się do Satukyłama, ostatecznie pieczętując wynik narady.

 

***

 

Najdroższy mój Przyjacielu!

 

Radością wiedziony, donieść Ci spieszę, że ducha w zakonie nie postradałem. Zrządzeniem bogów ostaję żyw, a choć poniosłem na zdrowiu niejaki uszczerbek – urazy do winowajcy nie chowam. Sprawca mej krzywdy ukarał się sam i niechaj już Hutanuj z asesorami swymi pobłażliwie go osądzą. Ciebie zaś o jedno upraszam – nie wspomnij o tych wypadkach memu ojcu! Klasztor mi za wszystkie straty po stokroć powetował, takoż dolewać frasunku na jego siwe skronie, tym więcej się nie godzi.

Blagą zgoła byłoby obstawać, że mnisi jeno uczynili mi zadość! Kapituła Świętego Klasztoru ze szczodrości bledszej ledwie według boskiej, obdarzyła mnie wybornym szczenięciem. Coby mnie tak Lustmosz w stęchłej ropie ze swych parchów wymazał, jeśli kiedy przedtem widziałem podobne stworzenie. Po Mrużalinie mnogo psów się pałęta, prawda to. Jedne wilczeją łażąc samopas, inne przy kmiecich obejściach w wierności stróżują. Albo i obydwa dorodne posokowce, te co je ojciec od kniazia w kości wygrał. Wszystkie z psiego rodu, a różne takie… Nic jednak każdy pies z osobna, nic nawet cała psia zbieranina przy moim Jaspisie. Bo trzeba Ci wiedzieć, Jaspisem go nazwałem.

Pokładam wiarę, że i Ty poznawszy liczne jego walory, poczujesz doń afekt. Niemożebnym jest, by miało być inaczej.

Najważniejsze spisałem, a że jeszcze cokolwiek niedomagam, resztę opowiem Ci w cztery oczy. Oby bogowie dali rychło skrzyżować nam ścieżki. Tymczasem pozostawaj w zdrowiu. Miej baczenie na Malwę i ucałuj ją serdecznie!

 

Twój Paramuch

 

– Słyszałeś przeto? – Zaśmiała się czarnowłosa piękność, mnąc w drobnych dłoniach dopiero co odczytany list. – Całuj mnie, jako Paramuch ci nakazał!

Małosolny łypnął na nią lekceważąco.

– Nakazał, powiadasz?! Jego pies mu winny posłuch, nie ja - rzucił pogardliwie, ale cmoknął dziewczynę w policzek. Ledwie zdołał ją musnąć, ta kokieteryjnie odskoczyła od niego, lądując miękko na przeciwległym skraju łoża.

– A może ja ni jemu, ni tobie pisana? – droczyła się Malwa.

– A może mordę zawrzesz? Tęższe mam teraz zgryzoty.

Dziewczyna prychając zakryła nagie piersi kaszmirowym szalem. W swoim niespełna dwudziestoletnim życiu nie przywykła do takiego traktowania. Adoratorów miała na pęczki, pochlebców na jedno skinienie. Grubiańskie odzywki kochanka do żywego ubodły jej dumę.

– Snadź boskie skaranie dla szlachetnie urodzonej, co to ją zamroczy i pod chamem legnie – cedziła przez zaciśnięte zęby. Jedną ręką zbierała porozrzucaną bezładnie garderobę, drugą wygrażała Małosolnemu.

Ten na końcu języka miał już stosowną ripostę, ale wszystkimi siłami starał się opanować.

Nie nosił świat chłopa z tak mocarną gębą, coby babę przegadał – przypomniał sobie porzekadło ojca, nieco się uspakajając. Zdążył jeszcze zaczerpnąć haust powietrza, kiedy nagle otworzyły się drzwi. Do komnaty wtargnął szczeniak i radośnie pomerdując ogonem, zaczął obszczekiwać wszystkie napotkane przedmioty. Buszował tak dobrą chwilę, by wreszcie u wezgłowia łoża wywęszyć i pochwycić w pysk zabarwioną szkarłatem część bielizny.

Gdy Malwa spostrzegła, że pies szarga jej najbardziej osobisty przyodziewek, jęknęła przeciągle. Niemal natychmiast zajęczała po raz drugi, kiedy spojrzała w kierunku otwartych na oścież drzwi. U ich progu stał Paramuch.

 

***

 

Zasadniczo w budynku Wydziału Humanistycznego obowiązywał ścisły zakaz palenia. Od każdej reguły bywają jednak odstępstwa. Taki, co prawda nieoficjalny wyjątek poczyniono wobec pomieszczeń katedry, w której niepodzielne rządy sprawował profesor Chleboń.

Na osobiste polecenie dziekana, poparte od ręki zgodą kierownika administracyjnego, w pokojach przynależnych jednej z katedr czujniki dymu zostały wyłączone. Tkwiły w narożnikach ścian i na sufitach, ale ich rola ograniczyła się do zbieranina kurzu.

Chleboniowi nie sposób było odmówić. Dorobkiem naukowym mógłby obdzielić kolegów z całego wydziału. Gdyby zechciał, przebierałby w ofertach uniwersytetów. Nie tylko krajowych.

Na seminarzystów dobierał studentów według sobie tylko znanego klucza. Tajemnicą poliszynela było, że najważniejsze kryterium selekcji Chlebonia to ponadprzeciętna odporność na tytoniowy dym.

– Panie profesorze! – zaskrzeczała nagle sucha studentka o aparycji kujonki – co się stało dalej?

– „Stało się”, panno Ilono, to proszę uważać, trochę za dużo powiedziane. – Naukowiec głęboko zaciągnął się papierosem i przez dłuższy moment wstrzymywał oddech. – Musimy pamiętać, że cały czas operujemy na płaszczyźnie mitu, a to z kolei obliguje nas, jako badaczy do trzymania się pewnej perspektywy.

Gdy profesor wypuścił resztki dymu, dostrzegł, że studentka się zarumieniła.

– Ufam jednak, że pani się jej trzyma i poczyniła jedynie pewien myślowy skrót…

Lekko skołowana dziewczyna skwapliwie przytaknęła, a Chleboń kontynuował:

– Otóż w odniesieniu do materiału źródłowego, gdyż tylko w ten sposób możemy rozpatrywać tę legendę, im dalej, tym trudniej o rzetelną rekonstrukcję. Dotarłem do kilku źródeł, w zasadzie zgodnych i komplementarnych wobec siebie. Szkopuł w tym, że części wydarzeń w nich nie ujęto. Co do szczegółów chronologicznego przebiegu akcji jesteśmy poniekąd skazani na domysły.

– Ale czy w świetle dotychczasowych pańskich badań można odtworzyć najbardziej wiarygodny dalszy ciąg? – wypalił sprawiający wrażenie cwaniaka pucułowaty student w okularach.

– Tak. Myślę, że tak. Co prawda opisy diametralnie różnią się w detalach. W meritum zaś wszystkie znane mi materiały źródłowe są zgodne. Paramuch zabił Malwę i Małosolnego. Po dokonaniu zbrodni na wiarołomnej narzeczonej i zdradzieckim przyjacielu, pogrążył się w obłędzie. Posłuchajcie, państwo…

Profesor na przemian odczytywał i objaśniał zapiski z kserokopii kilku niezwykle rzadkich kronik. Wśród odgłosu szeleszczących kartek gabinet spowiły gęste kłęby siwego dymu.

 

***

 

Ludzie na ucztach bogów to nader rzadcy goście. Zdarza się jednak, że nieśmiertelnym przyjdzie kaprys by dopuścić do swego grona któregoś z maluczkich. Pozorny to splendor. Taki wybraniec pobłaznuje ku uciesze potężniejszych od siebie, żeby nim się obejrzy wrócić do swoich i już na zawsze nosić piętno szaleńca. Choć bywało i tak, że biesiadujący z bogami nie powracał w ogóle.

– Napełnij mój róg winem, Paramuchu! – zawołała ze swadą bogini, której twarz okalała burza złotych loków. – Żwawiej, no, bo wyschnę jako ten wiór! – ponaglała chichocząc.

Paramuch w milczeniu podniósł się znad stołu i spełnił jej żądanie. Wracając na swoje miejsce, co róż napotykał na spojrzenia siedzących bóstw. Większość łypało nań z wyższością, kilkoro z pewnym zaciekawieniem.

– Miarkuj się, Jubuwimo! – cichym, acz stanowczym tonem napomniał złotowłosą niebywale szpetny bóg. – Trunków ci u nas więcej niźli dostatnio, ale pijaństwem chwały sobie nie zaskarbiasz.

– Cóż ci do tego, Lustmoszu, jako ja się zabawić umyśliłam?! – syknęła, złowieszczo przymrużając powieki. – Idźże lepiej poużywaj, póty Gyzesse leży zmroczona.

Nadprzyrodzone towarzystwo ogarnęła powszechna wesołość. Niewybredne drwiny z odpychającego wyglądu Lustmosza i rozwiązłości Gyzesse stanowiły stały punkt w programie każdej z boskich uczt.

– Pierwej niechaj sprawdzi, czy już poprzedni amant zdążył z niej zleźć – zaśmiewając się, doradził któryś bożek.

– Słusznie! Ze wszech miar słusznie! – podjęła Jubuwima klasnąwszy z zapałem w dłonie. – Paramuchu! Pójdź no za Lustmoszem. Zdarzy się pomyślnie, to i ty zakosztujesz wdzięków boginki.

– Nie nazbyt sobie folgujesz? – wstając skrzywił się Lustmosz. – Wiadomo wszak, ona pierwsza pijanica, jednako z boskiego rodu. Sromota i zgorszenie żeby tak… nieśmiertelna z hodowlanym!

– Nie raz pierwszy i nie ostatni – ucięła i opróżniła swój róg do dna. – A jeśliś nie ufny w swe męskie przymioty, dolej mi wina i puszczaj przodem Paramucha.

Ucztujący chóralnym okrzykiem poparli Jubuwimę. Wyraźnie zrezygnowany Lustmosz wstał od stołu i gestem przywołał Paramucha. Tamten podniósł się i obojętnie podążył za nim.

– Ja pierwszy do niej zajdę, ty zaraz po mnie – Lustmosz instruował chłopaka, gdy kroczyli ramię w ramię w stronę pałacyku Gyzesse. Drogi dzielącej go od miejsca biesiady nie sposób było określić mianem długiej lub krótkiej. Podobnie jak wszystko w świecie bogów, wymykała się ludzkim pojęciom i miarom. Co najlepsze – zawsze idealnie dopasowywała się do zdarzeń, dla których stanowiła scenerię.

– Niech melodia słów twoich losowi memu ulepi kształt – bez krztyny emocji wydukał Paramuch. Jego boski towarzysz przystanął i spojrzał mu w twarz. Nie wyczytał z niej wiele. Wargi młodzieńca zastygły w zwartym grymasie. Miejsce po lewym oku przysłaniał skrawek brudnej szmaty, za to prawe ziejąc szaleństwem patrzyło gdzieś w dal.

Szpetny bożek współczująco westchnął i wyruszyli dalej. Na horyzoncie majaczyły już kryształowe wieżyczki posiadłości Gyzesse. Minęli miejsce, gdzie ścieżka przechodziła w dukt, który u swego końca stykał się z malachitową bramą.

Lustmosz, widząc jej masywne kolumny, uśmiechnął się i zdawszy sobie sprawę, jak blisko jest cel, z lubością przymknął powieki. Zaraz je otworzył i dostrzegł, że od strony pałacu coś do nich biegnie, wzniecając przy tym tumany kurzu.

– Jaspis! – wykrzyknął Paramuch i pędem wyrwał naprzód.

 

***

 

– (…)

– To dzisiaj, Hyppekonie? – mimo wysiłków Aspnysa, jego głos łamał się i drżał.

– Tak. To musi stać się dzisiaj. Usiądź, nim się dowiesz.

– W tak ważkiej godzinie plwam na wygody! – Obruszył się Aspnys. – Mów! Kim on był?

– Zapisano to w twym imieniu. Rozdziel je na poły i odczytaj wspak…

– (…)

 

Lublin, 20 XI 2019