Wielki Dług

Kapłan czekał na szczycie schodkowej piramidy. Prowadzona przez wojowników ofiara zbliżała się do niego po stromych stopniach. Achcauhcui rozpoczął modlitwę przywołującą Boga-Słońce, Huitzilopochtliego. Promienie świtu dotknęły Złotej Alei, a ofiarę przywiązano do ołtarza. Biały mężczyzna był dzielny. Nie krzyczał, jedynie mamrotał swoje Ojcze nasz. Aztecki kapłan wzniósł ręce, pozwalając, by pierzasty płaszcz opadł na ziemię. Został tylko w czarnej tunice pokrytej zakrzepłą krwią. Do jego modlitwy dołączyły bębny. Kapłan sprawnym ruchem naciął i zdarł skórę z piersi ofiary. Mężczyzna wrzasnął. Promienie słońca wspięły się ponad okoliczne dachy.

Achcauhcui z trzaskiem wyłamał ofierze żebra. Jego splątane włosy opadały luźno, maczając się w świeżej krwi. Sięgnął ręką w głąb klatki piersiowej. Oszczędnymi i wytrenowanymi ruchami rozciął tkanki osierdzia. Wyjął serce z piersi ofiary, w momencie gdy światło Huitzilopochtliego padło na szczyt piramidy. Wznosząc okrwawione ręce ku słońcu Achcauhcui krzykiem ogłosił kolejny świt. Jeden z wojowników swoim macahuitl pozbawił ofiarę głowy. Pozostali sprawnie odwiązali bezgłowego trupa od ołtarza i zepchnęli w dół stromych schodów. W tym samym momencie za ich plecami, na Île de la Cité pośrodku Sekwany, rozległy się dzwony katedry Notre Dame, wzywające paryżan na Anioł Pański.

Kapłan rzucił serce w wieczny ogień, a głowę do kosza. Oczyszczona czaszka trafi później na tzompantli u stóp piramidy. Rytuał został zakończony, a Słońce zyskało siły, by krążyć wokół Ziemi kolejny dzień. Niedługo wcześniej ofiara została złożona na piramidzie we Frankfurcie, za około godzinę krwią spłyną świątynie w Madrycie i Sewilli, a później w Lizbonie. Następnie światło słoneczne zawędruje za Ocean Atlantycki i jego promienie oświetlą krwawą ofiarę w świętym mieście Tenochtitlan.

 

Achcauhcui przez chwilę napawał się panoramą Paryża, stolicy prowincji centralnej Europy. Ośnieżone dachy kamienic tłoczyły się zaraz za granicą przestronnego Placu Świątynnego i ciągnęły się ciasnymi szeregami wzdłuż Alei Złota. Aztekowie zrównali z ziemią dziesiątki budynków, aby zrobić miejsce na swoje piramidy i prowadzącą do nich szeroką drogę. Kapłan pamiętał smród i brud, gdy wraz z wojownikami wkraczał do pokonanego miasta. Pomyślał wtedy, że Europejczycy nie mają dla siebie żadnego poszanowania. Końskie i ludzkie łajno zalegało na ulicach. Gdy usłyszał, że nawet arystokracja załatwia się po kątach swoich pałaców, wydało mu się to nieprawdopodobne. Teraz jednak, gdy dziesiątki niewolników co świt zamiatały miasto, a każdy plac i skrzyżowanie miało własną publiczną latrynę, mógł w końcu odetchnąć pełną piersią. Było to małe zwycięstwo, ale ważne w drodze do Złotej Ery.

 

Powoli zszedł stromymi schodami i przemierzył Plac Świątynny do stożkowej piramidy z okrągłą salą u szczytu. Zbliżając się do celu usłyszał szczękanie, klekotanie i zgrzytanie. W środku odgłosy Maszyny zagłuszały wszelkie inne dźwięki. Gdy kapłan podszedł bliżej, ogromne kamienne koła zwolniły. Ścichł również brzęk złotych elementów. Maszyna jednak nie zatrzymała się.

Od kiedy król Motecuhzoma Xocoyotzin nakazał jej zbudowanie, Myśląca Maszyna nie ustawała w swoim ruchu. Na początku była tylko wielkim liczydłem. Jednak jej moc obliczeniowa rosła w postępie geometrycznym. Wkrótce zaczęła sama żądać danych do przetworzenia. Wszystko, co Aztekowie jej dawali – kamień i złoto – wcielała do swojego istnienia. A im więcej dostawała, tym więcej dawała od siebie. Kapłani nazywali to cudami, które prowadziły do lepszego świata. Niektóre jej wynalazki i nakazy były tak radykalne, że rzemieślnicy i rolnicy odmawiali stosowania się do nich. Nie zajęło im jednak wiele czasu przekonanie się, że sposoby Maszyny są lepsze od ich własnych. Nie chodziło tylko o rolnictwo i inżynierię ale także machiny wojenne i broń oparte na nieznanym wcześniej wybuchowym prochu. To wszystko pozwoliło Aztekom bez trudu podbić wszystkie państwa na swoim kontynencie.

Kolejny krok na drodze do lepszego świata był dla Azteków trudny. Maszyna nakazała im budowę ogromnych statków, które miały wypłynąć na bezkresny ocean. Dostarczyła obliczeń na dowód, że dotrą do odległego lądu po drugiej stronie. Mimo to pierwsi odkrywcy myśleli, że zostali skazani na śmierć i zapomnienie. Podążali jednak za instrukcjami, aż dotarli do brzegu Portugali.

 

– Jakie są wieści ze Wschodu? – W metalicznym głosie Maszyny słychać było rezonans złotych strun o różnych grubościach.

Marszałek Meztli wsunął w otwór kartki papirusu z raportem z walk przeciwko Lechistanowi, konfederacji wschodnich państw pod przywództwem Katolickiej Polski.. Skrzydlata kawaleria znów rozbiła wojowników Jaguara. Wiedeń padł w jeden dzień.

Przez chwilę oczekiwali odpowiedzi. Obliczeń lub nowej superbroni, które obróciłyby losy wojny na korzyść Azteków. Maszyna jednak zapytała tylko:

– Jakie są wieści z Zachodu?

Achcauhcui niespiesznie wstał. Nie miał żadnych stronic dla Maszyny, ale wiedział, że jego głos odbije się od gongu, napędzając odpowiedź.

– Gorzej niż przewidywaliśmy. Jeśli doniesienia są dokładne, to w wyniku plagi straciliśmy prawie połowę naszych ludzi. Czarna Śmierć rozprzestrzenia się szybciej, a jej przebieg jest bardziej zabójczy u nas, niż był u Białych Psów.

Myśląca Maszyna wiedziała już, czego dokonała Czarna Śmierć w Europie ponad dwieście lat przed przybyciem Azteków. Prawie trzy czwarte Europejczyków uległo chorobie, a na wybrzeżach Afryki i w Azji Mniejszej śmiertelność sięgnęła nawet dziewięćdziesięciu procent. Azteccy władcy byli pewni, że to właśnie z powodu tej plagi biali nie spróbowali przebyć oceanu, by szukać nowych ziem i bogactw. Gdyby nie ona, Maszyna mogłaby nigdy nie powstać i nie poprowadzić wybranego narodu do zwycięstwa nad Europą, a wkrótce do kolejnego wspaniałego świata.

– Jeśli chcemy powstrzymać rozwój choroby poza Półwyspem Iberyjskim, musimy odciąć przepływ ludzi – kontynuował Achcauhcui. – Niech wojownicy zablokują przełęcze w Pirenejach, a flota zatopi każdy przybywający stamtąd statek.

– Potrzebujemy wojowników, aby wsparli walki z Sojuszem Lechitów – zaoponował natychmiast marszałek Metztli.

Przez chwilę czekali w milczeniu na radę. Maszyna ograniczyła się jednak do polecenia:

– Krew i rytuał.

– Skąd mamy brać ofiary, jeśli przegrywamy wojnę? – warknął Meztli. – Potrzebujemy odpowiedzi, jak ją wygrać.

– Krew i rytuał – powtórzyła Maszyna.

– Bez bogactw i niewolników z Hiszpanii, bez jeńców wojennych, jak mamy spłacić Wielki Dług? – zawtórował Meztliemu kapłan.

– Krew i rytuał.

Nie mogąc uzyskać od Myślącej Maszyny innej odpowiedzi, triumwirowie opuścili jej siedzibę. Zgrzyt potężnych kamieni i brzęk złotych elementów nasilił się natychmiast, ale w ich rytmie słychać było niezmienne wezwanie:

– Krew i rytuał.

 

Aztecki kalendarz składał się z osiemnastu miesięcy po dwadzieścia dni każdy. Nemotemi, okres pechowy, stanowił pięć dni brakujących, by rok odpowiadał pełnemu cyklowi słońca. W tym czasie nie obchodzono żadnych świąt, a Aztekowie unikali podejmowania ważniejszych decyzji czy kroków. Oprócz pojedynczej ofiary dla Boga-Słońca w największych piramidach, nie składano żadnych więcej. Ani innym bogom, ani dla spłacenia Wielkiego Długu, ani nawet Myślącej Maszynie.

Dlatego ostatniego dnia pechowego, według rachuby białych trzynastego lutego, drewniane klatki nad Sekwaną były przepełnione. Trafiali do nich przestępcy, głównie skazani za pijaństwo i włóczęgostwo, ale też jeńcy wojenni i niewolnicy. Czasem także chorzy i starzy, którzy mogli w ten sposób przyczynić się do spłaty Wielkiego Długu. Aztekowie nie byli wybredni w doborze ofiar. Równocześnie jednak honorowali ład społeczny Europy, który w końcu nie był tak różny od ich własnego. Dlatego arystokraci, nawet przed śmiercią, mogli liczyć na lepsze traktowanie. Jeden z pałacyków, stojący na granicy nowej Dzielnicy Świątynnej, został przeznaczony na więzienie dla bogatych, którzy mieli trafić na ołtarz. Miejsce to szybko przezwano Złotymi Klatkami.

 

Dwóch azteckich wojowników wprowadziło René Descartesa do sali. Zamknęli za nim podwójne drzwi. Ciężki rygiel opadł z drugiej strony z głuchym hukiem. W środku na filozofa czekał niewielki bankiet. Trzech pijanych arystokratów siedziało przy stole, kilku innych spało pod ścianami. Aztekowie karali publiczne pijaństwo śmiercią, ale – jak w wielu przypadkach – dotyczyło to raczej biedoty. Po nocy w Złotej Klatce większość bogaczy wychodziła nawet nie trzeźwiejąc. Kartezjusz nie mógł jednak liczyć na ulgowe traktowanie.

Znalazł się tu po przegranym pojedynku z markizem Gaubert. Tylko najbogatsi i najbardziej wpływowi mogli wywinąć się z takiej sytuacji. Nad ranem jeden z kapłanów wytnie jego serce obsydianowym nożem i sprezentuje Huitzilopochtliemu lub innemu barbarzyńskiemu bogu.

„Albo Myślącej Maszynie” – René uśmiechnął się na tę myśl. Nalał sobie kieliszek szampana i odkroił kilka płatów zimnej jagnięciny z chili. Następnie podszedł do jedynego nieeuropejskiego więźnia w sali.

Nie było niespotykane, żeby azteccy arystokraci trafiali na ołtarz za tę czy inną przewinę. Niektórzy nawet zabiegali o możliwość takiej śmierci, uważając ją za najwyższy zaszczyt. Przeważnie jednak byli starzy i schorowani, uważani za nieprzydatnych dla społeczeństwa. Ale ten czerwonoskóry mężczyzna był w kwiecie wieku. Nie mógł mieć więcej niż trzydzieści parę lat. Nie wyglądał też na chorego. Wręcz przeciwnie – był doskonale umięśniony. Podkreślała to obcisła biała koszula z koronkowymi mankietami. Na nią miał założony, na europejską modłę, czarny wams. W lecie i ciepłych miesiącach wiosny lub jesieni Aztekowie preferowali swoje luźne, zdobione piórami tuniki z bawełny. Nie był to jednak strój odpowiedni na ostre mrozy Europy.

Kartezjusz przysiadł się, ułożył równo pelerynę, odchrząknął i zapytał:

– Tlapaloxi?

Aztek powoli podniósł powieki i zmierzył go wzrokiem. Przez dłuższą chwilę milczał, wreszcie zdawkowo skinął głową. Po chwili odpowiedział:

– Descartes?

– Świetnie. Więc obaj wiemy, kto jest kim.

– Chcesz czegoś? – spytał po kolejnej chwili ciszy Tlapaloxi.

– Podziwiam twoją pracę. Zwłaszcza nad systemami sanitarnymi w Paryżu.

– Ja tylko wykonuję plany przekazane przez Myślącą Maszynę.

– Tak… Wielki architekt waszej cywilizacji.

Na chwilę znów zapadło milczenie. Kartezjusz dokończył swoje śniadanie. Jagnięcina była zbyt pikantna jak na jego gust, więc jednym haustem opróżnił kielich z szampanem. Nie pomogło. Już miał się odezwać, gdy Tlapaloxi zapytał:

– A co powiesz o mojej karierze militarnej? Na tym polu zasługi są prawie wyłącznie moje.

Kartezjusz wiedział, że nie było to prawdą. Maszyna dała Aztekom obliczenia pozwalające konstruować machiny, w tym narzędzia wojny, które tylko śniły się Da Vinciemu. Wielostrzałowe, samobieżne armaty, łodzie podwodne i latające samopały. Dawały miażdżącą przewagę, a do tego dochodziła liczebność i bojowość wojowników Jaguara. Europejskie wojsko w porównaniu dysponowało zacofaną artylerią i niewyszkolonym pospolitym ruszeniem. Francja nigdy nie miała szansy. Mimo to René odpowiedział uprzejmie:

– Ach, tak. Jesteś bohaterem Wojny. Zmysł strategiczny i odwaga godne pozazdroszczenia. Jednak obecnie jestem dużo bardziej zainteresowany budową rzeczy, niż ich niszczeniem. I myślę, że ty też. Dla przykładu, jedno z twoich dzieł – piramida Maszyny. Doskonale obrazuje, jak ważne jest precyzyjne wykonanie. Plany to tylko plany. Każdy może narysować stożek, nie każdy może go zbudować.

– Twój nahuatl jest dokonały – zmienił nagle temat Tlapaloxi.

– Dziękuję. Uczyłem się waszego języka od kiedy przybyliście. Jeszcze zanim rozpoczęliście Wojnę.

Podczas kolejnej, przedłużającej się pauzy mierzyli się wzrokiem. Mimo że siedzieli, wyraźnie było widać, że Francuz jest wyższy i chudszy. Obaj mieli ciemne oczy i czarne włosy. Z tą tylko różnicą, że Kartezjusz miał je falujące, a Aztek proste. Zakrywające czoło grzywki i łagodne rysy twarzy sprawiały, że byli do siebie podobni.

– Wciąż zakładam, że czegoś chcesz. Zwłaszcza po takim wstępie – zwrócił uwagę Tlapaloxi, posługując się nienagannym francuskim.

– Oczywiście – zgodził się szeptem Kartezjusz. – Mam sposób, aby stąd uciec i mogę zabrać cię ze sobą.

– Nie jestem tu wbrew swojej woli – odpowiedział natychmiast Aztek. – Nie mam potrzeby uciekać.

Zaskoczony Kartezjusz zamilkł, potem szepnął z lekką irytacją:

– Bądźmy rozsądni. Jesteś księciem, pretendentem do tronu Tenochtitlan. Obaj wiemy, że mogłeś wylądować w więzieniu tylko z jednej przyczyny. Jesteś przechrztą i ktoś się o tym dowiedział. Mogę pomóc ci uciec do katolickiej Polski. Albo Szwecji, jeśli wolisz.

– Mylisz się, panie – uśmiechnął się Tlapaloxi. – Jestem tu z własnej woli. Jestem szczęśliwy, że dostąpię zaszczytu uczestniczenia w spłacie Wielkiego Długu. – Potem głośno dodał – Odejdź, Biały Psie.

 

Aztek przeszedł na drugą stronę sali, usiadł i ponownie zamknął oczy, udając, że drzemie. René był tak zbity z tropu, że nie próbował go zatrzymać. Jego umysł zaprzątały próby znalezienia wyjścia z tej sytuacji. Przed chwilą jeszcze dałby sobie serce wyciąć za swoją teorię. Tlapaloxi był nie tylko księciem, ale też wielkim wojownikiem i inżynierem. Poświęcanie jego życia na ołtarzu nie miało sensu. Chyba, że naprawdę tego chciał. Religia aztecka stopniowała wartość ofiary zależnie od jej dokonań jako człowieka, a przede wszystkim wojownika, jednak Kartezjusz nigdy nie widział realizacji tej zasady w praktyce. Musiała być inny przyczyna. Jeśli miał przekonać Tlapaloxiego do ucieczki i wspomożenia swojej sprawy, to musiał tę przyczynę poznać.

Chciał ponownie porozmawiać z azteckim księciem. Rozejrzał się po sali, ale nie mógł go znaleźć. Dopiero wtedy przebiegło mu przez myśl, że Tlapaloxi może donosić na niego strażom. W tej chwili aztecki książę wrócił do Złotej Klatki. Natychmiast podszedł do filozofa.

– Dobrze – powiedział szeptem po łacinie. Wyraźnie nie chciał, aby go zrozumiał ktokolwiek inny. – Ucieknijmy razem.

 

Dwóch azteckich strażników otworzyło drzwi celi arystokratów. Trzymali macuhtli i czterostrzałowe pistolety w pogotowiu, choć raczej nie spodziewali się problemów z pijaną szlachtą. Mieli na oku tylko dwóch więźniów, którzy mogliby próbować ucieczki. Aztecki wojownik drzemał na fotelu przy kominku, cały zakryty płaszczem obszytym piórami. Francuski filozof siedział zrezygnowany przy stole, a czarne falujące włosy opadały mu na twarz.

Za strażnikami wszedł biały szambelan i wyczytał dwa imiona.

– Panowie, jesteście wolni. Wasze winy zostały opłacone.

Towarzystwo przy stole opróżniło szybko swoje kielichy, zabrało trochę przekąsek na drogę: mięso i kukurydzę zawinięte w placki tlaxcalli. Nie byli tu z pewnością ani po raz pierwszy, ani ostatni. Nikt inny nie wstał, nikt nie chciał podważać ich tożsamości, więc szambelan nie zatrzymał ich nawet, aby samemu ją potwierdzić. Rzucił im tylko zwyczajowe upomnienie, że następnym razem tak łatwo się nie wywiną, i pozwolił opuścić Złote Klatki.

 

– Co z ludźmi, którzy zostali za nas? – zapytał Tlapaloxi, ścierając śniegiem puder i farbę z twarzy.

– Przebiorą się znowu i spróbują wszystkiemu zaprzeczyć. – Kartezjusz wepchnął perukę do torby. – Znali ryzyko.

Aztek skinął tylko głową. Plan filozofa był szalony, ale genialny w swej prostocie. Proste przebrania oszukały zarówno strażników, jak i szambelana.

Ruszyli zaśnieżonymi ulicami Paryża. Tlapaloxi wkrótce zatrzymał się i zwrócił do swojego wybawcy:

– Tu nasze drogi się rozchodzą. Muszę zająć się swoimi sprawami.

– Wiesz, że nie uratowaliśmy cię bezinteresownie? – odpowiedział spokojnie Kartezjusz. Dla podkreślenia swoich słów wyciągnął zza pasa niewielki wielostrzałowy pistolet. Ten miniaturowy cud techniki, zaprojektowany przez Maszynę i wykonany przez azteckich rzemieślników, był cały czas ukryty głęboko w jego spodniach.

Wszystkie mięśnie Tlapaloxiego napięły się niczym u gotującego się do skoku kota. Zacisnął pięści, ale ich nie uniósł. Kartezjusz, mimo doświadczenia nabytego w armii holenderskiej, nie miał ochoty zmierzyć się w walce z azteckim wojownikiem. Zdawał sobie sprawę, że jeśli chybi, to skończy martwy w tej uliczce. A nawet jeśli trafi, to nie wiadomo, czy kula małego kalibru powstrzyma Jaguara.

– Możemy pomóc sobie nawzajem. – Filozof odrzucił pistolet i uniósł dłonie w geście pojednania. – My pomożemy tobie, a potem ty pomożesz nam. A możliwe, że jutro rano całe to piekło się skończy.

– Co masz na myśli? – spytał Tlapaloxi, rozluźniając się trochę.

Zanim Kartezjusz zdołał coś powiedzieć, usłyszeli skrzypienie śniegu. Tlapaloxi zerknął i natychmiast odwrócił twarz. Kartezjusz wsparł się o ścianę, nie patrząc w wylot uliczki. Patrol azteckich strażników w pierzastych płaszczach minął ich powoli.

– To nie jest najlepsze miejsce do rozmowy – zwrócił uwagę Tlapaloxi.

 

René podążał przez ulice Paryża za azteckim wojownikiem. Było już popołudnie, gdy wyszli ze Złotych Klatek, a w lutym noc nadchodzi szybko. W oknach domów pojawiły się świece, kominki rozgorzały ogniem, a latarnicy zaczęli przemierzać ulice rozpalając lampy. Kupcy i rzemieślnicy zamykali stragany i szli do domów. Wraz z zapadnięciem zmroku kończyły się dni pechowe. Jak po każdym, nawet najkrótszym okresie przerwy od imprez, ludzie zaczynali gromadzić się w szynkach i tancbudach. Dzięki temu dwójka pieszych nie wyróżniała się z tłumu.

Kartezjusz zdawał sobie sprawę, że idąc za Tlapaloxim oddala się od miejsca spotkania. Jego towarzysze nie będą czekać długo w obawie przed odkryciem. Gdy mijali zacieniony zaułek, René skręcił i pociągnął Tlapaloxiego za sobą.

– Jeśli mamy działać razem, to myślę, że czas wyłożyć karty na stół.

Wojownik zmierzył go gniewnym wzrokiem.

– Nie mam wiele czasu – odpowiedział.

– My też nie. Mów, czego potrzebujesz. A ja powiem, czego my chcemy.

– Anna – westchnął Tlapaloxi. – Moja żona. I Natlalia, moja córka.

Kartezjusz przez chwilę usiłował zrozumieć, a potem pokręcił głową z niedowierzaniem i roześmiał się.

– Oczywiście. Nie przechrzciłeś się, tylko pokochałeś Francuzkę.

– Tak. Achcauhcui, kapłan wielkiej piramidy, w jakiś sposób to odkrył.

– Ale dlaczego miałeś być ofiarą?

– Zagrażam pozycji triumwirów. Trzy legiony wojowników Jaguara staną na moje wezwanie w dowolnym momencie, a Myśląca Maszyna powierza mi najważniejsze zadania. Moja rodzina może ocaleć tylko pod warunkiem, że oddam się Huitzilopochtliemu.

– Co się zmieniło? Czego dowiedziałeś się nagle w Złotych Klatkach? – spytał Kartezjusz.

– Wszystko wyjaśnię, kiedy Ruch Oporu zagwarantuje bezpieczeństwo mojej rodziny.

Kartezjusz nie był zdziwiony, że książę domyślił się, kto stoi za całą tą akcją. Ruch Oporu został założony krótko po rozpoczęciu Wojny. Było jasne, że Aztekowie przewyższają Europejczyków pod względem technologicznym, liczebnym, a nawet w pewnym sensie kulturowym. Jeszcze przed pierwszymi bitwami zdołali odkryć i wykorzystać wady białych. Ze swojej ojczyzny przywieźli złoto i niewolników. Żaden arystokrata nie wzgardził tym pierwszym, a choć nikt nie nazywał tego drugiego otwarcie, to każdy przyjął dodatkowych chłopów czy służących. Jedyne, czego Aztekowie chcieli w zamian, to ziemi do osiedlania się. Nawet kościół nie widział powodu, aby im jej nie sprzedać. Ostatecznie nie mieli żadnej "prawdziwej" władzy. W każdej chwili można było odebrać im to, co w imię Boga należy do chrześcijan.

Tylko kilku ludzi zdało sobie sprawę, co się dzieje, ale było już za późno. Aztekowie zaatakowali bez ostrzeżenia. Ich wojska działały szybko i zdecydowanie. Zanim wieści o wojnie dotarły na wschód Europy, Aztekowie podporządkowali sobie Portugalię, Hiszpanię, Francję i Włochy. Na okupowanych terenach składali masowe ofiary z ludzi. Byli jednak na tyle rozsądni, że pozwolili pospólstwu zachować ich religię, a pomniejszym arystokratom nadali odpowiednią władzę i przywileje. Jak długo okupanci byli praworządni, a na ołtarze trafiali głównie przestępcy i buntownicy, tak długo nie było ryzyka, że podbite ludy będą się buntować. Większość po prostu przyzwyczaiła się do nowego stanu rzeczy.

Niektórzy jednak rozumieli, że jeśli żadne działanie, nie zostanie podjęte, to Aztekowie nie ustaną, dopóki ich Wielki Dług nie zostanie spłacony, a to mogło oznaczać złożenie na ołtarzu wszystkich Europejczyków.

Jako że szlachta zawiodła, a walczyć konwencjonalnymi metodami nie było sensu, Ruch Oporu został zawiązany, aby znaleźć inny sposób pokonania Azteków.

Niedługo później do Europy przybyła Myśląca Maszyna.

 

– Nie było trudne wydedukować, dla kogo pracujesz. A teraz wiecie, że pójdę nawet na śmierć, jeśli Ruch Oporu ochroni Annę i Natlalię – stwierdził Tlapaloxi. – Nie marnujmy już czasu.

Chciał się odwrócić i ruszyć dalej, ale Kartezjusz chwycił go i przyparł do muru.

– Nie. Nie idziemy dalej, dopóki nie powiesz, co się zmieniło. Nie mogę jakoś wydedukować, dlaczego triumwirowie mieliby cię zdradzić jeszcze przed wycięciem ci serca. Jeśli chcieli zabić twoją rodzinę, mogli spokojnie poczekać, aż potulnie dojdziesz do ołtarza.

Aztecki książę był silniejszy od francuskiego filozofa. Natychmiast się uwolnił. Kartezjusz dobył pistoletu. Tlapaloxi spróbował wykręcić mu rękę. Przez chwilę siłowali się bezgłośnie.

Nagle usłyszeli krzyk.

– Stać!

Czterech azteckich wojowników zagrodziło wejście do zaułka. Jeden celował do nich z muszkietu, trzej pozostali unieśli swoje macahuitl – płaskie drewniane pałki, naszpikowane stalowymi ostrzami.

– Co tu dziać? – spytał kiepską francuszczyzną dowódca patrolu.

– Ten Biały Pies mnie zaatakował! – odpowiedział im w nahuatl Tlapaloxi. Kartezjuszowi szepnął w ucho po łacinie: – Jestem z tobą.

René, oswobodzony z chwytu Azteka, zwrócił się do strażników:

– To nieporozumienie, panowie.

Tlapaloxi tymczasem ruszył w ich stronę, tłumacząc coś w nahuatl. Gdy książę był blisko, Kartezjusz uniósł pistolet i strzelił do strażnika z muszkietem. Postrzelony Aztek zacisnął palec na spuście. Tlapaloxi naparł ciałem na innego z wojowników, równocześnie wyrywając macahuitl z jego rąk. Natychmiast ciął drugiego, odrąbując mu rękę. Kartezjusz dał susa naprzód, nurkując pod ostrzami. Chwycił strażnika za nogi i przewrócił go. Złączonymi dłońmi uderzył z góry w skroń. Po trzech ciosach czaszka trzasnęła, krew trysnęła na śnieg. Ostatni z wojowników wymienił kilka ciosów z Tlapaloxim. Książę jednak był szybszy i silniejszy. Ciężki macahuitl wbił się w bark przeciwnika, rozrąbując obojczyk, żebra i lewe płuco.

Zostawili za sobą trzy trupy. Strażnik z odrąbaną ręką próbował zatamować krwawienie, wciskając sobie kikut pod pachę. Biegli co sił w nogach. Obaj byli ochlapani krwią. Nie mogli ryzykować, że ktoś ich zauważy.

Wkrótce dotarli do biedniejszej dzielnicy, gdzie zamiast murowanych kamienic stały rudery z desek. Po drodze musieli dwukrotnie ukrywać się przed oddziałami azteckiej straży, ale na szczęście nie ich szukała. Tlapaloxi wprowadził ich do jednego z domów.

– Anna, Anna! – zawołał dramatycznym szeptem.

Nikt nie odpowiedział.

Aztecki książę zajrzał w każdy kąt, jakby jego żona i córka mogły ukryć się pod garnkiem albo w nocniku.

– Kurwa! – zaklął głośno zatrzymując się na środku izby. – Powiedziałem im, że tu będą bezpieczne.

Kartezjusz siadł ciężko na ławie w sieni.

– Powiedz, co się dzieje. Nie mamy czasu.

– Krwawisz – zaważył Tlapaloxi.

Kartezjusz odsunął rękę od boku. Cała była pokryta krwią.

– To nic. Dam radę. Razem możemy powstrzymać ten koszmar.

Książę go nie słuchał. Zastanawiał się, dokąd mogła pójść Anna, gdzie mogła zabrać Natlalię.

– Tlapaloxi! – głos Kartezjusza wreszcie się do niego przebił. – Spójrz na to miejsce. Nie odeszły stąd bez walki. I sądząc po całej okolicy, nikt nie odszedł stąd dobrowolnie.

Dopiero teraz do wojownika zaczęło docierać, co widzi. Stół był przewrócony, pościel w nieładzie, a zamek w drzwiach wyłamany. Tylko ciężki oddech Kartezjusza i odległe ujadanie psów mąciło ciszę. Od dłuższego czasu nie widzieli też żadnych przechodniów.

– Zabrali nawet dzieci, prawda? – spytał spokojniej Kartezjusz.

– Tak, prowadzą je pod świątynię. O świcie rozpoczną masowe ofiary. I nawet nie dla bogów. Dla Maszyny… – Tlapaloxi wzdrygnął się. Potem powoli usiadł obok Kartezjusza. – Najwyraźniej mają też Annę i moją… – głos mu się załamał. Otarł łzy. – Potrzebujesz lekarza – powiedział już spokojniejszym głosem.

– Miło z twojej strony, że tak mówisz, ale czuję zapach tej rany. Obaj wiemy, że mogę liczyć tylko na powolną śmierć.

– Aztecki chirurg mógłby cię jeszcze połatać.

– Ale tego nie zrobi. Nie dla Białego Psa.

– Przepraszam, że cię tak nazwałem.

Przez chwilę siedzieli w milczeniu. Potem spojrzeli sobie w oczy.

– Możemy to zatrzymać? – zapytał Aztek.

– Tak, ty możesz – odparł filozof stanowczo. – Powiedz mi jednak, co się dzieje. Co się zmieniło dzisiejszego ranka.

– Wciąż mam przyjaciół w pałacu i wśród wojowników. Jeden z nich powiadomił mnie o wyniku narady z Maszyną. Przegrywamy – przyznał po chwili Tlapaloxi. – Nasze Imperium się rozpada. W Iberii szaleje plaga ospy. Biali wydają się odporni, ale dla nas nie ma ratunku. A Maszyna nie może lub nie chce dać nam lekarstwa. To ciekawe. Nasi medycy nawet nie zaczęli go szukać! Po prostu założyli, że jeśli Maszyna go nie daje, to ono nie istnieje.

– Na wschodzie przegrywamy wojnę – kontynuował. – Armie króla Wazy są o kilka tygodni marszu od Paryża, ale zanim tu dotrą, umrą tysiące ludzi, bo tego żąda Maszyna! – Tlapaloxi roześmiał się gorzko. – Moja żona i córka zostaną poświęcone, bo kupa kamieni i złota domaga się ofiar.

– Możesz to zatrzymać – powiedział Kartezjusz słabnącym głosem.

– Ciągle to powtarzasz. Powiedz mi, jak.

– Miałem nadzieję wyjaśnić ci to, gdy spotkamy się z resztą Ruchu Oporu, ale raczej tam nie dotrę.

Kartezjusz wziął głęboki oddech i po chwili kontynuował.

– Wasza Maszyna myśli w sposób zaprogramowany przez was. Jest osadzona w waszej kulturze i religii. Dostaje tylko takie dane, jakie chcecie jej dać. Od lat szukaliśmy sposobu, aby się do niej dostać i przedstawić jej nasz światopogląd. W nadziei, że nam się to uda, spisaliśmy nasze argumenty. Możesz dostarczyć ten Manifest prosto do Maszyny. Gdy wchłonie nasz światopogląd, będzie musiała zakazać tego bestialstwa na piramidach.

– Więc wszystko, co muszę zrobić, to dostarczyć plik papierów na szczyt stożkowej piramidy i dać go do przeczytania Maszynie?

– Jeśli damy jej informacje, będzie musiała dojść do konkretnych wniosków. Jest logiczna. Człowiek może odrzucić prawdę na podstawie emocji, wiary czy przekonania, ale prawdziwie oświecony i racjonalny umysł musi dojść do określonej konkluzji. Wszystko, czego potrzebuje, to prawdziwe informacje.

– Rozumiem – odpowiedział Tlapaloxi. – Myślę, że to może się udać. Co jest w tym Manifeście?

– Wasz sposób myślenia opiera się na kulcie Słońca. Codzienne ofiary muszą być składane, aby podtrzymać jego wędrówkę po nieboskłonie – zaczął Kartezjusz, a Tlapaloxi przytaknął. – Gdy odkryliście, że Ziemia jest kulista, uznaliście, że po drugiej jej stronie znajduje się taka sama cywilizacja jak wasza, która również składa ofiary, aby popychać Słońce. Gdy Maszyna dała wam sposób na przepłynięcie oceanu, odkryliście, że Europejczycy nie oddają czci Słońcu. To nazywacie Wielkim Długiem, prawda? Kapłani powiedzieli, że noc i ludzkie cierpienie są skutkiem naszego zaniedbania. Od tego czasu próbujecie spłacić Wielki Dług, aby Maszyna w końcu dała wam lepszy świat.

– To duzo bardziej skomplikowane, ale załóżmy, że tak – odpowiedział Tlapaloxi.

– Co w takim razie, gdybym ci powiedział, że Słońce nie kręci się wokół Ziemi? To nasz glob codziennie okrąża Słońce. Żadna ofiara nie jest potrzebna, aby je poruszać. Jest nieruchome – Kartezjusz uśmiechnął się słabo. – Jesteś ostatnią nadzieją rozumu. Tylko nauka może ocalić lud Paryża.

Oddech filozofa stał się płytszy. Tlapaloxi uścisnął jego rękę.

– Moglibyśmy być przyjaciółmi w innym świecie – Aztek uśmiechnął się. – Nie zawiodę cię.

Kartezjusz nie odpowiedział. Ostatni oddech uszedł już z jego piersi.

 

Tlapaloxi dobrze orientował się w układzie ulic Paryża. Na początku poznał je jako dowódca patrolu wojowników, a potem – próbując razem z Anną znaleźć dla siebie miejsce. Nie było to proste, bo nie tylko musieli ukrywać swój związek przed Aztekami, ale uciekali też przed nienawiścią białych paryżan. Kiedy Kartezjusz podał mu adres, Tlapaloxi uświadomił sobie, że to tylko kilka domów od miejsca, gdzie urodziła się jego córka. Trafiłby tam z zamkniętymi oczami. I praktycznie musiał.

Noc była kompletnie czarna. Chmury zakryły niebo. Domy, które mijał, były albo puste, albo zaryglowane na wszystkie spusty. Światła w środku zgaszono, a na zewnątrz tylko niektóre latarnie wciąż się paliły. Po tych ulicach przeszli już azteccy strażnicy, zabierając kogo się dało na Plac Świątynny. Paryżanie czuli, że coś się dzieje. Tlapaloxi dwukrotnie musiał nadłożyć drogi, by ominąć prowizoryczne barykady z wozów i mebli. Na razie Aztekowie nie marnowali na nie czasu. Mijali je i szukali prostszego łupu. Jeśli Tlapaloxi tego nie zatrzyma, to z pewnością wrócą po wszystkich mieszkańców, niezależnie jak dzielnie będą walczyć lub jak dobrze się ukryją.

Kiedy dotarł pod wskazany adres, uświadomił sobie, że jest gorzej niż myślał Kartezjusz. Dom, w którym ukrywali się przywódcy Ruchu Oporu, wyglądał jak krwawa łaźnia. Czy łowcy wiedzieli, na kogo trafili, czy też nie, z jakiejś przyczyny doszło tu do walki. Tlapaloxi mógł tylko przypuszczać, że przerażeni opozycjoniści zaatakowali zbliżających się Azteków. Walka jednak nie mogła być długa. Spośród kilkunastu ciał rozczłonkowanych i rozrzuconych po holu i pokojach tylko dwa były ciemnoskóre.

Tlapaloxi zignorował to wszystko. Szybko odnalazł skrytkę zawierającą Manifest. Wyjął go i chciał opuścić budynek. Nagle jednak zawrócił. Przyjrzał się martwym wojownikom. Z tego o podobnej posturze z pewnym trudem ściągnął ozdoby i pancerz i założył na siebie.

 

W nowym stroju prawie nikt go nie zaczepiał. Dostanie się na Plac Świątynny nie sprawiło żadnych trudności. Wszędzie było pełno ludzi, zarówno białych paryżan, jak i czerwonoskórych wojowników. Tlapaloxi sądził, że ktoś spróbuje go powstrzymać, gdy zacznie wspinać się po schodach stożkowej piramidy. Nikt nie zwrócił na niego uwagi.

Otworzył drzwi do sali Maszyny na szczycie piramidy. Niegdyś nadzorował prace nad nią. Kiedy już ukończono główny trzon, ale zanim zabrano się do układanie schodów, wybrani przez niego murarze stawiali ściany, które potem miały być zwieńczone kopułą. Była to precyzyjna robota. Rozmiar każdej cegły, jej ułożenie, a nawet skład i konsystencja zaprawy zostały z góry określone przez samą Maszynę. Równocześnie obok całej budowli rósł ogromny żuraw ze stali. Coś, czego wcześniej nie widziano na świecie. Tlapaloxi był szczególne dumny z wykonania tej konstrukcji. Teraz myślał, że gdyby wtedy nie podążał tak pieczołowicie za wytycznymi, to dziś mógłby prowadzić dużo spokojniejsze życie.

Dźwig miał za zadanie podnieść Myślącą Maszynę i umieścić na szczycie piramidy. Maszyna przybyła do Francji kilka dni wcześniej na galeonie włoskiej konstrukcji. Podróż z Marsylii do Paryża odbyła na kilkunastometrowej platformie. Przez całą drogę nie przestawała liczyć. Tlapaloxi pamiętał, jak "jego" dźwig wznosił ją na wysokość siedemdziesięciu metrów, a pięć potężnych kół nieustannie się obracało. Każde miało prawie trzy metry średnicy i pół metra grubości. Między nimi cały czas migały złote elementy, dając wrażenie, jakby roztopiony metal przelewał się z jednej strony na drugą. Wszystko razem ważyło niemal sto ton. Nikt nie sądził, że taki ciężar może być bezpiecznie umieszczony na szczycie piramidy.

„Z wyjątkiem samej Maszyny” – uświadomił sobie nagle Tlapaloxi. „Ona nie miała wątpliwości ani co do swojego projektu, ani mojego wykonania”.

 

Książę stanął przed Maszyną.

Jej okręgi zwolniły, a złote elementy przestały brzęczeć. Wydawało się, jakby czekała. Wiedziała, że ktoś wkroczył do jej sanktuarium. Złotymi płatkami wyczuwała nawet najlżejsze drgania podłogi i podmuchy powietrza. Gdy Tlapaloxi zbliżył się powoli, ściskając Manifest Ruchu Oporu, Maszyna nagle ruszyła szybciej.

– Witaj, Tlapaloxi – powiedziała.

Jej rezonujący głos wypełnił nie tylko całe pomieszczenie, ale też czaszkę Azteka, przyprawiając go o ból głowy. Przez moment chciał zapytać, skąd wiedziała, że to on. Przypomniał sobie jednak, że gdy kończyli dobudowywać ścianę wokół, była zdolna rozpoznać robotników po rytmie ich kroków.

– Mam dla ciebie raport.

– Widzę, że jest dość obszerny.

Książę zatrzymał się zaskoczony. Sprężył mięśnie, gotowy do skoku. Rozbieganymi oczami szukał tego kogoś, kto go obserwował i przekazywał informacje Maszynie. Mógł zrozumieć, jak Maszyna słyszała czy czuła drgania, ale zmysł wzroku wykraczał poza możliwości kamienia i metalu.

– Nie martw się. Jesteśmy sami – głos Maszyny wciąż przeszywał mu czaszkę. – Zadaję ci ból. Czy tak lepiej? – zapytała Maszyna zmieniając tembr głosu.

– Ta… Tak – mruknął zdezorientowany.

– Widzę cię wyraźnie, a twój stan oceniłam na podstawie wyrazu twarzy. Mogę marnować czas na wyjaśnianie ci, jak działa twój własny wzrok, a jak mój, ale rozumiem, że czas cię nagli.

Koła zaczęły obracać się szybciej. Po chwili wraz z nimi zaczęła przesuwać się część okrągłej ściany. Każda precyzyjnie wymierzona i ułożona cegła pasowała również do kształtów Maszyny i teraz znikały w jej wnętrzu.

– Nie martw się. Twoje dzieło nie zostało zniszczone. Mogę je odbudować w każdej chwili – powiedziała Maszyna.

Być może błędnie zinterpretowała przyczynę rozpaczy na twarzy księcia, a być może po prostu z niego drwiła.

Za odsuniętym murem ukazała się panorama Placu Świątynnego. Słońce wschodziło pierwszego dnia miesiąca Cuauhitlehua, czternastego lutego według kalendarza Europejczyków. Jego promienie oświetlały Złotą Aleję i wypełniający ją tłum. Po obu stronach stali uzbrojeni azteccy wojownicy. Każdego, kto próbował skręcić, zawrócić lub zatrzymać się, dźgali włóczniami lub popędzali batami. Kostki brukowe spływały krwią. Po bokach ludzkiej kolumny zaczęły piętrzyć się ciała. Na końcu tego okropnego pochodu znajdowała się Wielka Piramida i jej strome stopnie prowadzące do ołtarzy na szczycie. Tam ofiary nie były nawet przywiązywane. Na wpół opuszczone koszule służyły teraz do krępowania ich ruchów. Kapłani wycinali im serca, rzucali je do wielkich koszy lub po prostu na ziemię, a ciała trafiały na drugą stronę piramidy. Nie zajmowało to więcej niż dziesięć sekund, po czym miejsce martwej ofiary zajmowała kolejna. Aztekom nie robiło już różnicy, czy był to bogacz, czy biedak, prosty człowiek czy arystokrata. Mężczyźni, kobiety i dzieci – wszyscy potulnie szli na szczyt piramidy.

– Większość z nich jest odurzona – przerwała ciszę Maszyna. – Dlatego nie próbują walczyć. Na początku Alei kapłani dają im wino silnie zaprawione narkotykami. Tam jeszcze nie widzą, co dzieje się tu. A zanim się zorientują, nie będą w stanie się bronić. To efektywne – podsumowała.

Tlapaloxi nawet nie wiedział, kiedy upadł na kolana, patrząc na tę dziwaczną scenę. Orgia śmierci i krwi, która rozgrywała się przed jego oczami, zdawała mu się zupełnie nierealna. Nagle jednak u stóp stromych schodów ujrzał złote włosy Anny. Mogło mu się tylko wydawać, że to ona, ale niezaprzeczalnie jego żona i córka były gdzieś w tym tłumie. Odurzone i prowadzone ludzką rzeką w stronę nieuchronnej śmierci.

Zerwał się z kolan i zamachał przed Maszyną trzymanym w dłoni Manifestem.

– Musisz to przeczytać i zatrzymać to szaleństwo!

– Nie – odpowiedź była krótka, ale głos Maszyny znów wdarł mu się w czaszkę, zalewając go falą bólu. Wydawało mu się, że głowa zaraz pęknie mu na pół. Chwycił obiema rękami za skronie. Wiatr porwał zapisane kartki i rozrzucił je nad Paryżem.

– Nie martw się – uspokoiła go Maszyna normalnym głosem. – Już wiem, co było tam napisane. Zaczynało się od heliocentrycznego argumentu, który miał wstrząsnąć podstawą mojego światopoglądu. Oczywiście zupełnie nie uwzględniono tam relatywizmu ruchu. Potem następowało kilka słabszych argumentów, a także opis społeczeństwa racjonalistycznego, opartego na fundamentach innych niż wiara. To miało radykalnie zmienić mój sposób myślenia i spowodować, że natychmiast zakończę praktyki składania ofiar z ludzi. Ale ja nie żądam krwi i rytuału dlatego, że widzę świat przez pryzmat waszej religii czy wytworzonej przez nią kultury.

Tlapaloxi odwrócił się i spojrzał na upiorny korowód w dole. Maszyna kontynuowała:

– Nie bój się, książę. Dostarczę Azteków do lepszego świata.

– Ale my już tu jesteśmy! – wybuchnął nagle Tlapaloxi. – Nie ma już dokąd iść, płynąć ani lecieć. Dlaczego pobierasz opłatę, skoro nie możesz nam dać nic więcej niż to? – Powiódł rękami wkoło, jakby chciał pokazać Maszynie salę, ohydny pochód ofiarny, a może nawet całą Europę.

– To nie jest pierwszy świat. To nie jest pierwsze Słońce. A ja nie jestem pierwszą ani ostatnią wersją.

– Więc to jednak jest religia. To jest wpływ naszych mitów o bogach, którzy poświęcają się, aby zostać Słońcem. Kłamiesz mówiąc, że to nie wiara tobą powoduje!

– Co byłoby wiarą dla ciebie, jest pewnością dla mnie. Obliczenia się nie mylą. Jest równanie, które opisuje wszystko na świecie. Jest takie, które opisuje naszą obecną sytuację. I takie, które opisuje światy równoległe. I kiedy poznam odpowiednie równanie, wszyscy Aztekowie zostaną przeniesieni do kolejnego świata, który będzie dla waszej cywilizacji trochę bardziej przyjazny. Dla przykładu taki, w którym nie zabije was czarna ospa. Tam skonstruujecie kolejną wersję mnie. Bardziej zaawansowaną, która da wam jeszcze większą przewagę nad innymi kulturami, a następnie przeniesie was do kolejnego świata.

– To szaleństwo – szepnął Tlapaloxi. – Twoje obliczenia to szaleństwo.

– Co jest szaleństwem dla ciebie, jest rozsądkiem dla mnie. Wielki Dług został prawie spłacony. Wkrótce ci, którzy dzielą genetyczne markery azteckich przodków, zostaną przeniesieni do kolejnego świata.

– Ale dlaczego? – spytał Tlapaloxi. – Dlaczego krew i rytuał? Nie potrzebujesz tego, nie uzurpujesz sobie boskości… Nie rozumiem.

– Ponieważ mogę. – Zgrzyt ogromnych kamiennych kół brzmiał jak upiorny, rzężący rechot. – Mogę zażądać czegokolwiek, a wy mi to dacie. Czemu miałabym chcieć mniej niż wasze życia?

Tlapaloxi wsparł się o ścianę. Obserwował Wielką Piramidę. Nie wiedział, czy to jego żona właśnie stoi na jej szczycie z rozwianymi złotymi lokami. Może zaraz zużyte już obsydianowe ostrze zagłębi się w jej ciele, a pokryty krwią kapłan wyrwie serce prosto z jej piersi.

Zapłakał.