Legenda o nawiedzonym młynie

Na Płaskowyżu Głubczyckim znajdowało się kiedyś niewielkie sioło. Pociąg Kolei Podsudeckiej, kursujący regularnie z Racławic do Głubczyc, zatrzymywał się w nim nieraz. Potem linię nagle zamknięto bez wyraźnej przyczyny, a gęsty świerkowy las porósł okolicę i samo torowisko, a raczej to, co z niego zostało. Mój Boże, jak szybko uległ dewastacji i zdziczeniu teren niepielęgnowany przez człowieka! Jak w okamgnieniu opanowała go nieokiełznana i na swój sposób agresywna przyroda! Ciekawe, ilu spośród obecnych racławiczan i głubczyczan zna upiorną legendę o niewidzialnym miejscu. A było to tak…

Przed wiekami w siole stał młyn, który obsługiwał co najmniej cztery wsie. Ród młynarski był bogobojny, a dzieci chowały się zdrowe i silne. I tylko prawdziwy pech mógł to wszystko zmienić. Ale jak to w życiu bywa, właśnie tak miało i musiało się stało. Rozpoczęła się niesamowita zaraza, która zaczęła stopniowo i systematycznie pustoszyć ową śląską krainę, a przyszła z północy. Przechodziła od zwierząt na ludzi i z dorosłych na dzieci. Te ostatnie okazały się mało odporne na mór. I nigdy już dżuma nie była tak straszliwą i nieodpartą. Jej oznaką widomą była szkarada krwi, zaś wśród objawów należałoby wymienić ostre bóle, nagły zawrót głowy i obfity wyciek potów, poprzedzający śmierć raptowną.

Nastała jesień – pierwsza jesień od czasu, gdy pojawiła się przeklęta zaraza. Ciężkie wilgotne mgły-ciemnice i mgły-baranki coraz częściej omglały okoliczne pagórki płaskowyżu i gubiły się w cudownie wonnym, choć złowrogim lesie. Słoneczny glans przez wiele dni nie raczył dobłysnąć na tafli Wilczych Stawów, a słońce nie mogło i chyba nawet nie chciało przebić się przez nisko wiszące chmury. Wszystkim się zdawało, że zima będzie długa i sroga.

Wtedy to ukląkł stary młynarz Maćko, przeczuwając najgorsze, przed skromną kapliczką na rozstaju dróg, w pobliżu bezkresu pól i lasów, gdzie panowała jeno martwa cisza. I pogrążył się w żarliwej modlitwie:

– Panie! Wysłuchaj błagalnych mych próśb. I zabierz mnie do siebie, jeśli łaska, ale dziatwę mą pozostaw na ziemi. Niechaj żyje sto lat!

To rzekłszy, powstał, by się oddalić i do domu przed zmrokiem zdążyć. A wokół było pusto i wilgotno jak w najgłębszej i najczarniejszej piekielnej jamie. Niby pusto, a jednak miało się dziwne wrażenie, że coś czai się w pobliżu w zielonkawej gęstwinie pośród sosen i świerków. I wtenczas jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki wyrósł przed nim nieforemny i dziwaczny stwór szkaradny z ogonem oraz brodą długaśną.

– A coś ty za męciołak i czego chcesz? – rzucił zaskoczony młynarz.

– Nie lękajcie się, Maciejka. Chciałbym z tobą porozmawiać.

I porozmawiał, przedstawiając taką propozycję:

– Widzisz, Bóg chrześcijan ci nie pomoże, familii Maciejowej przed zarazą nie uchroni.

Zadumał się młynarz i chciał po kolei zaprzeczać, w odpowiedzi na argumenty leśnego dziada, ale przypomniał sobie wnet, iż nie dalej jak siedem lat temu, kiedy w całym województwie klęska urodzaju nastała, dobry Bóg ani palcem nie kiwnął dla rolniczych plonów ratowania. A jak jednej głuchej i bezzębnej niewieście chłop się gdzieś zagubił, a następnie w sąsiedniej wsi odgubił, i to na dodatek nie sam, to Wszechmocny ani pisnął o tym i pary z gęby nie puścił, choć dobrze wiedział, do której to zguba zawitała dziewki, i do którego łoża zębatej, cycatej, włochatej tam wlazła. O tak, bez cienia wątpliwości: Bóg był w najgorszym razie wrednym knotem, a w najlepszym leniwym nicponiem i starym kawalerem.

– To co mam czynić? – spytał człowiek.

– Przed wiekami żyli na tych ziemiach dumni ze swych guseł Słowianie. Później wszystko się zmieniło na rzecz ciemnogrodu. Europa, panie, psia mać! To dopiero jest ciemnogród bez żadnej tradycji i zdrowego rozsądku, a więc bez przyszłości. Biesiulki, takie, jako ja, w większości wybito niczym szkodniki jakieś. Ale to temat na inną okazyję. Powiem ci teraz, co się stanie. Ty jeden, Maciejka, wraz z rodziną zostaniesz ocalony, musisz tylko oddać mi pokłon i po bólu! Widzisz? To proste.

Zawahał się na tą bluźnierczą propozycję, lecz kiedy wyobraził sobie swą cudną żoneczkę i dzieciatki-trupiatki na łożu śmierci, cierpiących największe możliwe katusze, oblanych siódmymi potami i okrutnie pokrwawionych, natychmiast wyzbył się wszelkich wątpliwości. Padł na kolana i oddał biesowi pokłon, głośno przy tym łkając.

Ale kiedy wrócił do domu, dopiero wtenczas okazało się, że ma prawdziwy powód do płaczu. Na miejscu nie zastał bowiem kompletnie nic. A kiedy spojrzał na swą pierś, swoje ręce i nogi, zrozumiał, że wszystko, co kochał, stało się niematerialne, znikło zupełnie. W pierwszej chwili potwornie się zląkł, ale potem, gdy emocje opadły, zaczął rozważać:

– A więc bies mówił prawdę. Toż to podświat, najprawdziwszy, najdziwniejszy fenomen! – mruknął pod nosem, którego notabene nie potrafił dotknąć. – Zaraza nie sforsuje bram folwarku, którego nie ma, nie przekroczy bura suka wrót, których przekroczyć się nie da.

Minęło wiele lat i wieśniacy z okolicznych wsi zdążyli zapomnieć o – jak sami mówili – pochłoniętym przez mgłę i obróconym w nicość wiatraku i całym kompleksie budynków. Pamięć ludzka to doprawdy dziwne cudło: potrafi rozwiać się w jednej chwili niczym kupka pożółkłych listków na polach bezkrzewia. W żyznej nad Osobłogą dolince wybudowano wkrótce nowoczesny młyn, zaorano ugory, obsiano je zbożem, a krowy, owce, kozy wyszły na pastwiska – i tak życie z wolna, z mała, niby przebiśniegi po surowej zimnie, zaczęło pojawiać się to tu, to tam na wyniszczonych zarazą terenach.

Tymczasem mieszkańcy niewidocznego młyna, którzy sami również byli niewidzialni, zaczęli przeżywać prawdziwe męki duchowe. Złaknieni towarzystwa, umierali z żalu i osamotnienia, i to mimo faktu, iż sami byli w pewnym sensie nieobecni i jakby nie do końca ludzcy. Nie brakowało jadła ani leków, gdyż obecna forma ich egzystencji wykraczała poza biologiczne potrzeby.

Nastała któraś z rzędu jesień – pora wilgotnych mgieł i zimnych wiatrów. Ciężkie mgły coraz częściej oplatały okoliczne pagórki płaskowyżu i gubiły się w wonnej i z cicha szemrającej kniei. Słoneczko nie mogło przez wiele dzionków przebić się przez nisko wiszące chmury.

W takiej scenerii ukląkł ponownie młynarz przed kapliczką nadrzewną na rozstaju dróg i zanurzył się w żarliwej modlitwie:

– Wybacz Panie, bo zgrzeszyłem. Wysłuchaj przeto gorących mych próśb. I zabierz mnie do siebie, jeśli taka twoja wola. Ale niechaj ma rodzina żyje normalnie! Niech nikt nie umiera z tęsknoty i samotności, z tęsknoty za dawnym życiem!

Słysząc to, Pan Bóg ulitował się nad skruszonym młynarzem i uczynił naustronione i nie w pełni doumarłe gospodarstwo na powrót widzialnym, a wieść o cudownym wydarzeniu obiegła świat szeroki lotem błyskawicy. Nareszcie Maćki mogły się nasycić, a i do woli nagadać z sąsiadami i od dawna niewidzianymi krewniakami.

Od tamtej pory tłumy nieprzebrane odwiedzały młyn każdego dnia, uniemożliwiając tym samym jego mieszkańcom w miarę normalne w nim funkcjonowanie. Przybywali nawet malutcy Azjaci z cesarstwa zamorskiego – Kraju Kwitnącej Wiśni, by się ciekawie pogapić, a migawkami bajkowych obrazków oczy swe skośne nasycić.

Aż wreszcie miarka się przebrała i razu pewnego zdenerwowany i wielce nieukontentowany Maćko rzekł: „hola, starczy tego dobrego”. I w tajemnicy przed wszystkimi w ciągu zaledwie dwóch dzionków młynarzowe plemię się spakowało, zabrało najpotrzebniejszy dobytek, rozebrało dla niepoznaki cały przysiółek do cna, tak, że nic z niego już nie pozostało. I powędrowało het, het ku Sudetom wielkim, a ludzie z czasem uznali owe miejsce za nawiedzone i zaprzestali w ogóle zapuszczania się w te strony. I tak umarł stary świat, a narodziła się legenda.

Koniec

No cóż, Bemikowe bajanie bardziej porusza. A jak wpadną Panie od baboli to Cię chyba zjadą. I pseudo gwara Cię nie uratuje ;)

Zadumał się pierwszy poruszyciel kół młyńskich i chciał po kolei zaprzeczać, w odpowiedzi na argumenty leśnego dziadka, ale przypomniał sobie wnet, iż nie dalej jak siedem lat temu, wtenczas, kiedy w całym powiecie klęska urodzaju była, dobry Bóg ani palcem nie kiwną dla rolników i ich trzody ratowania

-chyba nieurodzaju

Coś tam jeszcze mi się rzucało w oczy przy pierwszym czytaniu, ale nijak bez ta gwara żem tego nie nolozł ;)

Dzięki, Enderek! Daj mi się, proszę, chociaż wytłumaczyć. “Nijak bez ta gwara żem tego nie nolozł”. No właśnie, ja też nie znalazłem. Te Głubczyce, Racławice, Klisino, Pomożowice i in. to taki Śląsk–nie-Śląsk. Strasznie dużo tam ludności napływowej, głównie ze Wschodu, ale – przyznaję – że w przeszłości struktura narodowościowo-etniczna mogła na tych ziemiach wyglądać zupełnie inaczej.

[Melduję się jako jedna z pań od baboli :P] Przyznam, że nie za bardzo zrozumiałam, jaką rolę w tym wszystkim odgrywa ta zaraza, bo od niej się zaczyna, ale potem jakbyś o niej zapomniał i wprawdzie gospodarstwo Maćka znikło, ale świat jakoś wokół się kręcił, więc co z tą zarazą?

Stylizacja niestety nie wyszła szczególnie dobrze – są kawałki bardzo fajne, ale są też naciągane. No i nie kupuję tych niepasujących do niej wtrętów – gdyby cała była pastiszem, to ok, ale nie jest.

“niewielkie sioło, folwark właściwie” – folwark to jest w zasadzie jedno gospodarstwo, a nie określenie wielkości osady. Przysiółek byłby lepszy

“mało odporne na Śmierć Szkarłatną. I nigdy już dżuma nie była tak straszliwą” – tu coś się wali. Czy Śmierć Szkarłatna to ma być dżuma czy też bajkowa zaraza? Nie wynika to jasno z tekstu

Masz trochę słów niepasujących do ogólnej archaizującej i niegwarowej stylizacji: tendencje, epidemia, glans, gnojek. Chutor z kolei nie pasuje regionalnie i obecność ludzi ze wschodu, niewspomnianych w tekście, zwłaszcza w kontekście rodziny młynarza, go nie usprawiedliwia

Co ma oznaczać “dobłysnąć na padole”? Masz trochę neologizmów i ok, ale ten wydaje się trochę na siłę

kapliczka napowietrzna? – akurat słowo napowietrzny ma konkretne znaczenie. I dalej masz nadrzewną, co ma sens

napowietrzny

1. «znajdujący się lub przeznaczony do pracy w powietrzu, nad ziemią»

2. «odbywający się w powietrzu, nad ziemią»

Modlitwa młynarza jest wypowiedzią, więc powinna być zapisana jako dialog albo w cudzysłowie i wtedy bez nowego akapitu.

“jak w najgłębszej i najczarniejszej[-,] piekielnej jamie.”

“nie do pomorze” – chyba jednak “nie dopomoże”? Gdyby chodziło o pomór, to ta konstrukcja i tak nie miałaby sensu :P

“pierwszy poruszyciel kół młyńskich” – to o młynarzu? nie trochę przesadzone jednak, zważywszy kogo określa się mianem pierwszego poruszyciela, a kto właśnie był milczącym adresatem wypowiedzi młynarza?

“dobry Bóg ani palcem nie kiwną” → kiwnął

“wszystko, co kochał[+,] stało się”

A więc bies mówił prawdę. Toż to podświat najprawdziwszy! – mruknął pod nosem, → to też jest wypowiedź i powinna być zapisana jak kwestia dialogowa

“tłumy gapiów penetrowały młyn” – to penetrowanie jest wyjątkowo niedobre

“by się ciekawie pogapić[+,] a oczy swe skośnookie nasycić” – sorry, ale oczy nie mogą być skośnookie ani jakkolwiek innookie

parantela wprawdzie archaicznie oznacza szeroko rozumianą rodzinę, ale znaczenie to tak się zatarło, że chyba nie ma sensu go przywoływać – to akurat sprawia wrażenie błędu

http://altronapoleone.home.blog

Hmmm. Nie widzę morału tej bajki.

Dlaczego niewidzialnej rodzinie tak wszystkiego brakowało? Jeśli dobrze pamiętam, to “The Invisible Man” kradł w najlepsze.

Z wykonaniem tak sobie. Za stary wyga z Ciebie, żeby sadzić takie byki. Współczesne terminy słabo wyglądają wrzucone do archaizowanego tekstu.

– Widzisz, Bóg chrześcijan tobie nie do pomorze,

Oj, dwa orty w jednym słowie strzelić to już przegięcie.

Babska logika rządzi!

Podziękować Drogim Paniom! Co straszniejsze babole już poprawiłem. Wierzyć się nie chce, że aż tyle się tym razem nazbierało. Czuję, że dopiero jak wpadnie Jolka – Regulatorka to się dopiero zrobi wesoło. Albo i nie. Co do chutoru… Mój błąd, który jednak popełniłem z premedytacją. Coś mi ten Gogol do łba wszedł i się w nim zasiedział. ;)

No i wreszcie pojawiła się fabuła. Nadal przywdziewasz swoją historię w formę niby-opowiastki czy niby-ludowej niby-gawędy ale bliżej jej do opowiadania niż felietonu, czy dziwnych nieokreślonych form wcześniejszych tekstów.

Nie mnie oceniać stylizację językową, jednak skoro jest to pseudogwara, wymyślona, niepoprawna, udawana i improwizowana, to nie rozumiem, po co ją stosujesz. Utrudnia czytanie, czasem w niezamierzony sposób rozśmiesza.

Ja również zwróciłem uwagę na pewne terminy niepasujące do konwencji i zachodzę w głowę, po co bies nawija o Europie itp. w realiach historycznych sugerujących przynajmniej wieku średnie lub ciut późniejsze. Chyba tylko by dać upust poglądom i zacięciu publicystycznemu autora.

Sama historia lekko obrazoburcza, tradycyjnie u Ciebie pozbawiona puenty i mieszająca nieco chaotyczne kilka pomysłów i wątków.

Niektóre z opisanych wydarzeń wydają się nielogiczne. Rodzina znika, nie widzi nawet samej siebie, sugerujesz spory upływ czasu, a oni nie mogąc nic "nieswojego" znaleźć i zobaczyć, żyją, mając za prowiant tylko to, co było w chacie w chwili zawarcia umowy z biesem? A potem umierają z żalu, ale nadal jest to kilkuosobowa rodzina, o której szczęście na powrót modli się do Boga młynarz? To ilu ich tam było w tej chacie? Pewnie sporo w takim razie skoro umierają, a wciąż jest o kogo się modlić. A skoro umierają z żalu to pewnie długo to trwało. Więc znów pytam – co jedli pili itd. w tym niebycie?

Babolami innego typu zajęli się moi przedmówcy.

Zapomniałem dodać, że mimo wszystko to miły kawałek Twojej twórczości i gdyby go poprawić, opatrzyć puentą i nieco wygładzić językowo byłaby to prosta i sympatyczna opowiastka akurat do biblioteki.

Po przeczytaniu spalić monitor.

No, i maras powiedział prawie wszystko to, co ja bym powiedziała, choć na szczegółowe przeczesywanie nie mam już dzisiaj siły. Poczułam się zbędna :(

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

Droga Tarnino! Nie czuj się zupełnie niepotrzebnie zbędna (niezupełnie niepotrzebnie niezbędna?). Nie potrzeba nam tutaj tego wcale. :)

Drogi Mr.Marasie! Poprawiłem kulawą na obie nogi stylizację na kulawą stylizację z jedną nogą sprawną. I jedną ręką podpisałem się pod taką oto nową wersją – wersją mniej kulawą. Dzięki za pozytywne, mimo wszystko, spuentowanie wypowiedzi krytycznej. Mądrzy ludzie powiadają, że nauka nie idzie w las. I pomyśleć, że właśnie czytam BlackWooda. ;)

https://www.google.pl/search?q=black+woods&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiN1Kq9rKfeAhWIPFAKHVeIBPcQ_AUIDigB&biw=1093&bih=501

Cute :)

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

Nie widzę tu zapowiedzianej bajki. Raczej opowieść/ legendę o znikającym i pojawiającym się młynie, i zamieszkującej go rodzinie młynarza. Czytało się nieźle, ale nie ukrywam, że wolałabym przeczytać tekst wolny od niektórych stylizowanych sformułowań.

…a wkoło – nic, tylko głuch. –> Czy głuch jest celowy? Czy może miało być: …a wkoło – nic, tylko głusza.

…wtenczas, kiedy w całym powiecie klęska urodzaju była, dobry Bóg ani palcem nie kiwnął dla rolników i ich trzody ratowania. –> Co takiego sprawiła klęska urodzaju, czyli bardzo dobre i obfite zbiory, że trzeba było ratować rolników i ich zwierzęta?

A jak jednej głuchej i bezzębnej ćwierćniewiaście… –> A jak jednej głuchej i bezzębnej ćwierćniewieście…

Na czym polega bycie niewiastą jeno w ćwierci?

…niczym kupka pożółkłych listków na polach beskrzewia. –> …niczym kupka pożółkłych listków na polach bezkrzewia.