Co wspólnego ma Legionista z Meekhańczykiem

Robert M. Wegner – polski pisarz fantastyki, swój papierowy debiut przeżył w 2002 roku w SFFiH opowiadaniem "Ostatni lot Nocnego Kowboja". Opowieści, jakkolwiek by to nie brzmiało, są jego pierwszą powieścią. Laureat nagrody Zajdla za jedno z opowiadań zawartych w Opowieściach ("Wszyscy jesteśmy Meekhańczykami").

Opowieści są zbiorem luźno powiązanych między sobą opowiadań, których akcja toczy się na – jak sama nazwa wskazuje – przeciwległych krańcach wielkiego imperium – Meekhanu.

Opowiadania osadzone na północy traktują o jednym oddziale na w pół elitarnej, na w pół zdziczałej górskiej straży. Jednostek wojskowych cieszących się w górach specjalnymi uprawnieniami i, co jest dla nich najbardziej charakterystyczne – składające się tylko z miejscowych, z górali.

Fantasty militarne, takim mianem śmiało tytułuję opowieści północne. Dokładność i skrupulatność, jakie Wagner przykłada do opisów stosowanych taktyk i strategii dają poczucie pełnego profesjonalizmu. Jednak nie jest ot zwykły techniczny opis znany z podręczników historii, okraszonych schematycznymi rysunkami i pokreślonych strzałkami. Z tych walk nie został wymyty element ludzki. Upór, cierpienie, ból, desperacja czy strach zwykłych ludzi, jakimi są żołnierze, są zgrabnie wplecione pomiędzy budowanie palisad czy stosowanie posunięcia typu „Grad". Jednakże nawet najlepsi stratedzy nie są w stanie przewidzieć, co zajdzie, gdy do walki dołączą się Źrebiarze – magowie koczowników. Duży nacisk na militaryzm, nie oznacza, że w tej części mamy do czynienia z krwawą jatką od początku do końca. Motywy wojny i bitwy są tutaj bardzo ważną częścią rozgrywających się wydarzeń. Bitwy nie zawsze muszą mieć miejsce na udeptanej ziemi, czasem przybierają formę intryg, gdzie ostateczny wynik starcia zależy tylko i wyłącznie od erudycji i polotu przeciwnych stron. Właśnie takie są opowieści z północy.

Opowieści z południa są zupełnie inne. Granica, na której ścierają się dwa całkowicie odmienne i różne kręgi kulturowe w pustynnej, wysuszonej słońcem scenerii. Historia kręci się w bliższej i dalszej okolicy issarskiego wojownika, który wynajął swe miecze jednemu z kupców z nizin. Jednak w moim mniemaniu cała fabuła jest tylko tłem dla przedstawienia i opisania dwóch cywilizacji, tak innych, że jakakolwiek próba zrozumienia motywów, postępowania czy światopoglądu drugiej strony spełza na niczym. Nić porozumienia to tutaj całkowicie obcy twór. Kolorów dodają tutaj tzw. opisy przyrody. Z wersów, a nawet całych stron wyziera wręcz uczucie znane każdej osobie, która miała okazję być na wypalonych słońcem stepach. Zawrzeć coś takiego w słowach to nie lada sztuka i wymaga od autora niezwykłego kunsztu. Tą część ochrzczę imieniem fantastyki filozoficzno-kulturowej, co oczywiście nie znaczy, że są to głównie puste rozważania między nierealnymi ludami (ale o tym później). Nie zabrakło również widowiskowych starć, odegranych przez issarskich wojowników, których umiejętności zdążyły już obrosnąć legendą.

Tutaj widzę pewną analogię. Issaram – Islam, Meekhan – Chrześcijaństwo. Nawet miejsca są podobne do tych, gdzie te dwie religie zetknęły się po raz pierwszy – Bliski Wschód. Mógłbym teraz mnożyć przykłady i skupić się na dokładnej analizie, ale dojście do tego samemu sprawiło mi niewymowną przyjemność, której nie zamierzam odbierać czytelnikom. Branie do ręki książki, która wcześniej została przez kogoś wybebeszona i przenicowana na lewą stronę nie jest żadną frajdą.

W czasie czytania, samo meekhańskie imperium i jego historia nieodparcie z czymś mi się kojarzyły, ale to uczucie majaczyło gdzieś na krańcach świadomości i za żadne skarby nie chciało się zbliżyć – aż do momentu w którym zabrałem się za pisanie tej recenzji. Imperium Rzymskie – a gdy sobie to uświadomiłem, stwierdziłem, że nawet sam autor nie przekona mnie, że to przypadkowe i kompletnie nietrafione porównanie.

Małe z początku państwo dzięki agresywnej ekspansji coraz to bardziej poszerza swoje terytorium, podbijając ościenne krainy i plemiona. Doskonale jednak wiemy, że kocioł kulturowy nie sprzyja pokojowej unifikacji, więc mniejszościom trzeba coś dać w zamian, pewną swobodę dzięki, której ludzie będą mogli czuć się ludźmi. Rzym pomny bolesnych i krwawych doświadczeń podarował ludom uznającym jego zwierzchnictwo prawa obywatelskie i pewną swobodę. Meekhan zdecydował się na swobodę religijną. Olbrzym, który pochłonął prawie cały znany ówcześnie świat, szedł utartą już ścieżką, drogą wyznaczoną przez Imperium Rzymskie. Dodajmy do tego świetnie wyszkoloną armię, znaną z umiejętności błyskawicznego budowania obwarowań, umocnień i fortyfikacji, a jak już wspominałem, nawet autor nie odciągnie mnie od dostrzegania rzymskich podobieństw. Ciekawe, czy w kolejnych częściach (jeśli się pojawią) imperium zostanie rozbite przez barbarzyńców.

Z niedostatków naprawdę nie ma co wymieniać. Może oprócz dwóch mankamentów, które mnie niepomiernie drażniły od początku do końca. Pierwszym jest przyjęty anglosaski system miar, który zamiast pozwolić wczuć się w scenerie, zmusza to ciągłego uruchamiania wewnętrznego kalkulatora i przeliczania wszystkiego, no coś, co możemy sobie wyobrazić. Inną wadą są nazwy własne i imiona. Rozumiem, że jest to świetna metoda podkreślenia obcości miejsc, o których mamy okazję sobie poczytać, ale trójczłonowe imię, poprzedzielane apostrofami i olbrzymie skupiska spółgłosek nie tylko uniemożliwiają intuicyjną wymowę, ale również rozmowę o książce z innym człowiekiem. Nazwy są tak pokrętnie połamane, że zbiór możliwych alternatyw wymowy dąży do plus nieskończoności.

Jedną z głównych domen fantastów jest kreowanie nowych światów (o czym chyba raczy zapominać większość współczesnych autorów, którzy myślą, że jak wcisną jeden nierealny motyw do scenerii współczesnego miasta, to od razu będą zaliczeni do tego grona). Stworzenie czegoś nowego, zupełnie od zera wymaga czasu, wiedzy i umiejętności. Wystarczy wspomnieć Tolkiena czy Le Guin. Wegner natomiast, nie tyle poszedł na skróty, co skręcił w zupełnie inną stronę. Stworzył dość swobodną wariancję antycznego świata, ze swoim Rzymem, ze swoimi barbarzyńcami czy Hunami. Oczywiście zaraz w moją stronę posypią się gromy, jeśli nie wspomnę, że wymienieni autorzy też czerpali inspirację z bliższej i dalszej okolicy geograficzno-historycznej, owszem, robili to, ale inaczej. Wegner stworzył tu coś odmiennego. A co dokładni mam na myśli, powinniście sami się przekonać sięgając po Opowieści z Meekhańskiego pogranicza. Polecam. Z czystym sumieniem – co rzadko mi się zdarza.