Kilka lat spokoju

Jako dziec­ko ma­rzy­łem o da­le­kich po­dró­żach. Ma­rze­nie speł­ni­łem, choć nie od razu. Naj­pierw po­sze­dłem na me­dy­cy­nę.

Ca­ły­mi la­ta­mi przy­glą­da­łem się bez­sil­nie cier­pie­niu umie­ra­ją­cej na gruź­li­cę matki. Tamte do­świad­cze­nia uczy­ni­ły ze mnie bun­tow­ni­ka, który za ży­cio­wy cel obrał walkę z cho­ro­bą i śmier­cią. Wraz z na­dej­ściem do­ro­sło­ści płacz i zło­rze­cze­nia za­mie­ni­łem na wie­dzę i na­rzę­dzia, które w swo­ich wy­obra­że­niach dzier­ży­łem ni­czym świę­ty Jerzy włócz­nię. Było w tym coś na­iw­ne­go, coś z głę­bo­kiej wiary – wiary w naukę i po­stęp, w po­tę­gę czło­wie­ka jako ga­tun­ku, który prawa na­tu­ry na­gi­na do wła­snej woli. Ale czy można mi się dzi­wić? Wszak za­le­d­wie kilka lat wcze­śniej bra­cia Wri­ght po­de­rwa­li z ziemi swoją uskrzy­dlo­ną ma­szy­nę; wkrót­ce potem Peary do­tarł na bie­gun pół­noc­ny. Me­dy­cy­na rów­nież czy­ni­ła po­stę­py, choć nigdy dość pręd­ko. Wie­dzia­łem, że wy­sił­ki le­ka­rzy nader czę­sto oka­zu­ją się próż­ne; cel uwa­ża­łem jed­nak za na tyle szczyt­ny, iż warty za­cho­du.

Łak­nie­nie przy­gód, bru­tal­nie stłu­mio­ne, ze­rwa­ło się z uwię­zi, kiedy po­zna­łem pro­fe­so­ra Da­vie­sa. Do­świad­czo­ny le­karz i chi­rurg, w la­tach sie­dem­dzie­sią­tych wy­ru­szył do Indii i dalej na wschód, by zgłę­biać taj­ni­ki azja­tyc­kiej me­dy­cy­ny. Do An­glii po­wró­cił jako czło­wiek le­ci­wy, lecz na tyle ży­wot­ny, by pod­jąć wy­kła­dy na lon­dyń­skim King’s Col­le­ge. Jako że naj­wię­cej opo­wia­dał o Chi­nach, za­szcze­pił we mnie fa­scy­na­cję tym eg­zo­tycz­nym kra­jem. Z jego po­mo­cą pod­ją­łem naukę man­da­ryń­skie­go i pla­no­wa­łem po­dróż do tego od­le­głe­go za­kąt­ka świa­ta. Uroki stu­denc­kie­go życia po­świę­ci­łem na rzecz prze­sia­dy­wa­nia w bi­blio­te­ce, gdzie po­chła­nia­łem dzie­ła po­świę­co­ne kli­ma­to­wi i przy­ro­dzie Azji, jak rów­nież wszel­kim jej cho­ro­bom i bo­lącz­kom.

Nie­dłu­go po woj­nie wstą­pi­łem na po­kład stat­ku pły­ną­ce­go na wschód. Oprócz nie­zbęd­nych dro­bia­zgów mia­łem przy sobie torbę pełną le­karstw, ulu­bio­ny pod­ręcz­nik oraz za­pi­sa­ny chiń­ski­mi zna­ka­mi list po­le­ca­ją­cy. Ten ostat­ni prze­zna­czo­ny był dla za­rząd­cy pew­nej jun­nań­skiej pre­fek­tu­ry, który miał po­dob­no u Da­vie­sa dług wdzięcz­no­ści.

W tar­ga­nych wojną do­mo­wą Chi­nach le­ka­rze byli na wagę złota, po­mi­mo tego nie po­wi­ta­no mnie z en­tu­zja­zmem. Spe­szo­ny pre­fekt wy­ja­śnił, że choć do­ce­nia moje dobre chęci, to ze wzglę­du na przy­jaźń z Da­vie­sem za nic nie chce na­ra­żać mnie na nie­bez­pie­czeń­stwo; tym­cza­sem obok nie­po­ko­jów we­wnętrz­nych Chiny to­czy­ła po­wszech­na nie­na­wiść do cu­dzo­ziem­ców. Otwar­cie za­su­ge­ro­wał, że po­wi­nie­nem wró­cić do An­glii, jed­nak sta­now­czo od­rzu­ci­łem taką moż­li­wość. Po dłu­gim na­my­śle po­sta­no­wił wy­słać mnie do od­izo­lo­wa­nej od świa­ta gór­skiej wio­ski, z któ­rej po­cho­dził jego oj­ciec; li­czył, że tam nie do­się­gnie mnie wojna. W swej szczo­dro­ści przy­dzie­lił mi dwu­oso­bo­wą eskor­tę, dzię­ki któ­rej bez więk­szych przy­gód do­tar­łem do celu.

Osada po­ło­żo­na była wy­so­ko w gó­rach, drogę do niej zaś mój or­ga­nizm wspo­mi­nał z bólem przez na­stęp­ne trzy dni. I tam nie spo­tka­łem się z cie­płym przy­ję­ciem: wio­sko­wy przy­wód­ca, czło­wiek nie­sta­ry, lecz po­nu­ry i szorst­ki w obej­ściu, po­pa­try­wał na mnie z wy­raź­ną nie­chę­cią, kiedy wy­słan­ni­cy pre­fek­ta ob­ja­śnia­li, kim je­stem i ja­kie­go za­da­nia za­mie­rzam się pod­jąć. Osta­tecz­nie ugo­ścił mnie jed­nak we wła­snym domu.

Nie­dłu­go potem otrzy­ma­łem wła­sne lokum: skrom­ną chatę z drew­nia­nych bali, nie róż­nią­cą się ni­czym od po­zo­sta­łych za­bu­do­wań Lǜwō, czyli „Zie­lo­ne­go Gniaz­da”. Po­je­dyn­cza izba, o ścianach uszczel­nionych gliną, o kle­pi­sku wy­sła­nym ma­ta­mi z trawy, słu­ży­ła mi jed­no­cze­śnie za sy­pial­nię, ja­dal­nię i ga­bi­net. Ku memu roz­cza­ro­wa­niu, pa­cjen­tów mia­łem jak na le­kar­stwo; wi­docz­nie nie­chęć do cu­dzo­ziem­ców prze­nik­nę­ła nawet w naj­bar­dziej od­lud­ne re­jo­ny gó­rzy­ste­go Yun­na­nu. Jakże gorz­ka była to kon­sta­ta­cja! Ślę­cząc nad uczo­ny­mi dzie­ła­mi w przy­tul­nych wnę­trzach Mau­ghan Li­bra­ry, wy­obra­ża­łem sobie, że gdzie­kol­wiek rzuci mnie los, miej­sco­wi przyj­mą moją po­słu­gę z wdzięcz­no­ścią i na­leż­nym sza­cun­kiem. Tym­cza­sem w Lǜwō spo­tkał mnie strasz­li­wy zawód. Byłem tam obcy, co oka­zy­wa­no mi na każ­dym kroku. Wro­gie spoj­rze­nia, szep­ty i wy­ty­ka­nie pal­ca­mi to­wa­rzy­szy­ły mi przez dłu­gie ty­go­dnie. Biała skóra bu­dzi­ła zdu­mie­nie i wstręt; spoj­rze­nie nie­bie­skich oczu, po­zba­wio­nych cha­rak­te­ry­stycz­nej fałdy na po­wie­ce, aż się pro­si­ło o ma­gicz­ny gest dla od­czy­nie­nia uroku. O po­ga­węd­ce z są­sia­da­mi nie mo­głem nawet ma­rzyć.

Po­cie­sze­nie od­naj­do­wa­łem w bli­skim ob­co­wa­niu z na­tu­rą. Cy­wi­li­za­cja w oko­li­cach Lǜwō ogra­ni­cza­ła się do wio­sko­wych za­bu­do­wań i wy­ku­tych w zbo­czach ta­ra­sów, na któ­rych upra­wia­no ryż; wy­star­czy­ło od­wró­cić od nich wzrok, by zna­leźć się sam na sam z czymś tak pier­wot­nym, tak po­tęż­nym i nie­okieł­zna­nym, że bu­dzi­ło za­chwyt i lęk za­ra­zem. Jakże ma­la­łem wobec ma­je­sta­tu owych nie­bo­sięż­nych szczy­tów, owych nie­prze­by­tych gę­stwin spły­wa­ją­cych w do­li­ny mięk­ko ni­czym atłas! Ja­kież dziw­ne uczu­cie prze­szy­wa czło­wie­ka, kiedy po­śród szep­tów dzie­wi­cze­go lasu po­sły­szy krzyk eg­zo­tycz­ne­go ptaka! Ja­kież kon­cer­ty wy­gry­wa na li­ściach tro­pi­kal­na ulewa! W Lon­dy­nie star­czy­ło uwa­żać na do­roż­ki i au­to­mo­bi­le, w gó­rach Yun­na­nu czy­ha­ły na wę­drow­ca żmije, małpy i wiel­kie ko­to­wa­te.

Obok nie­za­po­mnia­nych do­znań, ja­kich do­star­cza­ła mi eg­zo­tycz­na przy­ro­da, je­dy­ną osło­dą tego trud­ne­go okre­su była sym­pa­tia oka­zy­wa­na mi przez mło­dzień­ca imie­niem Xiǎoyǔ. Wie­dzio­ny cie­ka­wo­ścią, za­glą­dał do mnie tak czę­sto, jak po­zwa­la­ły mu na to obo­wiąz­ki. Dzię­ki niemu od­na­la­złem się w no­wych re­aliach i oswo­iłem z pry­mi­tyw­nym miej­sco­wym dia­lek­tem. Przede wszyst­kim zaś oca­lił mnie przed sa­mot­no­ścią: za­bie­rał na da­le­kie wy­pra­wy, uczył pod­staw po­lo­wa­nia, tłu­ma­czył, jak upra­wiać ryż i her­ba­tę. Wspo­ma­ga­jąc się pan­to­mi­mą i kre­ślo­ny­mi na ziemi ry­sun­ka­mi, opo­wia­dał le­gen­dy i hi­sto­rie z życia wio­ski. Wy­ja­śnił, że Zie­lo­ne Gniaz­do nie jest cał­ko­wi­cie od­cię­te od świa­ta: za­glą­da­li do niego han­dla­rze z po­bli­skich miast, z kolei miesz­kań­cy są­sied­niej osady do­star­cza­li świe­że i su­szo­ne ryby ze swo­je­go je­zio­ra.

Pew­ne­go dnia byłem świad­kiem ta­kiej wła­śnie wy­mia­ny; za­in­try­go­wał mnie spo­sób, w jaki prze­bie­ga­ła. Wraz z Xiǎoyǔ wy­pra­wi­łem się do lasu, by po­szu­kać ro­ślin, któ­rym chiń­ska me­dy­cy­na przy­pi­sy­wa­ła uzdro­wi­ciel­ską moc. Po­chy­la­li­śmy się wła­śnie nad kępką nie­po­zor­nych kwiat­ków, kiedy usły­sze­li­śmy do­no­śne wo­ła­nie. Głos na­le­żał do męż­czy­zny, a do­bie­gał z drogi wio­dą­cej do wio­ski od za­cho­du. Spoj­rza­łem py­ta­ją­co na Xiǎoyǔ.

– To czło­wiek z Gāowō – wy­ja­śnił chło­pak, wy­raź­nie za­nie­po­ko­jo­ny. – Na­wo­łu­je, by ktoś wy­szedł po jego ryby.

Okrzy­ki nie usta­wa­ły, a wręcz przy­bie­ra­ły na sile, wobec czego spy­ta­łem:

– Dla­cze­go nie po­dej­dzie bli­żej?

– Nie wolno mu. – Xiǎoyǔ sta­now­czo po­krę­cił głową. – Gāowō jest prze­klę­te. Nie chce­my, żeby klą­twa prze­nio­sła się na nas.

– Prze­klę­te? – po­wtó­rzy­łem, nie kry­jąc scep­ty­cy­zmu. – A w jakiż to spo­sób?

Twarz Xiǎoyǔ stała się nagle bar­dzo po­waż­na. Wy­cią­gnął przed sie­bie otwar­tą dłoń.

– Wǔshī – wy­ja­śnił, a do­strze­gł­szy moją kon­ster­na­cję, za­mknął oczy i prze­chy­lił głowę, roz­wie­ra­jąc usta. – Wǔ – po­wtó­rzył, osten­ta­cyj­nie ma­cha­jąc ręką.

„Pięć”, tyle zro­zu­mia­łem. Co do „shī”, nie ko­ja­rzy­ło mi się z ni­czym.

– Sǐ de rén – pod­po­wie­dział chło­pak.

Zmarsz­czy­łem brwi. „Mar­twy czło­wiek”. Pię­ciu mar­twych ludzi?

– Shì shéi? Shì zěnme sǐ de? – Kto umarł i w jaki spo­sób?

Ale mło­dzie­niec po­krę­cił tylko głową.

– Shì sānshī zuò de – od­parł, cho­wa­jąc dwa palce. – Sānchóng.

– Sān… chóng? – po­wtó­rzy­łem, odro­bi­nę za­że­no­wa­ny. – Chóng? – I po­chy­liw­szy się, za­czą­łem prze­bie­rać pal­ca­mi.

– Ro­ba­ki – po­twier­dził mój prze­wod­nik, a do­strze­gł­szy na ja­kimś li­ściu tłu­stą gą­sie­ni­cę, chwy­cił ją mię­dzy palce i pod­sta­wił mi pod oczy. – Yī, èr, sān – wy­li­czył, wolną ręką do­ty­ka­jąc ko­lej­no skro­ni, most­ka i brzu­cha.

Za­mru­ga­łem, oszo­ło­mio­ny. Trzy ro­ba­ki? Nie­wąt­pli­wie cho­dzi­ło o jakiś nie­zna­ny mi prze­sąd. Tym­cza­sem Xiǎoyǔ ma­chał dziw­nie rę­ko­ma, po­ka­zy­wał to na las, to na wła­sne ciało; raz wy­cią­gał przed sie­bie trzy palce, raz pięć; dusił się, kasz­lał, cier­piał, umie­rał. Znie­cier­pli­wio­ny, po­krę­ci­łem głową i skie­ro­wa­łem kroki tam, skąd jesz­cze przed chwi­lą do­cho­dzi­ły wo­ła­nia. Kiedy Xiǎoyǔ pró­bo­wał mnie po­wstrzy­mać, uspo­ko­iłem go ge­stem dłoni.

– Tylko po­pa­trzę i zaraz wra­ca­my.

Nie od razu dał za wy­gra­ną; szep­tem na­le­gał, bym za­wró­cił, szar­pał mnie za ko­szu­lę, lecz po­zo­sta­łem nie­wzru­szo­ny. Zre­zy­gno­wa­ny, po­dą­żył za mną, nie po­zwo­lił jed­nak opu­ścić przy­droż­nych za­ro­śli.

Da­le­ko po lewej do­strze­głem trzech męż­czyzn: jed­ne­go star­sze­go, mocno po­si­wia­łe­go, i dwóch młod­szych. Wszy­scy gar­bi­li się pod cię­ża­rem dźwi­ga­nych na ple­cach koszy. Tym­cza­sem od stro­ny wio­ski nad­cho­dził jej za­rząd­ca, do nie­daw­na mój go­spo­darz, po­nu­ry i ma­ło­mów­ny Lǎobào. Za nim kro­czy­li jego syn i zięć, nio­są­cy we­spół to­por­nie zbitą skrzy­nię, za­pew­ne z prze­zna­cze­niem na bar­ter. Mi­nę­li naszą kry­jów­kę i zaraz sta­nę­li, jakby wo­le­li trzy­mać się na dy­stans. Krzyk­nę­li coś na przy­by­szów, a wtedy tamci zrzu­ci­li kosze z ple­ców.

– Jak on się ma?! – za­wo­łał Lǎobào, kiedy i jego skrzy­nia spo­czę­ła na ziemi.

"On albo ona", po­pra­wi­łem się w my­ślach.

Ten naj­star­szy mo­men­tal­nie spo­sęp­niał, wy­su­nął za­czep­nie brodę i od­krzyk­nął:

– Cał­kiem nie­źle! Jesz­cze bę­dzie żyć.

Wtedy nie wy­trzy­ma­łem, od­trą­ci­łem ręce Xiǎoyǔ i wy­pa­dłem na drogę.

– Sły­sza­łem, że wasi lu­dzie cho­ru­ją! Je­stem le­ka­rzem! Przyjdź­cie do mnie, a wam po­mo­gę!

Na dro­dze za­pa­no­wa­ło po­wszech­ne po­ru­sze­nie. Pod­czas gdy bied­ny Xiǎoyǔ kulił się za moimi ple­ca­mi, tamci wy­mie­nia­li po­nu­re spoj­rze­nia. Od­czu­wa­łem po­ku­sę, by po­dejść bli­żej, po­ka­zać, co sądzę o tych lu­do­wych za­bo­bo­nach, wie­dzia­łem jed­nak, że nie­roz­sąd­nie by­ło­by łamać lo­kal­ne tabu.

– A ten to kto?! – padło wresz­cie py­ta­nie.

Lǎobào nie od­po­wie­dział, za­ma­chał gniew­nie rę­ko­ma i krzyk­nął:

– Za­bierz go stąd!

Zro­zu­mia­łem, że kie­ru­je te słowa do Xiǎoyǔ. Chło­pak mo­men­tal­nie uwie­sił się na moim ra­mie­niu i po­czął cią­gnąć mnie w kie­run­ku wio­ski. Wi­dząc, że tamci marsz­czą groź­nie czoła, nie­chęt­nie ustą­pi­łem.

– Mogę im pomóc – po­wie­dzia­łem, raz po raz oglą­da­jąc się przez ramię. Męż­czyź­ni długo od­pro­wa­dza­li mnie wzro­kiem, wi­dzia­łem, że roz­ma­wia­ją, wska­zu­jąc na mnie gło­wa­mi. – Lu­dzie nie muszą umie­rać.

– Chodź­my – uciął Xiǎoyǔ i po­cią­gnął mnie jesz­cze moc­niej.

Na widok jego za­ci­śnię­tych ust tknę­ło mnie po­czu­cie winy. Lecz cóż mo­głem po­ra­dzić na swoją ra­cjo­nal­ną na­tu­rę? To praw­da, że po­dró­żo­wa­łem po czę­ści z ego­istycz­nych po­bu­dek – lecz za­ra­zem przy­wo­zi­łem ze sobą oświe­ce­nie. Jakże fru­stru­ją­ca była świa­do­mość, że w walce o ludz­kie życie od­pa­da­łem w przed­bie­gach, ogry­wa­ny przez prze­są­dy i uprze­dze­nia ciem­ne­go ludu!

Jesz­cze kil­ka­krot­nie pró­bo­wa­łem wy­ba­dać, jakaż to ta­jem­ni­cza cho­ro­ba gnębi są­sia­dów z Wy­so­kie­go Gniaz­da, lecz Xiǎoyǔ zby­wał moje py­ta­nia mil­cze­niem lub mach­nię­ciem ręki. Bojąc się, że utra­cę je­dy­ne­go przy­ja­cie­la, prze­sta­łem na­ci­skać. Cier­pli­wie cze­ka­łem, aż miej­sco­wi na­bio­rą do mnie za­ufa­nia i sami po­pro­szą o pomoc.

Nie do­cze­ka­łem się. Ko­lej­ny mie­siąc upły­nął mi na próż­no­wa­niu, wobec czego zde­cy­do­wa­łem o po­wro­cie do sto­li­cy pre­fek­tu­ry. Spa­ko­wa­łem cały do­by­tek i od­wie­dzi­łem Lǎobào, by po­in­for­mo­wać, że wy­ru­szam z sa­me­go rana. Ku memu zdu­mie­niu, za­miast ode­tchnąć z ulgą, męż­czy­zna wy­mie­nił za­nie­po­ko­jo­ne spoj­rze­nia z żoną; potem długo mil­czał, aż za­czą­łem tra­cić cier­pli­wość. Wresz­cie uśmiech­nął się wy­mu­sze­nie, oto­czył mnie ra­mie­niem i po­kle­pał po ple­cach.

Wy­ja­śnił, że miej­sco­wi z za­sa­dy nie ufają obcym, a co do­pie­ro cu­dzo­ziem­com; że nie byli za­do­wo­le­ni z faktu, że muszą mnie utrzy­my­wać, cho­ciaż ni­ko­go do sie­bie nie za­pra­sza­li. Teraz to traktowanie zdało mu się zbyt surowym. Po­dej­rze­wa­łem, że oba­wia się gnie­wu pre­fek­ta, lecz potem dodał:

– Przy­znam, że ostat­nio my­śla­łem o panu. – Skrzy­wił się i po­ma­so­wał lę­dź­wie. – Coraz bar­dziej do­ku­cza­ją mi plecy. Da się coś na to po­ra­dzić?

Ach, więc to tak! Przy­szła koza do woza. Wa­ha­łem się dość długo, jed­nak osta­tecz­nie ski­ną­łem głową. Prze­ba­da­łem go do­kład­nie, po czym wy­da­łem sze­reg za­le­ceń i ka­za­łem przyjść po środ­ki prze­ciw­bó­lo­we.

Mo­ment ten oka­zał się prze­ło­mo­wy. Za­chę­ce­ni przy­kła­dem z góry, nie­śmia­ło za­glą­da­li do mnie coraz to nowi pa­cjen­ci. Nagle za­czę­to trak­to­wać mnie bar­dzo życz­li­wie: są­sie­dzi za­ga­dy­wa­li, ko­bie­ty czę­sto­wa­ły owo­ca­mi, chłop­cy no­si­li wodę i drew­no. Widać uświa­do­mi­li sobie, jak ab­sur­dal­na była ich do­tych­cza­so­wa po­sta­wa. Bo­czy­łem się jesz­cze przez ty­dzień czy dwa, lecz wkrót­ce prze­wa­ży­ła wdzięcz­ność – za za­ufa­nie, jakim mimo wszyst­ko po­sta­no­wi­li mnie ob­da­rzyć.

Dziw­nym tra­fem mniej wię­cej w tym samym cza­sie utra­ci­łem przy­jaźń Xiǎoyǔ. Uni­kał mnie, jak­bym wy­rzą­dził mu jakąś krzyw­dę; cza­sem ob­ser­wo­wał mnie z da­le­ka, lecz przy­ła­pa­ny od­wra­cał wzrok. Po­cząt­ko­wo wy­ma­wiał się obo­wiąz­ka­mi, póź­niej w ogóle prze­stał ze mną roz­ma­wiać. Mia­łem wra­że­nie, że po­smut­niał, że trzy­ma się na ubo­czu. Wy­tłu­ma­czy­łem to sobie dzie­cię­cą za­zdro­ścią i uzna­łem, że naj­le­piej bę­dzie za­cze­kać, aż zmą­drze­je.

Na wio­snę drze­wa w oko­li­cy ob­ro­dzi­ły pu­łap­ka­mi w po­sta­ci drew­nia­nych kla­tek z przy­nę­tą w środ­ku. Zwa­bio­ny ptak, chcąc się po­ży­wić, zwal­niał blo­ka­dę i tym samym przy­pie­czę­to­wy­wał swój los. Jako że było tych kon­struk­cji praw­dzi­we za­trzę­sie­nie, a wie­śnia­cy nie prze­sta­wa­li bu­do­wać no­wych, po­sta­no­wi­łem za­py­tać o to dziw­ne zja­wi­sko Lǎobào.

– Mu­si­my jakoś prze­trwać wio­snę – od­po­wie­dział z owym ła­ska­wym uśmie­chem, któ­rym ob­da­rzał mnie teraz wcale czę­sto. – Ryż le­d­wie po­sa­dzo­ny, za­pa­sy na wy­koń­cze­niu. Wy­cho­dzi – jemy ptaki.

Nie wszyst­kie. Schwy­ta­ne czar­now­ro­ny utrzy­my­wa­li przy życiu – ani nie za­bi­ja­li, ani nie wy­pusz­cza­li. Kiedy za­py­ta­łem, czy to lo­kal­ny przy­smak – czy może wręcz prze­ciw­nie, lo­kal­ne tabu – Lǎobào za­bur­czał pod nosem coś nie­zro­zu­mia­łe­go i po­ka­zał mi plecy.

Naj­dziw­niej­sze było jed­nak do­pie­ro przede mną. Otóż przy ko­lej­nej do­sta­wie ryb miesz­kań­cy Gāowō prze­ka­za­li przez Lǎobào proś­bę, abym od­wie­dził ich wio­skę i po­mógł uzdro­wić pewną młodą ko­bie­tę. Zgo­dzi­łem się, i to z wiel­ką ra­do­ścią, wi­dząc w tym szan­sę na wy­ple­nie­nie szko­dli­we­go, za­bój­cze­go wręcz za­bo­bo­nu.

Na przy­go­to­wa­nie mia­łem trzy dni. W wi­gi­lię wy­pra­wy, wiel­ce pod­eks­cy­to­wa­ny, spraw­dza­łem, czy na pewno spa­ko­wa­łem wszyst­kie nie­zbęd­ne rze­czy. Nagle usły­sza­łem coś na kształt syk­nię­cia, a na­stęp­nie dziw­ny szmer, jakby coś dra­pa­ło w tylną ścia­nę domu. Dra­pa­nie nie usta­wa­ło, zmu­sza­jąc mnie do przy­ło­że­nia ucha do drew­na.

– To ja, Xiǎoyǔ – do­bie­gło mnie po chwi­li.

– Xiǎoyǔ…?

– Nie idź tam, péngyou. – Wzru­sze­nie ści­snę­ło mi serce, bo po raz pierw­szy na­zwał mnie przy­ja­cie­lem. – Nie idź do Gāowō, tam są wǔshī. Wra­caj do sie­bie, do domu. To nie twoja klą­twa.

Roz­czu­li­ła mnie jego tro­ska, uzna­łem jed­nak za sto­sow­ne przy­jąć pro­tek­cjo­nal­ny ton.

– Xiǎoyǔ, nie ma się czego bać. To nie klą­twa, to cho­ro­ba. A ja je­stem le­ka­rzem.

– Muszę wra­cać – rzu­cił nie­spo­dzie­wa­nie, z wy­raź­nym na­pię­ciem w gło­sie. – Pro­szę, nie idź tam, péngyou. Za­ufaj mi. Ucie­kaj jak naj­da­lej.

Uśmiech­ną­łem się, sły­sząc jego po­śpiesz­ne kroki. Do­ce­nia­łem fakt, że prze­zwy­cię­żył ne­ga­tyw­ne uczu­cia, by ostrzec mnie przed czymś, co po­strze­gał jako nie­bez­pie­czeń­stwo.

Opu­ści­łem Lǜwō bla­dym świ­tem. Na dro­dze cze­ka­ło na mnie dwóch męż­czyzn. Ten star­szy, któ­re­go zna­łem już z wi­dze­nia, przed­sta­wił się jako Zhéhá, za­rząd­ca Gāowō. Ski­nę­li­śmy sobie gło­wa­mi, po czym tamci od­wró­ci­li się i bez słowa ru­szy­li przed sie­bie.

To był długi i wy­czer­pu­ją­cy marsz, lecz prze­wod­ni­cy za­pew­ni­li mnie, że do­trze­my do celu przed za­pad­nię­ciem nocy. Tuż po po­łu­dniu zbo­czy­łem ze ścież­ki, aby zła­pać od­dech i zwil­żyć gar­dło źró­dla­ną wodą; przy oka­zji czuj­nie ro­zej­rza­łem się po po­bli­skich za­ro­ślach. Nagle moją uwagę przy­ku­ło coś na tyle dziw­ne­go, że mu­sia­łem po­dejść bli­żej, nie wie­rzy­łem bo­wiem wła­snym oczom. Na przy­droż­nym drze­wie, na wy­so­ko­ści ja­kichś sied­miu jar­dów, wi­sia­ła drew­nia­na klat­ka, po­dob­na do tych, które zna­łem z Lǜwō. Nie to mnie jed­nak zdu­mia­ło, a jej za­war­tość: wie­niec z wie­chli­ny, na któ­rym roz­pię­ty był mar­twy czar­ny ptak.

– Nie ma na co pa­trzeć! – usły­sza­łem za sobą Zhéhá. – Chodź­my, długa droga przed nami.

– Co to ta­kie­go?

Zhéhá nie od­po­wia­dał, wobec czego po­sła­łem mu py­ta­ją­ce spoj­rze­nie.

– To na szczę­ście – wy­ce­dził przez zęby, ze zło­ścią, któ­rej nie po­tra­fi­łem sobie wy­tłu­ma­czyć. – Chro­ni przez złem.

Nie wda­jąc się w dal­sze dys­ku­sje, za­wró­cił na pię­cie i pod­jął wę­drów­kę. Z ocią­ga­niem po­sze­dłem w jego ślady, lecz jesz­cze kil­ka­krot­nie oglą­da­łem się na ów ma­ka­brycz­ny amu­let. „Je­że­li tak wła­śnie chro­nią się przed złem”, po­my­śla­łem, „to chyba ro­zu­miem, skąd te po­twor­ne cho­rób­ska”.

Ostat­ni od­ci­nek po­ko­na­li­śmy w zu­peł­nych ciem­no­ściach. Sił star­czy­ło mi na tyle, by za­spo­ko­ić pra­gnie­nie i do­brnąć do sien­ni­ka. Na­stęp­ne­go dnia do­bu­dzo­no mnie do­pie­ro w porze obia­do­wej. Kiedy wsze­dłem do głów­nej izby, przy stole za­sia­da­ła już cała ro­dzi­na: Zhéhá, jego żona, trój­ka dzie­ci oraz star­sza ko­bie­ta, którą przed­sta­wił jako swoją matkę. Je­dli­śmy w krę­pu­ją­cym mil­cze­niu. Mał­żon­ko­wie sku­pia­li się na swo­ich mi­skach; dzie­ci po­pa­try­wa­ły na mnie ukrad­kiem, lecz za nic nie po­tra­fi­łem uchwy­cić ich wzro­ku. Z kolei sta­rusz­ka otwar­cie mie­rzy­ła mnie spoj­rze­niem, i to z in­try­gu­ją­cym wy­ra­zem twa­rzy: ni to chy­trym, ni to za­do­wo­lo­nym, jakby pla­no­wa­ła mnie z kimś wy­swa­tać i za­sta­na­wia­ła się, od któ­rej stro­ny to ugryźć. Choć od­wza­jem­ni­ła przy­ja­zny uśmiech, jej oczy po­zo­sta­ły chłod­ne.

– Jest młody i zdro­wy – po­wie­dzia­ła nagle do syna. – Bę­dzie długo żył.

Słowa ode­bra­łem jako kom­ple­ment, toteż po­dzię­ko­wa­łem ski­nie­niem głowy. Chwi­lę póź­niej aż pod­sko­czy­łem z prze­stra­chu, bo Zhéhá rąb­nął pię­ścią w stół i po­słał ko­bie­cie gniew­ne spoj­rze­nie.

– Jedz­my – wy­ce­dził i na po­wrót po­chy­lił się nad miską.

Naj­wy­raź­niej miej­sco­wy oby­czaj za­bra­niał roz­mo­wy pod­czas po­sił­ku. Sta­rusz­ka opu­ści­ła głowę i prze­łknę­ła łyżkę kle­iku, lecz wy­star­czy­ła chwi­la, by po­now­nie prze­wier­ca­ła mnie wzro­kiem, z tym samym dziw­nym, nie­prze­nik­nio­nym uśmie­chem.

Po obie­dzie żona Zhéhá od­pro­wa­dzi­ła mnie do prze­zna­czo­nej dla mnie izby, ge­stem za­chę­ca­jąc do od­po­czyn­ku. Ledwo za­su­nę­ła za­sło­nę, gdy do­biegł mnie gniew­ny szept Zhéhá. Nie za­mie­rza­łem na­słu­chi­wać; wie­dzia­łem, że nigdy nie zdo­łam tych ludzi w pełni zro­zu­mieć. Nie tylko nasze ję­zy­ki i oby­cza­je, ale i spo­sób my­śle­nia były dia­me­tral­nie różne.

Rze­czy­wi­ście ucią­łem sobie drzem­kę, na­to­miast pod wie­czór wy­sze­dłem przed chatę, aby roz­pro­sto­wać nogi. Na­tych­miast ścią­gną­łem na sie­bie kilka cie­kaw­skich spoj­rzeń; unio­słem rękę w ge­ście po­zdro­wie­nia, który nie zo­stał od­wza­jem­nio­ny. Kie­dyś był­bym zde­pry­mo­wa­ny, teraz, na­uczo­ny do­świad­cze­niem, je­dy­nie uśmiech­ną­łem się w duchu.

– Do środ­ka! – Zza moich ple­ców wy­chy­nę­ła żona Zhéhá, oso­bli­wie po­de­ner­wo­wa­na. – Do środ­ka, nie­dłu­go je­dze­nie.

– Chciał­bym ro­zej­rzeć się po wio­sce – od­par­łem uprzej­mie, acz sta­now­czo. – Gdzie znaj­dę tę bied­ną dziew­czy­nę, któ­rej mam pomóc?

Po jej twa­rzy prze­mknął gry­mas bólu; za­ci­snę­ła usta i zmarsz­czy­ła czoło, jak­bym po­wie­dział coś nie tak. Po chwi­li zre­flek­to­wa­ła się, od­wró­ci­ła wzrok i za­ma­cha­ła po­na­gla­ją­co ręką.

– Nie dzi­siaj. Dzi­siaj od­po­czy­nek.

Nie wy­pa­da­ło się kłó­cić, dla­te­go po­słusz­nie za­wró­ci­łem. Przy oka­zji uchwy­ci­łem kątem oka pu­łap­kę umiesz­czo­ną w ko­ro­nie po­bli­skie­go drze­wa.

– Gdzie prze­by­wa pa­cjent­ka? – za­py­ta­łem pod­czas ko­la­cji, kiedy cała ro­dzi­na zgro­ma­dzi­ła się przy stole. – Chciał­bym ją już prze­ba­dać.

– Nie ma po­śpie­chu – od­parł sucho Zhéhá.

– Nie ma po­śpie­chu? – po­wtó­rzy­łem, nie kry­jąc zdu­mie­nia. – Po­dob­no ostat­nio jej stan uległ po­gor­sze­niu.

Cisza, nie li­cząc od­gło­sów sior­ba­nia.

– A zatem kiedy? – do­da­łem z na­ci­skiem.

– Mu­si­my wszyst­ko przy­go­to­wać.

– Trzy, czte­ry dni – za­mam­la­ła sta­rusz­ka. – Tyle jesz­cze wy­trzy­ma.

Na tym roz­mo­wa się skoń­czy­ła. Za­cho­wa­nie go­spo­da­rzy za­czę­ło po­waż­nie mnie iry­to­wać; upar­te mil­cze­nie i od­mo­wa wy­ja­śnień ostro kłó­ci­ły się z moim ro­zu­mie­niem uprzej­mo­ści i go­ścin­no­ści. Zwłasz­cza, że byłem le­ka­rzem, któ­re­go sami we­zwa­li w kon­kret­nym celu.

Na­za­jutrz po śnia­da­niu grzecz­nie wró­ci­łem do swo­je­go po­ko­ju, lecz w rze­czy­wi­sto­ści cze­ka­łem je­dy­nie, aż wszy­scy ro­zej­dą się do swo­ich obo­wiąz­ków. Gdy tylko głów­na izba opu­sto­sza­ła, wy­mkną­łem się na po­dwó­rze i czmych­ną­łem za naj­bliż­szy bu­dy­nek. Zy­skaw­szy pew­ność, że moja uciecz­ka nie zo­sta­ła do­strze­żo­na, wy­bra­łem się na spa­cer.

Wy­so­kie Gniaz­do bar­dzo przy­po­mi­na­ło Gniaz­do Zie­lo­ne, z tym że po­ło­żo­ne było znacz­nie wyżej, na obrze­żach wy­peł­nia­ją­ce­go skal­ną niec­kę je­zio­ra. Na wo­dzie uno­si­ło się kilka ma­łych łódek, w od­da­li ko­bie­ty ro­bi­ły pra­nie. Kto mógł, ten pra­co­wał na polu i w lesie, dla­te­go prze­cha­dza­jąc się mię­dzy do­mo­stwa­mi, spo­ty­ka­łem głów­nie małe dzie­ci. Przy­cią­ga­łem spoj­rze­nia, lecz nikt mnie nie za­cze­piał.

Wy­pa­trzy­łem ścież­kę bie­gną­cą do brze­gu je­zio­ra i po­my­śla­łem, że przy­jem­nie by­ło­by za­nu­rzyć w nim stopy. Wy­sze­dłem poza ota­cza­ją­cy wio­skę czę­sto­kół i sta­ną­łem jak wryty. Po obu stro­nach drogi ster­cza­ły nie­wy­so­kie słupy, na któ­rych za­mo­co­wa­no drew­nia­ne klat­ki. Do­my­śla­jąc się, co zaraz ujrzę, okrą­ży­łem jeden z nich. Prze­czu­cie mnie nie my­li­ło. Obie kon­struk­cje da­wa­ły schro­nie­nie pta­sim tru­chłom wpi­sa­nym w ple­cio­ne okrę­gi. Tym razem do­strze­głem jed­nak pe­wien nie­po­ko­ją­cy szcze­gół: pta­szy­ska miały nie dwie, a trzy nogi.

Pod­sze­dłem bli­żej, nie­omal wty­ka­jąc nos do klat­ki. Owa trze­cia noga, choć wy­glą­da­ła na wro­nią, z pew­no­ścią nie była dzie­łem na­tu­ry; ster­cza­ła pod dziw­nym kątem, nie po­tra­fi­łem jed­nak okre­ślić, jak do­kład­nie ją przy­twier­dzo­no. Skrzy­dła były sze­ro­ko roz­po­star­te, na­su­wa­jąc sko­ja­rze­nie z cia­łem roz­pię­tym na krzy­żu; czym prę­dzej od­rzu­ci­łem tę myśl jako do­praw­dy nie na miej­scu. Tru­cheł­ko za­czy­na­ło już cuch­nąć, lecz czar­ne oczka nadal ły­pa­ły szkli­ście w kie­run­ku, z któ­re­go nad­sze­dłem przed dwoma dnia­mi. Skrzy­wi­łem się z od­ra­zą i wró­ci­łem na drogę. Nie mu­sia­łem wy­tę­żać wzro­ku, by stwier­dzić, że tego ro­dza­ju „to­te­mów”, jak ochrzci­łem je w my­ślach, było znacz­nie wię­cej. Roz­miesz­czo­ne w rów­nych od­stę­pach wzdłuż ca­łe­go ostro­ko­łu, od­dzie­la­ły wio­skę za­rów­no od je­zio­ra, jak i po­bli­skich wznie­sień. Ru­szy­łem wy­zna­cza­ną przez nie trasą, upew­nia­jąc się, że w każ­dej z kla­tek gnije trzy­no­gi ptasi trup, z ocza­mi skie­ro­wa­ny­mi na ze­wnątrz, ni­czym wy­glą­da­ją­cy za­gro­że­nia straż­nik.

Ode­szła mnie ocho­ta na spa­cer, a nawet plu­ska­nie w je­zio­rze. Te ma­ka­brycz­ne gusła wzbu­dzi­ły we mnie głę­bo­ki nie­smak, by nie rzec – nie­po­kój. Pra­gną­łem je­dy­nie prze­ba­dać pa­cjent­kę, a na­stęp­nie opu­ścić to dziw­ne miej­sce. Wró­ciw­szy przez inną bramę, przed jedną z chat do­strze­głem sie­dzą­cą na stoł­ku ko­bie­tę. Mię­dzy jej sto­pa­mi stała duża, gli­nia­na miska, ona sama zaś roz­wi­ja­ła szpul­kę nici. Na mój widok pod­sko­czy­ła ze stra­chu i po­chy­li­ła się, jakby usi­ło­wa­ła za­sło­nić przede mną za­war­tość miski. Bez trudu do­strze­głem jed­nak kłę­bo­wi­sko czar­nych piór, skrzy­deł, ogo­nów i dzio­bów, obok zaś – ster­tę od­kro­jo­nych łapek.

– Co to ta­kie­go? – za­py­ta­łem, mimo że ko­bie­ta ob­ra­ca­ła się już na stoł­ku, wlo­kąc za sobą miskę. – Dla­cze­go to ro­bi­cie?

Burk­nę­ła coś nie­zro­zu­mia­łe­go i ro­zej­rza­ła się do­ko­ła, jakby wy­glą­da­ła po­mo­cy. W po­bli­żu nie było ni­ko­go, wobec czego pod­ję­ła prze­rwa­ną czyn­ność. Ukuc­ną­łem na­prze­ciw i za­gląd­ną­łem jej w twarz.

– Co ozna­cza­ją te ptaki? Dla­cze­go mają trzy nogi?

Przez chwi­lę strze­la­ła ocza­mi na boki; uchwy­ciw­szy moje po­na­gla­ją­ce spoj­rze­nie, wes­tchnę­ła i za­ci­snę­ła usta. Cze­ka­łem cier­pli­wie, aż jej za­krwa­wio­ne palce prze­wle­ką nitkę przez wą­skie ucho igły.

– Te ptaki to słoń­ce – rze­kła wresz­cie, nie pod­no­sząc głowy. – Tam, gdzie jest słoń­ce, nie ma ciem­no­ści. Chro­nią przed złem, w dzień i w nocy.

Umil­kła, wy­do­by­ła z miski wro­nie udko i osten­ta­cyj­nie wra­zi­ła w nie igłę. Za­mie­rza­łem na­le­gać na dal­sze wy­ja­śnie­nia, lecz prze­szko­dził mi w tym gniew­ny okrzyk. Od dru­giej stro­ny wio­ski nad­cho­dził Zhéhá, wy­raź­nie roz­draż­nio­ny; za nim truch­ta­ła prze­ra­żo­na mał­żon­ka.

– Wszę­dzie cię szu­ka­my – za­war­czał. – Tu nie jest bez­piecz­nie. Wra­caj do chaty.

– Gdzie moja pa­cjent­ka? – od­par­łem chłod­no, pro­stu­jąc się na pełną wy­so­kość. – Chcę ją zo­ba­czyć. Teraz. Za­pro­wadź­cie mnie do jej domu.

Męż­czy­zna żach­nął się ze zło­ścią.

– Dziew­czy­ny nie ma w wio­sce. Jest tam, da­le­ko. – Ręką po­ka­zał na las. – Nie chce­my, żeby za­ra­zi­ła in­nych.

Było to cał­kiem zro­zu­mia­łe i na tyle ra­cjo­nal­ne, że za­mru­ga­łem ze zdzi­wie­nia.

– Chodź­my tam – po­wie­dzia­łem twar­do. – Teraz. Póki nie jest za późno.

– Teraz nie. Jesz­cze nie.

– Więc kiedy?

Zhéhá długo przy­glą­dał mi się zmru­żo­ny­mi ocza­mi, po czym po­wo­li ski­nął głową.

– Jutro. Jutro, lǎowài.

“Cudzoziemcze”.

Tego dnia nie do­sta­łem ani obia­du, ani ko­la­cji. Zhéhá, który rów­nież nie jadł, wy­ja­śnił, że post jest ko­niecz­ny, aby oczy­ścić ciało przed ze­tknię­ciem z klą­twą.

Z głodu i ner­wów spa­łem nie­spo­koj­nie, a obu­dzi­ło mnie pierw­sze świa­tło po­ran­ka. Zhéhá i jego matka krzą­ta­li się już po izbie. Męż­czy­zna wska­zał na stół, na któ­rym leżał mały płó­cien­ny wo­re­czek.

– To dla dziew­czy­ny – za­bur­czał. – Uśmie­rzy jej ból.

Wkrót­ce potem wy­ru­szy­li­śmy.

Droga była da­le­ka. Do­pie­ro w oko­li­cach po­łu­dnia, kiedy scho­dzi­li­śmy do płyt­kiej do­li­ny, do­strze­głem wśród drzew dwu­spa­do­wy dach. Zga­dy­wa­łem, że tam wła­śnie prze­trzy­my­wa­no chorą.

Ścież­ka wy­pro­wa­dzi­ła nas na nie­wiel­ką, cie­ni­stą po­la­nę, ob­ra­mo­wa­ną zwar­tą ścia­ną zie­le­ni. Na jej środ­ku wzno­sił się po­kaź­ny drew­nia­ny bu­dy­nek na ka­mien­nej pod­mu­rów­ce. Za­klą­łem pod nosem, bo gra­ni­cę po­mię­dzy po­la­ną a lasem wy­zna­czał pier­ścień drew­nia­nych słu­pów. I tutaj nie mogło za­brak­nąć kla­tek z mar­twy­mi wro­na­mi, jed­nak te miały dzio­by skie­ro­wa­ne do we­wnątrz okrę­gu. Nie­trud­no było zro­zu­mieć tę sym­bo­li­kę: miast wzbra­niać wstę­pu, ptaki pil­no­wa­ły, by klą­twa nie wy­do­sta­ła się na ze­wnątrz, poza obręb tego po­świę­co­ne­go złu sank­tu­arium.

Do­pie­ro po chwi­li spo­strze­głem, że tylko ja wsze­dłem na po­la­nę. Tamci za­trzy­ma­li się na dro­dze, gdzie sta­ru­cha roz­pa­ko­wa­ła nie­sio­ne w rę­kach za­wi­niąt­ko. Wzdry­gną­łem się, bo to była ko­lej­na czar­na wrona, z obo­wiąz­ko­wą trze­cią nogą, roz­cią­gnię­ta na ple­cio­nym wień­cu ni­czym na ławie tor­tur. Z nie­do­wie­rza­niem ob­ser­wo­wa­łem, jak ko­bie­ta za­wie­sza ją sobie na pier­si, jakby przy­wle­ka­ła ma­gicz­ną zbro­ję. Strach, jaki wy­wo­łał we mnie ten widok, zło­ży­łem na karb zmę­cze­nia i na­pię­tej at­mos­fe­ry.

Zhéhá roz­pa­lił ogień i wy­do­był z sakwy dziwny me­ta­lo­wy przedmiot, który oka­za­ł się ka­dziel­ni­cą. Gdy już ula­ty­wał z niej aro­ma­tycz­ny dym, sta­ru­cha wy­cią­gnę­ła ją da­le­ko przed sie­bie i we­szła na po­la­nę, ge­stem usa­dza­jąc mnie w miej­scu. Choć na­ra­stał we mnie nie­wy­ja­śnio­ny nie­po­kój, przy­wo­ła­łem na usta drwią­cy uśmie­szek. Ja­kież to pry­mi­tyw­ne, ja­kież śmiesz­ne i cu­dacz­ne – magia, ob­rzę­dy, ry­tu­ały!

Sza­man­ka wy­ło­ni­ła się z chaty po kilku mi­nu­tach, gor­li­wie wy­ma­chu­jąc ka­dziel­ni­cą. Przy­wo­ła­ła mnie ge­stem i wraz ze mną we­szła do środ­ka. Za pro­giem uj­rza­łem prze­stron­ną izbę z zim­nym pa­le­ni­skiem i kil­ko­ma pro­sty­mi me­bla­mi. Sta­ru­cha otwo­rzy­ła za­chę­ca­ją­co drzwi wio­dą­ce do izby po lewej. Do­la­ty­wał stam­tąd nie­przy­jem­ny za­duch, lecz taka dola le­ka­rza. Wzią­łem głę­bo­ki wdech i wkro­czy­łem do ja­ski­ni zła.

Drzwi na­tych­miast się za mną za­mknę­ły, huk­nę­ła opa­da­ją­ca szta­ba.

– Hej, hej! Co, do…?! – Przy­pa­dłem do drzwi i za­czą­łem tłuc w nie pię­ścią. Jed­no­cze­śnie na­su­ną­łem ko­szu­lę na nos, odór cho­ro­by był bo­wiem trud­ny do znie­sie­nia.

– To ko­niecz­ne! – od­po­wie­dzia­ła wstręt­na sta­ru­cha. – To dla bez­pie­czeń­stwa. Bez obaw, ni­cze­go wam nie za­brak­nie.

Zmu­si­łem się, aby się uspo­ko­ić. Wła­ści­wie nie po­win­no mnie to dzi­wić: za­pew­ne był to nie­odzow­ny ele­ment ry­tu­ału.

Od­wró­ci­łem się do swo­jej pa­cjent­ki. W po­ko­ju pa­no­wał pół­mrok, toteż do­pie­ro po chwi­li byłem w sta­nie roz­róż­nić szcze­gó­ły. Zdję­ty grozą, krzyk­ną­łem i przy­lgną­łem ple­ca­mi do ścia­ny.

Dziew­czy­na le­ża­ła na gru­bym ma­te­ra­cu, z roz­ło­żo­ny­mi no­ga­mi i sze­ro­ko roz­po­star­ty­mi ra­mio­na­mi, przy­ku­ta do pod­ło­gi za po­mo­cą me­ta­lo­wych ob­rę­czy na kost­kach i nad­garst­kach. Krót­ko ostrzy­żo­ne włosy ster­cza­ły w nie­ła­dzie, wy­krzy­wio­na udrę­ką twarz błysz­cza­ła od łoju, luźne odzie­nie kle­iło się do wil­got­nej pier­si. Skóra na wy­chu­dzo­nych koń­czy­nach była po­si­nia­czo­na i po­ra­nio­na, na na­gich sto­pach do­strze­głem ozna­ki gan­gre­ny. Po­ślad­ki spo­czy­wa­ły na wy­ło­żo­nej ma­te­ria­łem macie; po­mię­dzy udami wy­kwi­ta­ła ogrom­na, żółta plama. Cały pokój cuch­nął wy­da­li­na­mi i gni­ją­cy­mi cia­łem. W pa­ni­ce do­pa­dłem do naj­bliż­sze­go okien­ka, lecz po­wie­trze na ze­wnątrz stało w miej­scu, upra­gnio­ny po­dmuch nie nad­cho­dził.

Z tru­dem uspo­ko­iłem od­dech i ro­zej­rza­łem się po izbie. Otwo­rów w ścia­nach było kil­ka­na­ście. W kącie stało kilka wia­der; za­ry­zy­ko­wa­łem spraw­dze­nie za­war­to­ści. Woda, chyba czy­sta. Obok ka­wał­ki mięk­kiej tka­ni­ny. Na­prze­ciw drzwi – płach­ta skóry roz­wie­szo­na na ścia­nie, po jej bo­kach – łań­cu­chy i ob­rę­cze. Deski po­ni­żej – za­pa­sku­dzo­ne, prze­siąk­nię­te odo­rem fe­ka­liów.

Do ja­kie­go pie­kła tra­fi­łem?! Kim była ta bied­na dziew­czy­na i dla­cze­go zgo­to­wa­no jej taki los?! Ja­kież nie­po­ję­te zło za­gnieź­dzi­ło się w tych gó­rach, w tej wio­sce, w tych ciem­nych wie­śnia­czych umy­słach?!

Ale skoro ży­czy­li jej źle, skąd ta woda, to czy­ste odzie­nie, ta prze­stron­na izba? Dla­cze­go we­zwa­li do niej le­ka­rza?! Choć trud­no było mi to pojąć, zdo­ła­łem prze­ko­nać sam sie­bie, że te po­twor­no­ści wy­ni­ka­ją nie z okru­cień­stwa, a z nie­wie­dzy i za­bo­bo­nu.

Prze­ba­da­łem po­bież­nie dziew­czy­nę. Nie po­tra­fi­łem stwier­dzić jed­no­znacz­nie, co to za przy­pa­dłość; na tym eta­pie na­le­ża­ło ra­czej mówić o sze­re­gu na­war­stwio­nych cho­rób i do­le­gli­wo­ści. Nie są­dzi­łem, by dało się ją ura­to­wać, mu­sia­łem jed­nak spró­bo­wać. Za­czą­łem od po­da­nia leków prze­ciw­bó­lo­wych i prze­ciw­go­rącz­ko­wych; prosz­ku otrzy­ma­ne­go od Zhéhá ani my­śla­łem wy­pró­bo­wy­wać.

Pierw­sze dawki nie przy­nio­sły wi­docz­nych re­zul­ta­tów: chora dy­sza­ła cięż­ko i po­ję­ki­wa­ła, czoło miała roz­pa­lo­ne. Ob­my­łem de­li­kat­nie całe jej ciało, spo­co­ne, lecz nie brud­ne. Po­mi­mo roz­licz­nych si­nia­ków kości wy­da­wa­ły się całe. Pod wie­czór ko­bie­ta za­czę­ła ma­ja­czyć, lecz po przy­ję­ciu ko­lej­nej dawki leków za­pa­dła w głę­bo­ki sen. I ja, znu­żo­ny, od­peł­złem pod ścia­nę i opu­ści­łem głowę na pierś.

Rano zbu­dzi­ło mnie ciche wo­ła­nie.

– Bàba? Bàba…?!

Wy­star­czył jeden świa­do­my od­dech, bym przy­po­mniał sobie, gdzie je­stem. Do­pa­dłem do pa­cjent­ki i po­ło­ży­łem dłoń na jej czole. Zdało mi się chłod­niej­sze niż wczo­raj, nie mogła jed­nak być w pełni zmy­słów, skoro po­my­li­ła mnie ze swoim ojcem.

– Je­stem le­ka­rzem – po­wie­dzia­łem mięk­ko. – Od­po­czy­waj i ni­czym się nie martw. – Prze­łkną­łem ślinę. – Od teraz wszyst­ko bę­dzie do­brze.

Naraz roz­war­ła sze­ro­ko oczy i po­pa­trzy­ła na mnie za­ska­ku­ją­co przy­tom­nie.

– Le­ka­rzem…?

– Tak. Zhéhá we­zwał mnie, żebym wy­pę­dził z cie­bie cho­ro­bę.

Po­wo­li, z ogrom­nym wy­sił­kiem, po­krę­ci­ła głową.

– To on mi to zro­bił. Zhéhá, mój oj­ciec. – Szczęk­nę­ło że­la­zo; dziew­czy­na wy­krę­ci­ła nad­gar­stek, by po­ka­zać pal­cem na od­le­gły kąt izby. – Tam. Moje dziec­ko. Był wście­kły, bo przy­nio­słam wstyd ro­dzi­nie. A to… To jest moja kara.

Dłoń zwi­sła bez­wład­nie, a ona za­mknę­ła oczy i ode­tchnę­ła, jakby ta krót­ka prze­mo­wa do cna ją wy­czer­pa­ła. Zer­k­ną­łem ukrad­kiem we wska­zy­wa­nym kie­run­ku, nie od­wa­ży­łem się jed­nak wstać i tam po­dejść. Przez ko­ła­ta­nie serca i szum w uszach ledwo do­sły­sza­łem jej szept.

– Ucie­kaj stąd. Ucie­kaj, lǎowài… To bę­dzie moja ze­msta.

– Spo­koj­nie – wy­krztu­si­łem, usi­łu­jąc otrzą­snąć się z szoku. – Spo­koj­nie, razem po­ko­na­my cho­ro­bę.

– To nie cho­ro­ba. – Mógł­bym przy­siąc, że na jej war­gach za­ma­ja­czył blady uśmiech. – A ja chcę tylko umrzeć. Umrzeć, lǎowài.

Nagle jęk­nę­ła z bólu i rzu­ci­ła się na po­sła­niu, skrę­ca­jąc całe ciało. Jesz­cze chwi­la i z jej gar­dła do­by­wał się pełen udrę­ki char­kot. Drżą­cy­mi rę­ka­mi się­gną­łem do torby.

– Pro­szę, to na ból. – Przy­sta­wi­łem jej do ust ta­blet­kę.

– Nie chcę! – za­wy­ła. – Tylko umrzeć, lǎowài! Umrzeć!

Ciche łka­nie wy­peł­ni­ło izbę; twarz ko­bie­ty wy­krzy­wia­ły teraz gry­ma­sy tak po­twor­ne, że od­wró­ci­łem wzrok. W akcie de­spe­ra­cji się­gną­łem po wo­re­czek od Zhéhá.

– A to? – wy­krztu­si­łem. – To od… two­jej babki. Po­dob­no po­mo­że na ból.

Wy­sy­pa­łem na rękę tro­chę prosz­ku; dziew­czy­na zer­k­nę­ła na niego spod pół­przy­mknię­tych po­wiek i na jej twarz wy­pły­nę­ła au­ten­tycz­na ra­dość.

– Tak – wy­char­cza­ła. – Tak.

Wy­chy­li­ła dusz­kiem roz­twór, który dla niej przy­rzą­dzi­łem. Potem opa­dła bez­wład­nie na po­sła­nie i z ulgą przy­mknę­ła oczy.

– Prze­pra­szam – szep­nę­ła.

To było jej ostat­nie słowo.

Spę­dzi­łem przy jej ciele cały dzień i całą noc, kuląc się na na­gich de­skach i wyjąc z roz­pa­czy. Na­stęp­ne­go ranka wpa­dłem w hi­ste­rię. Pró­bo­wa­łem wy­wa­żyć drzwi, lecz oka­za­ły się nie­sły­cha­nie mocne; potem dłu­ba­łem skal­pe­lem w ścia­nie, lecz bez więk­szych efek­tów. Wia­dra były puste, a ja coraz bar­dziej cier­pia­łem z pra­gnie­nia; głód do­pro­wa­dzał mnie do szału, raz po raz przy­ła­py­wa­łem się na spo­glą­da­niu na gni­ją­ce­go obok trupa. Cho­dzi­łem od kąta do kąta, za­no­si­łem się pła­czem i rą­ba­łem pię­ścia­mi w ścia­nę, aż do krwi.

Wie­czo­rem do­bie­gły mnie dziw­ne ha­ła­sy. Z góry, jakby z dachu. Nie mia­łem siły wstać, le­ża­łem więc tylko i pa­trzy­łem. Po chwi­li deska nad moją głową drgnę­ła i od­su­nę­ła się, od­sła­nia­jąc skra­wek gwieź­dzi­ste­go nieba.

– Woda – po­wie­dział Zhéhá i za­czął ostroż­nie opusz­czać do środ­ka wia­dro.

Przy­ssa­łem się chci­wie do zbaw­czej wil­go­ci. Piłem i piłem, do­pó­ki nie zwa­li­łem się bez zmy­słów na pod­ło­gę.

 

*

 

– Sānchóng – mru­czy stara wiedź­ma, ob­my­wa­jąc mój tors wil­got­ną szmat­ką. – Każdy ma w sobie sānchóng. Ale cza­sem sānchóng przy­wo­łu­ją wǔshī. Wǔshī nie można się po­zbyć. Wǔshī nie od­cho­dzą, chyba że same.

Leżę na mięk­kim po­sła­niu, z głową zło­żo­ną na po­dusz­ce i wzro­kiem wbi­tym w sufit. Ostat­nio to wszyst­ko, na co mnie stać. A prze­cież ni­cze­go mi nie bra­ku­je: je­stem do­brze kar­mio­ny, re­gu­lar­nie od­wra­ca­ny na boki, myty i prze­bie­ra­ny, a na noc przy­kry­wa­ny kocem. Cza­sem męż­czyź­ni z wio­ski przy­cho­dzą, by zakuć mnie w utwier­dzo­ne w ścia­nie że­la­stwo; ma to za­po­bie­gać od­le­ży­nom oraz opóź­niać zanik mię­śni. Nie za­po­mi­na­ją przy tym o po­dusz­ce za głowę; nie chcą prze­cież, żebym pró­bo­wał ja­kichś sztu­czek z przy­śpie­sza­niem wła­snej śmier­ci.

Teraz do­cze­ka­łem się rów­nież wy­ja­śnień.

– Wǔshī są wiecz­nie głod­ne – tłu­ma­czy spo­koj­nie sta­ru­cha. – Za­bi­ja­ją ofia­rę i na­tych­miast szu­ka­ją nowej. Nigdy nie wia­do­mo, na kogo trafi ani kiedy. Dla­te­go le­piej trzy­mać je w ry­zach.

Słu­cham i ro­zu­miem, lecz mój umysł jest zbyt ocię­ża­ły, bym zdo­był się na ja­ką­kol­wiek re­flek­sję. Skąd ta sła­bość, skąd ta apa­tia? Sam się sobie dzi­wię. Czy nie po­wi­nie­nem wal­czyć? Pla­no­wać uciecz­ki?

Sta­ru­cha wsta­je i klęka na brze­gu ma­te­ra­ca. Nucąc pod nosem jakąś me­lo­dię, roz­ma­so­wu­je moje zdrę­twia­łe stopy.

– Ale wǔshī trze­ba kar­mić – po­dej­mu­je po chwi­li. – Trze­ba dać im to, co ina­czej wezmą sobie same. Le­piej wy­brać niż zda­wać się na los. – Wzdy­cha głę­bo­ko. – Āi, lǎowài, gdy­byś ro­zu­miał, ile dla nas zro­bi­łeś… Pa­trzę na cie­bie i wiem, że bę­dziesz żyć długo, jesz­cze dłu­żej niż moja wnucz­ka.

Krzy­wię się, kiedy moje nerki prze­szy­wa nie­wia­do­me­go po­cho­dze­nia ból. Wiedź­ma sięga szma­tą mię­dzy moje nogi, wy­cie­ra reszt­ki kału po­zo­sta­łe po ostat­nim wy­próż­nie­niu.

– Tak, lǎowài. Wszy­scy je­ste­śmy ci wdzięcz­ni. Po­da­ro­wa­łeś tej wio­sce kilka lat spo­ko­ju.

 

*

 

Leżę nie­ru­cho­mo, ze wzro­kiem wbi­tym w sufit. Cza­sem przy­glą­dam się cie­niom na ścia­nie albo dro­bin­kom kurzu igra­ją­cym w sno­pach świa­tła. Już dawno prze­sta­łem li­czyć dni. Już od dawna nie roz­trzą­sam – kto, co, jak i dla­cze­go. Obec­nie moim je­dy­nym zmar­twie­niem jest ból. Za­wdzię­czam to swemu roz­sąd­ko­wi, wła­snej ra­cjo­nal­nej na­tu­rze. Nie tor­tu­ru­ję się na­dzie­ją na ra­tu­nek, nie wspo­mi­nam ani nie marzę; wy­rze­kłem się czło­wie­ka, któ­rym byłem, nie je­stem nikim ani ni­czym. Wszyst­ko z cza­sem znika, za­cie­ra się, traci na zna­cze­niu; wszyst­ko, tylko nie ból. Bólu się nie po­zbę­dę, dla­te­go za­ci­skam zęby i cier­pię.

Jest ich pięć, po­zna­łem nawet ich imio­na. Prze­ni­ka­ją przez skórę, wgry­za­ją się w tkan­ki i kości, wy­sy­sa­ją szpik. Kopią sobie we mnie nory, drążą ko­ry­ta­rze. Wiją gniaz­da. Żądlą, kroją, ła­sko­czą. Płyną ży­ła­mi i ar­te­ria­mi, roz­py­cha­ją oskrze­la, wy­krę­ca­ją stawy. Ką­sa­ją nerwy, płuca, wą­tro­bę. Od­kry­wa­ją, sma­ku­ją, ucztu­ją.

Cza­sa­mi krzy­czę; na ogół sta­ram się leżeć bez ruchu i nie my­śleć o ni­czym.

Je­stem zmę­czo­ny. Tak bar­dzo zmę­czo­ny.

Cze­kam.