Czekając na kasztany

Mia­sto. Ży­ją­cy or­ga­nizm. Be­to­no­we tkan­ki łusz­czą­ce się na­skór­kiem tyn­ków. Gwar­ne ar­te­rie pul­su­ją­ce świa­tłem neo­nów, lu­dzie tęt­nią­cy po­trze­ba­mi, speł­nia­ją­cy za­chcian­ki. Mi­lio­ny prze­kaź­ni­ków i od­bior­ni­ków, mi­liar­dy zbłą­ka­nych ko­mu­ni­ka­tów. Gdy jedna część mia­sta ob­umie­ra­ła, wzra­sta­ła gdzieś wnet inna, młoda i pręż­na. Pęcz­nia­ła dumą, go­to­wa do roz­ro­du, eks­plo­do­wa­ła ener­gią. W końcu jed­nak i ją ob­sia­da­ły hu­ma­no­idal­ne bak­te­rie, tra­wiąc i tru­jąc, pa­so­ży­tu­jąc na zdro­wym ciele. Erup­cja życia i jego zdu­sze­nie. Wzrost i prze­syt. Doj­rza­łość i uwiąd. W nie­usta­ją­cych cy­klach dziel­ni­ce mia­sta wy­brzu­sza­ły się jak błot­ny gej­zer, by wy­rzu­cić z sie­bie nad­gni­łe reszt­ki – użyź­nia­jąc przy tym oko­licz­ne grun­ty – a potem zwiot­czeć i przy­schnąć.

Życie w czymś tak nie­praw­do­po­dob­nie zmien­nym było wy­zwa­niem i wiel­ką ra­do­ścią. Tutaj mogło wy­da­rzyć się wszyst­ko. Nawet ra­chu­nek praw­do­po­do­bień­stwa gubił się w nie­zmie­rzo­nych la­bi­ryn­tach za­uł­ków, skwe­rów i po­ro­śnię­tych blusz­czem po­dwó­rzy. Gdy teraz o tym myślę, je­stem prze­ko­na­ny, że John był z mia­stem nie­ro­ze­rwal­nie zwią­za­ny, nie mógł za­ist­nieć ni­g­dzie in­dziej. Ży­wio­ły wy­ra­ża­ły się tu we wła­sny, wy­jąt­ko­wy spo­sób, de­li­kat­ny jak nić ba­bie­go lata, który tylko nie­licz­ni po­tra­fi­li do­strzec i po­chwy­cić.

Pierw­szy raz spo­tka­łem Johna pew­nej je­sie­ni, tuż po tym, jak syp­nę­ło pierw­szy­mi su­chy­mi li­ść­mi. Sze­dłem wów­czas aleją Zwy­cięz­ców przez plac Bo­ha­te­rów (za­wsze uwa­ża­łem za fa­scy­nu­ją­co ży­cio­we, że to wła­śnie Zwy­cięz­cy prze­ci­na­li Bo­ha­te­rów) w sta­nie głę­bo­kiej za­du­my. Wszyst­ko przez Trul­se­na, am­bit­ne­go poetę ty­sią­ca ta­len­tów, po­zba­wio­ne­go nie­ste­ty jed­ne­go – daru cza­ro­wa­nia sło­wem. Wła­ści­wie ja i Ka­re­lin cał­kiem mu ki­bi­co­wa­li­śmy, nie­for­tun­nie się jed­nak zło­ży­ło, że jego emo­cjo­nal­ne re­ak­cje wpra­wia­ły nas w szcze­ry za­chwyt, ko­cha­li­śmy je więc wy­wo­ły­wać. Pa­mię­tam, jak trząsł się zdru­zgo­ta­ny, gdy za­mie­ni­li­śmy miej­sca­mi wer­se­ty jego po­ema­tu o udrę­czo­nej duszy, prze­ra­bia­jąc go na odę do krowy (trze­ba przy­znać, że Trul­sen sam był sobie wi­nien, po­świę­ca­jąc o wiele za dużo uwagi cie­lę­cym oczom). Przy akom­pa­nia­men­cie brzę­ku bu­te­lek i stłu­mio­nych jęków zza ścia­ny, wy­do­by­li­śmy wów­czas z naj­zna­mie­nit­szych gar­deł tu­tej­szej bo­he­my salwy grom­kie­go śmie­chu. Nasza chwi­la trium­fu.

Trul­sen zabił się jed­ne­go z tych sza­rych, paź­dzier­ni­ko­wych wie­czo­rów. To drę­czą­ce uczu­cie, że być może przy­czy­ni­łeś się do czy­je­goś końca…

W wy­ni­ku tegoż zda­rze­nia droga, która osta­tecz­nie do­pro­wa­dzi­ła mnie do Johna, wio­dła przez gąszcz grzą­skich melin i lep­kich barów. Mógł­bym teraz po­wie­dzieć, że za­wsze wy­czu­wa­łem jakąś ocze­ku­ją­cą mnie na dnie upad­ku ce­lo­wość, nie wiąż­my jed­nak tej szu­ka­ją­cej do­ty­ku, wy­cią­gnię­tej roz­pacz­li­wie ręki to­ną­ce­go – z nie­po­trzeb­ną me­ta­fi­zy­ką.

Nie wiem, dla­cze­go skrę­ci­łem owego po­po­łu­dnia do parku Zwy­cięz­ców. Rzad­ko tam by­wa­łem, nie cie­szył się zresz­tą dobrą sławą (choć trze­ba pa­mię­tać, że nie­wie­le za­kąt­ków mia­sta cie­szy­ło się czym­kol­wiek). Zbli­ża­ła się moja ulu­bio­na pora po­wro­tów. Zmę­cze­ni ży­ciem lu­dzie prze­mie­rza­li par­ko­we alej­ki – jedni we­se­lej, inni szyb­ko i wście­kle, zwy­kle jed­nak za­my­śle­ni, za­pa­trze­ni w sie­bie, jakby po omac­ku szu­ka­li głę­bo­ko w wy­ga­słych trze­wiach cze­goś, co dawno już utra­ci­li. Lu­bi­łem na nich pa­trzeć, pró­bo­wać ro­zu­mieć, obu­do­wy­wać mil­czą­ce, wy­bla­kłe cie­nie mo­ty­wa­mi i pra­gnie­nia­mi.

Ser­cem parku był po­tęż­ny po­mnik Zwy­cię­stwa. Nie pa­mię­ta­łem już, kto kogo po­ko­nał (czy też – co), mo­nu­ment za­wsze jed­nak robił na mnie pio­ru­nu­ją­ce wra­że­nie swoją nie­po­skro­mio­ną brzy­do­tą. Stwo­rzyć coś praw­dzi­wie szka­rad­ne­go, w do­dat­ku bez aspi­ra­cji do kiczu – to też w ja­kimś sen­sie była sztu­ka, i to nawet cał­kiem w moim stylu.

Sta­łem więc tak przed po­mni­kiem, chwie­jąc się lekko, gdyż nie był to naj­lep­szy z moich dni, gdy zo­ba­czy­łem tę czar­ną jak smoła głowę wy­sta­ją­cą z o wiele za du­że­go, żół­te­go kom­bi­ne­zo­nu. Trud­no było prze­oczyć jej wła­ści­cie­la – roz­chi­cho­ta­ne­go star­ca, który drep­tał dróż­ką uzbro­jo­ny w gra­bie i ol­brzy­mi kubeł. Siwe kę­dzio­ry wło­sów i brody lśni­ły nie­mal sre­brzy­ście w cie­płym świe­tle je­sien­ne­go słoń­ca. Czło­wiek ów za­trzy­mał się przy wiel­kiej ster­cie zgar­nię­tych liści i spoj­rzał na nią z nie­usta­ją­cą we­so­ło­ścią. Trwał tak przez chwi­lę – a ja ob­ser­wo­wa­łem go za­cie­ka­wio­ny – po czym rzu­cił się na mięk­ki ko­piec i za­grze­bał w nim po samą szyję.

Nie mie­szaj­my do tego środ­ków odu­rza­ją­cych – i tak od­ci­ska­ły pięt­no na zbyt wielu aspek­tach mo­je­go życia – nie­mniej z ja­kie­goś po­wo­du zde­cy­do­wa­łem się po­dejść. Po­czu­łem pewną więź, jakby ten dziw­ny sta­rzec trą­cił we mnie jedną z uśpio­nych strun, tę z rzad­ka po­ru­sza­ną, o mi­no­ro­wym, no­stal­gicz­nym brzmie­niu. Było coś urze­ka­ją­ce­go w tych jego ru­chach, w lu­bo­ści, z jaką nu­rzał się w mar­twej ro­ślin­nej tkan­ce.

– Tak cie­plej? – za­py­ta­łem.

– Nie. Po pro­stu w gru­pie raź­niej – od­parł.

Za­sko­czył mnie i trzeź­wo­ścią od­po­wie­dzi, i jej nie­zwy­kło­ścią. Mógł po­wie­dzieć po pro­stu: „w kupie raź­niej”, a ja za­śmiał­bym się tylko szcze­rze i zaraz po­szedł wła­sną drogą. Te drob­ne niu­an­se, które łatwo prze­oczyć – taki wła­śnie był. W ten spo­sób za­czę­ła się nasza zna­jo­mość.

Po­lu­bi­łem Johna i od tej pory park Zwy­cięz­ców od­wie­dza­łem przy każ­dej spo­sob­no­ści. To był facet, który nie mógł się do­cze­kać je­sie­ni. Uwiel­biał to gra­bie­nie. Uwiel­biał za­pach suszu. John miał w sobie wię­cej życia, niż ja po­tra­fi­łem sobie wy­obra­zić. Cza­sem przy­cho­dzi­łem do parku tylko po to, by po­słu­chać jego opo­wie­ści. Ode­tchnąć tym wol­nym umy­słem. Sia­da­li­śmy wów­czas na ławce, John roz­pa­lał fa­jecz­kę z czar­ne­go dębu i za­czy­nał snuć swoje hi­sto­rie, a ja cie­szy­łem się każ­dym sło­wem. Był to czło­wiek o wy­obraź­ni ab­so­lut­nie nie­ogra­ni­czo­nej. Mię­dzy nami ga­lo­po­wa­ły dwu­trą­be sło­nie o żół­tym fu­trze, ste­po­wa­ły sza­blo­zęb­ne ży­ra­fy, le­wi­to­wa­ły le­ni­wie śpią­ce zep­pe­li­ny (zep­pe­li­nów nie na­le­ża­ło bu­dzić, gdyż były nie­praw­do­po­dob­nie stra­chli­we). Świat Johna pełen był barw i dźwię­ków, a gdy o nim opo­wia­dał, przy­po­mi­nał ma­łe­go chłop­ca, który tra­fił do skle­pu ze wszyst­kim sło­dy­cza­mi świa­ta. Le­d­wie wy­cią­gnął dłoń ku zło­tym pta­kom sy­pią­cym fon­tan­ną mi­go­tli­we­go pie­rza, już na­bie­rał ich gar­ścia­mi. Zaraz jed­nak tra­cił za­in­te­re­so­wa­nie i się­gał tam, gdzie w do­rod­nych po­ziom­kach mie­ścił się mrów­czy klub dżen­tel­me­nów („Kró­lo­we nie­mi­le wi­dzia­ne” – gło­sił napis na drzwiach). I nim zdą­ży­łem się obej­rzeć, mknął już w ra­do­snych pod­sko­kach tam, gdzie w głę­bi­nach wy­ra­sta­ły pod­wod­ne pi­ra­mi­dy oko­lo­ne wo­do­ro­sto­wy­mi po­są­ga­mi, a szpa­le­ry mor­skich śli­ma­ków o ru­bi­no­wych oczach peł­zły wie­lo­ko­lo­ro­wym dnem, gra­jąc bul­go­tli­wą mu­zy­kę na fle­tach z ko­ra­low­ca.

Dużo też, i z wiel­kim sza­cun­kiem, mówił o Po­szu­ki­wa­czach. Na­zy­wał tak isto­ty, które we­dług niego po­tra­fi­ły prze­ni­kać po­mię­dzy świa­ta­mi, wa­bio­ne gę­sto­ścią życia. John za­pew­niał, że nikt nie wie­dział, dla­cze­go to ro­bi­ły, cza­sem jed­nak two­rzy­ły ze swo­jej wła­snej tkan­ki (czy też tego, co było ich bu­dul­cem) przej­ścia. Przej­ścia! Jakże błysz­cza­ły oczy mo­je­go nie­zwy­kłe­go to­wa­rzy­sza, gdy o tym opo­wia­dał! Za­rze­kał się, że Po­szu­ki­wa­cze są naj­do­sko­nal­szy­mi ze zna­nych bytów, co brzmia­ło w jego ustach nie­mal za­trwa­ża­ją­co. Potem jed­nak znów po­wra­cał do fan­ta­zji o smaku miod­no­kwia­tów, o trut­nio­wych ma­nu­fak­tu­rach i gry­zą­cych ol­chach.

John nie miał dzie­ci. Sze­ro­kim łu­kiem omi­jał także temat ko­biet (czy też part­ne­rów w ogóle). Wy­da­je mi się, że sam nigdy nie prze­stał być małym chłop­cem – i to nie w taki spo­sób, w jaki czę­sto okre­śla się męż­czyzn brzy­dzą­cych się od­po­wie­dzial­no­ścią – po pro­stu na­praw­dę nigdy nie do­rósł. Chciał być trans­po­ko­le­nio­wy. Z od­ra­zą pa­trzył na swe sta­rze­ją­ce się ciało, nie na­dą­ża­ją­ce już za pra­gnie­nia­mi dzie­cię­ce­go umy­słu. John chciał jeź­dzić mię­dzyk­się­ży­co­wą ko­lej­ką, ma­rzyć o lo­tach nad krysz­ta­ło­wy­mi kli­fa­mi, śnić o zie­lo­nym nie­bie i do­mach wy­drą­żo­nych w grzy­bach.

Może wła­śnie dla­te­go trak­to­wał mnie tak, jak dzie­ci za­wsze trak­tu­ją to­wa­rzy­szy zabaw. Bez tej upo­śle­dza­ją­cej mię­dzy­ludz­kie kon­tak­ty re­zer­wy. Z na­iw­no­ścią kogoś, kto nie wie – lub nie chce wie­dzieć – nic o naj­gor­szych stro­nach czło­wie­czeń­stwa. Nie lę­ka­jąc się wy­ko­rzy­sta­nia, zdra­dy, wy­szy­dze­nia i po­gar­dy.

Oprócz liści, John uwiel­biał jesz­cze jeden dar je­sie­ni – pie­czo­ne kasz­ta­ny. Od czasu do czasu przy­no­sił je skądś na nasze spo­tka­nia (z miej­sca, gdzie są naj­lep­sze na świe­cie, ma­wiał, a ja nie py­ta­łem o nic wię­cej). Z wiel­kim na­masz­cze­niem kładł na ko­la­nach nie­wiel­ki pa­ku­nek, roz­wi­jał szary pa­pier, a wów­czas nasze noz­drza po­ry­wał ten nad­zwy­czaj­ny aro­mat, któ­re­go nie dało się po­my­lić z żad­nym innym. Co to był za za­pach! Ni­czym mie­szan­ka pa­lo­nych liści, cie­pła słoń­ca, szu­mią­cych drzew i tych kro­pel myśli o nad­cho­dzą­cym śnie. Sie­dzie­li­śmy więc we dwóch na na­szej ła­wecz­ce pod po­mni­kiem Zwy­cię­stwa, roz­ko­szu­jąc się sma­kiem kasz­ta­nów i uro­kiem prze­mi­ja­ją­cych z wolna chwil.

Cza­sem John za­trzy­my­wał prze­chod­niów, za­da­jąc im prze­róż­ne py­ta­nia. Nie­któ­rzy przy­sta­wa­li, by po­my­śleć, uśmie­cha­li się. Ci byli nie­licz­ni. Prze­waż­nie, oczy­wi­ście, od­py­cha­no na­tar­czy­we­go star­ca w żół­tym kom­bi­ne­zo­nie, pró­bu­jąc uwol­nić się od wy­ima­gi­no­wa­ne­go cuch­ną­ce­go od­de­chu. Na po­cząt­ku było mi go żal, póź­niej jed­nak zro­zu­mia­łem, że John… John tylko bawił się wszyst­kim. Jego oczy śmia­ły się, wi­dzia­ły to, co chcia­ły, nie zwa­ża­jąc na pró­bu­ją­ce omo­tać chło­pię­cy in­stynkt złe moce. Wciąż biła od niego wiel­ka siła, ta sama, która tak urze­kła mnie tam­te­go po­po­łu­dnia. Mia­łem nie­kie­dy wra­że­nie, że był je­dy­nym miesz­kań­cem mia­sta, który ni­cze­go nie ukry­wał.

Je­sień miała się już ku koń­co­wi, gdy w końcu do­pa­dło go zwy­kłe ludz­kie gówno. Gówno to po­wie­dzia­ło mu pro­sto w czar­ną twarz, że taki smród jak on nie po­wi­nien kalać swoją obec­no­ścią parku Zwy­cięz­ców. Grupa pod­rost­ków, w imię pa­trio­tycz­ne­go obo­wiąz­ku, ska­to­wa­ła go trzon­kiem jego wła­snych grabi, po­rzu­ca­jąc Johna za­grze­ba­ne­go w ster­cie liści. Takim go wła­śnie zna­la­złem, jak po­nu­rą ka­ry­ka­tu­rę na­sze­go pierw­sze­go spo­tka­nia. Leżał skur­czo­ny, z po­si­nia­czo­ną twa­rzą, od­dy­cha­jąc płyt­ko. Uśmiech­nął się, gdy mnie zo­ba­czył.

– Wie­dzia­łem, że przyj­dziesz – wy­szep­tał bo­le­śnie. – Dla­te­go nie było mi smut­no.

Gdy John wy­szedł już ze szpi­ta­la (od­wie­dzi­łem go tam raz czy dwa, ale nie był wów­czas przy­tom­ny), do­strze­głem w nim jakąś zmia­nę. Czę­ściej się za­my­ślał, mniej był skory do roz­mo­wy, nadal jed­nak sia­da­li­śmy na na­szej ławce, w mil­cze­niu po­dzi­wia­jąc świat – on w szcze­gó­łach, ja w ca­ło­kształ­cie. Zło­ci­ste pro­mie­nie słoń­ca pa­da­ły wprost na jego twarz, mru­żył więc czar­ne oczy, gdy rzekł do mnie za­pa­trzo­ny w dal:

– Wiesz, nie znam wła­ści­wie ni­ko­go. Miesz­kam na… – Podał ulicę i numer miesz­ka­nia. – Gdy­byś chciał kie­dyś zło­żyć mi wi­zy­tę. Nigdy nie mia­łem gości.

Za­pro­sze­nie wy­da­ło mi się nieco krę­pu­ją­ce (mimo wszyst­ko wciąż uwa­ża­łem go za – może i nie­szko­dli­we­go, ale jed­nak – sza­leń­ca), zby­łem je więc jakąś uprzej­mo­ścią, lecz adres sam wrył się w pa­mięć, choć nie­pro­szo­ny. Może to przez tę bi­ją­cą od niego sa­mot­ność? Drę­czy­ło mnie wra­że­nie, że ten czło­wiek więk­szą część życia prze­żył zu­peł­nie sam. Nigdy nie wspo­mniał o żad­nych krew­nych, zna­jo­mych, przod­kach, ba, w ogóle nie wspo­mi­nał o lu­dziach. Wszel­kie opo­wie­ści do­ty­czy­ły wy­łącz­nie owych snów ko­lo­ro­wych i barw bie­żą­cych.

Pew­ne­go dnia John nie przy­szedł. Wró­ci­łem do domu, roz­cza­ro­wa­ny. Pa­ro­krot­nie jesz­cze tego ty­go­dnia po­ja­wia­łem się w parku o zwy­cza­jo­wej porze, lecz na ła­wecz­ce zmu­szo­ny byłem prze­sia­dy­wać sa­mot­nie. Za­czą­łem się nie­po­ko­ić, potem mar­twić. Wresz­cie wie­dzia­łem już, co chcę zro­bić. Miesz­kał prze­cież nie­opo­dal, co mi wła­ści­wie szko­dzi­ło?

Był je­dy­nym lo­ka­to­rem zruj­no­wa­ne­go bu­dyn­ku bez zam­ków. Bez trudu od­na­la­złem jego miesz­ka­nie. Przy­po­mi­na­ło schi­zo­fre­nicz­ną świą­ty­nię – pełną psy­cho­de­licz­nych mu­ra­li, sym­bo­li nożem wy­ry­tych w ścia­nie, rzę­da­mi two­rzą­cych geo­me­trycz­ne nie­mal wzory o ja­kiejś kon­cen­trycz­nej cha­rak­te­ry­sty­ce. Tu i tam wi­sia­ły wy­gnie­cio­ne kart­ki pełne na­szki­co­wa­nych ołów­kiem, nie­zwy­kle szcze­gó­ło­wych ry­sun­ków, nie mo­głem jed­nak od­gad­nąć, co przed­sta­wia­ją. Od­kry­cie, że John w isto­cie był sza­leń­cem, nie za­przą­ta­ło szcze­gól­nie moich myśli. Nie byłem za­sko­czo­ny.

Nie zna­la­złem żad­nych śla­dów nie­daw­nej obec­no­ści. Miesz­ka­nie wy­glą­da­ło na opusz­czo­ne, nikt nie od­po­wia­dał na moje na­wo­ły­wa­nia. Zwie­dza­jąc ko­lej­ne po­miesz­cze­nia – wszyst­kie czy­ste i schlud­ne – na­tra­fi­łem wresz­cie na coś w ro­dza­ju pra­cow­ni. Zmie­ści­ło się tu kilka pu­stych sza­fek, jakiś regał, na pa­ra­pe­cie stał słoik nie­mal cał­ko­wi­cie wy­peł­nio­ny zu­ży­ty­mi ołów­ka­mi. Na po­sprzą­ta­nym do­kład­nie biur­ku le­ża­ła nie­du­ża książ­ka z przy­kle­jo­ną do okład­ki kar­tecz­ką (w duchu tych ki­czo­wa­tych, pa­ste­lo­wych kar­to­ni­ków, które ku­po­wa­ło się na sto­iskach z upo­min­ka­mi). „Dla Cie­bie” – oznaj­miał napis krą­gły­mi, po­chy­ły­mi li­te­ra­mi.

W środ­ku nie było żad­nych słów – tylko ko­lej­ne ry­sun­ki. Choć w od­cie­niach sza­ro­ści, od razu roz­po­zna­łem ob­ra­zy z opo­wie­ści Johna. Były tam i miesz­kal­ne grzy­by, i mu­zy­kal­ne śli­ma­ki, i pod­wod­ne pi­ra­mi­dy. Im bar­dziej jed­nak, kart­ku­jąc, zbli­ża­łem się do ostat­nich stro­nic, tym moc­niej duch ilu­stra­cji zmie­niał się, po­waż­niał jakby, aż wresz­cie po­ja­wi­łem się na nich ja. Ja po­chy­lo­ny nad Joh­nem w jego ster­cie liści. Ja na ławce, osnu­ty faj­ko­wym dymem. Ja w szpi­ta­lu…

Wresz­cie zo­ba­czy­łem sie­bie w tym wła­śnie po­ko­ju, z książ­ką wy­pa­da­ją­cą mi z rąk. Per­fek­cyj­nie od­da­ne za­sko­cze­nie ry­so­wa­ło się na mojej lekką kre­ską na­szki­co­wa­nej twa­rzy.

Otrzeź­wił mnie głu­chy od­głos ude­rze­nia o pod­ło­gę. Nie­pew­nie po­pa­trzy­łem na le­żą­cy u mych stóp tom. Kart­ki prze­wró­ci­ły się przy upad­ku i wi­dzia­łem teraz sie­bie scho­dzą­ce­go ciem­nym przej­ściem. Ostroż­nie po­ko­ny­wa­łem stro­me stop­nie, snop świa­tła zna­le­zio­nej gdzieś la­tar­ki roz­pra­szał gęst­nie­ją­cy pode mną mrok. W wy­cią­gnię­tej ręce nadal trzy­ma­łem otwar­tą książ­kę. Ten ry­sun­ko­wy świat po­chło­nął mnie i w jakiś nie­od­gad­nio­ny spo­sób sta­wał się – na bie­żą­co – rze­czy­wi­sto­ścią. Pa­trzy­łem więc na ko­lej­ne ob­ra­zy, od­wra­ca­łem ko­lej­ne kart­ki i wi­dzia­łem sa­me­go sie­bie, gdy to robię. Istne sza­leń­stwo. To była mapa, zro­zu­mia­łem, lecz mapa nie­zno­szą­ca sprze­ci­wu. Lę­ka­łem się zbo­czyć z trasy. Książ­ka pro­wa­dzi­ła mnie za­tę­chły­mi, za­ku­rzo­ny­mi ko­ry­ta­rza­mi, pod­po­wia­da­ła, kiedy skrę­cić, które drzwi uchy­lić. W oszo­ło­mie­niu prze­mie­rza­łem mrocz­ne cze­lu­ście (dawno już nie przy­po­mi­na­ją­ce zwy­kłych piw­nic) w zgo­dzie z ilu­stro­wa­ną in­struk­cją. Wresz­cie, gdzieś z przo­du, do­strze­głem wątłą po­świa­tę. Za­nu­rzy­łem się w ostat­nią wnękę i oto byłem u celu.

Roz­rzu­co­ny na ścia­nie ol­brzy­mi Po­szu­ki­wacz ja­rzył się bla­dy­mi od­cie­nia­mi czer­wie­ni. Jego żywa tkan­ka wże­ra­ła się w twar­dy mur, prze­ni­ka­ła litą struk­tu­rę, zmie­nia­jąc w coś gąb­cza­ste­go i wil­got­ne­go.

Naj­bar­dziej za­awan­so­wa­na ze zna­nych istot wpa­try­wa­ła się we mnie setką oczu na słup­kach. Roz­la­ne ciało prze­cho­dzi­ły skur­cze, blade iskry prze­pły­wa­ły pod prze­zro­czy­stą po­wierzch­nią skó­ro­po­dob­nej błony. Ku środ­ko­wi forma nie­zwy­kłej isto­ty tę­ża­ła, po­ja­wia­ły się fałdy i zgru­bie­nia, a w samym jej cen­trum roz­wie­ra­ła się sze­ro­ko ol­brzy­mia gar­dziel, która lek­kim łu­kiem wio­dła w głąb ścia­ny. We­wnątrz wi­dzia­łem mię­si­sty ko­ry­tarz nik­ną­cy gdzieś w za­mglo­nej, ciem­nej nie­skoń­czo­no­ści. Jeśli Po­szu­ki­wacz wy­da­wał ja­kieś dźwię­ki, to nie byłem w sta­nie ich usły­szeć, lecz czu­łem… coś. Cią­gły prze­pływ ko­mu­ni­ka­tów. Myśli tego ci­snę­ły mnie w łeb, roz­py­cha­ły się w czasz­ce, pod­po­wia­da­jąc nie­zro­zu­mia­łe ob­ra­zy. Ono chcia­ło, żebym… żebym ja…

Wtedy… Tego było dla mnie za wiele.

Ucie­kłem stam­tąd w pa­ni­ce, po­zo­sta­wia­jąc za sobą nie­zwy­kłą książ­kę, Po­szu­ki­wa­cza i wszyst­kie ta­jem­ni­ce świa­ta. Ty­sią­ce pytań ob­sia­dły mnie jak muchy. Czego John ode mnie ocze­ki­wał? Że wlezę w to coś? Prze­no­sząc się cho­le­ra wie dokąd, na nie wia­do­mo jak długo? Kim bym się tam stał? Co na mnie cze­ka­ło? O czym ja w ogóle my­śla­łem? Jak można coś ta­kie­go trak­to­wać po­waż­nie?

Po­trze­bo­wa­łem kilku dni, by ochło­nąć. Za­czą­łem ża­ło­wać, że nigdy nie po­pa­trzy­łem, co znaj­do­wa­ło się na ostat­niej stro­nie książ­ki. Ze­braw­szy się póź­niej w sobie, chcia­łem po nią wró­cić, nigdy już jed­nak nie udało mi się od­na­leźć tam­te­go bu­dyn­ku. Znu­żo­ny sze­re­giem nie­uda­nych prób uda­łem się nawet do ad­mi­ni­stra­cji, gdzie usły­sza­łem, że ów numer nie ist­nie­je – nie było go na żad­nych pla­nach, nie wid­niał w re­je­strach. Roz­chi­cho­ta­na urzęd­nicz­ka nie mogła się na­dzi­wić, dla­cze­go zo­stał po­mi­nię­ty w roz­bu­do­wie.

Teraz, wiele lat póź­niej, myślę, że to był test, a ja go naj­zwy­czaj­niej ob­la­łem. Zbyt byłem wgry­zio­ny w przy­ziem­ność, zbyt ści­sła była nasza sym­bio­za, bym po­tra­fił ją od­rzu­cić. Nigdy już nie spo­tka­łem sta­re­go Johna ani żad­nych Po­szu­ki­wa­czy, mój świat po­wró­cił do normy. Gdy pa­trzę na te wy­da­rze­nia z dy­stan­su, nie wy­da­je mi się, by John był upo­śle­dzo­ny. Przy­pusz­czam, że gó­ro­wał wręcz nad nami in­te­lek­tem, nie wie­dział tylko, jak zni­żyć się do na­sze­go po­zio­mu, jak do nas prze­ma­wiać, byśmy go zro­zu­mie­li. Robił to więc na swój wy­jąt­ko­wy spo­sób – po­przez ob­ra­zy. Zro­zu­mia­łem, że to nie ja czy­ni­łem mu uprzej­mość, spę­dza­jąc z nim czas. Nie ja wy­bra­łem jego, lecz on mnie.

Chciał­bym, żeby ta hi­sto­ria miała ja­kieś szczę­śli­we za­koń­cze­nie. I może nawet, w ja­kimś sen­sie, ma. John wy­da­rzył się jak wszyst­ko w tym mie­ście – za­ja­śniał nagle in­ten­syw­nym pło­mie­niem, by rów­nie szyb­ko roz­pły­nąć się w ni­cość. Zo­sta­wił mnie jed­nak z pewną ważną od­po­wie­dzią – otóż nie byłem ma­rzy­cie­lem. Nie byłem taki jak on. Mo­głem wresz­cie oddać się zwy­kłe­mu, spo­koj­ne­mu życiu, za­cząć nowy roz­dział.

Ko­niec koń­ców, tak wła­śnie uczy­ni­łem.

A jed­nak ta utra­co­na szan­sa prze­śla­du­je mnie po dziś dzień. Kim był John? Ha­lu­cy­na­cją? Wy­two­rem mojej obar­czo­nej po­czu­ciem winy pod­świa­do­mo­ści? A może du­chem in­ne­go świa­ta, o umy­śle oka­le­czo­nym mię­dzy­wy­mia­ro­wą wę­drów­ką? Samo my­śle­nie o tym wzbu­dza­ło we mnie ner­wo­wy chi­chot. Nie wie­rzy­łem w duchy, anio­ły i inne gusła, a już z całą pew­no­ścią nie są­dzi­łem, że gdyby ist­nia­ły, to mia­ły­by mi co­kol­wiek do po­wie­dze­nia. Pew­nych rze­czy nie wy­pa­da­ło jed­nak nie roz­wa­żać.

Jak­kol­wiek by jed­nak nie było, raz w roku, wła­śnie wtedy, gdy je­sień naj­moc­niej zgnia­ta­ła mnie mo­krym, sza­ro­bu­rym znie­chę­ce­niem, znaj­do­wa­łem na ku­chen­nym stole nie­wiel­kie za­wi­niąt­ko z sza­re­go pa­pie­ru. W środ­ku zaś nie­zmien­nie cze­ka­ło na mnie pół por­cji go­rą­cych pie­czo­nych kasz­ta­nów.

Tych naj­lep­szych na świe­cie.