Apokalipsa wg McCammona, czyli atomowy grzyb Dobrego i Złego

Uwaga: recenzja może zawierać spoilery.

O czym jest “Łabędzi śpiew”? O nuklearnej apokalipsie. Wskutek lawiny wydarzeń, spowodowanej wybuchem miny jądrowej w Bejrucie, spełnił się najgorszy koszmar ludzkości. Rosjanie i Amerykanie wystrzelili w siebie nawzajem swoje rakiety. Cały świat wali się w gruzy, większość miast zostaje starta z powierzchni ziemi… Te wielkie wydarzenia poznajemy śledząc losy kilkorga bohaterów: wędrownego zapaśnika Josha, niespełna rozumu nowojorskiej bezdomnej zwanej Siostrą, dziewczynki Swan uciekającej wraz z matką od złego ojczyma, zakochanego w grach komputerowych Rolanda chroniącego się w bunkrze mającym zapewniać przetrwanie, dowodzącego tymże bunkrem emerytowanego pułkownika lotnictwa Jamesa Macklina.

Przez pierwszy tom książki przewija się także sporo postaci drugoplanowych, jak prezydent Stanów Zjednoczonych, właściciel stacji benzynowej gdzieś w Kansas, psychopatyczny morderca – uciekinier z zakładu psychiatrycznego w Kolorado, właściciel sklepu obuwniczego z Detroit w delegacji, dilerka narkotyków z Kalifornii czy samotnik z gór Pennsylwanii.

Ich losy splatają się w wielką panoramę śmierci, zniszczenia i rozpaczy.

O czym jest “Łabędzi śpiew”? O walce dobra ze złem. To przecież diabeł przyczynia się do powstawania wszelkiego zła na świecie. Tutaj też się pojawia. Początkowo jako przybierający postać zmarłych o inicjałach D.H. (czyli, jak mniemam, „Devil Himself”– „diabeł we własnej osobie”), by później wyjść z cienia i awansować na „Przyjaciela” złych ludzi. Ale on działa zza kulis – do pomocy ma byłego wojskowego opanowanego żądzą władzy czy marzącego o byciu rycerzem młodziana, dla którego „rycerstwo” sprowadza się do stosowania wymyślnych tortur. A jasna strona? A jakże – odpowiada. Obdarzając dziewczynę życiodajną siłą pobudzającą do rośnięcia rośliny, zsyłając magiczny artefakt, pierścień-koronę, służący jako źródło profetycznych wizji, drogowskaz, tłumacza, a nawet broń. Jest i kończąca książkę ostateczna bitwa Dobra ze Złem, mająca zdecydować o ewentualnym całkowitym zniszczeniu Ziemi.

O czym jest „Łabędzi śpiew”? O nadziei. O tym, że człowiek jest w stanie przetrwać wszystko. Że wystarczy naprawdę niewiele – dobre słowo, jabłko, urywek melodii – by nie poddać się rozpaczy i przerażeniu. Że zawsze znajdzie się ktoś, kto poprowadzi, pomoże, a nawet… uczyni cud. Wystarczy się tylko nie poddawać.

W takim razie – jaki jest „Łabędzi śpiew”? Narracyjnie – bardzo podobny do „Bastionu” Kinga. Obie powieści mają w tle wielką katastrofę i setki milionów ofiar, w obu mamy wątki nadprzyrodzone, w obu – grupę „prawych wojowników” przeciwstawiających się Diabłu we własnej osobie, jest osada stająca się „zalążkiem” prawdziwej Ameryki.

Aż musiałem sprawdzić daty wydań – to jednak McCammon (mocno) inspirował się Kingiem.

Kompozycyjnie – powieść podzielona jest przez polskiego wydawcę na dwa tomy. Akcja pierwszego skupia się na kilku miesiącach po atomowym holokauście i przedstawia w miarę realistyczny opis społeczeństwa po olbrzymim wstrząsie. Chaos, anarchia, desperackie próby przeżycia za wszelką cenę… Akcja drugiego tomu dzieje się siedem lat po wydarzeniach z tomu pierwszego, podczas nuklearnej zimy. Tu wydarzenia osnute są wokół „questu” jak z „Władcy Pierścieni” – ocalić pierścień i wskrzesić cywilizację z pomocą drużyny dobrych ludzi.

Co mi się nie podoba? Amerykański „hurraoptymizm” i naiwny idealizm. No bo przecież – wystarczy Diabłu spojrzeć w oczy, a zrejteruje. Wystarczy zabić dowódcę grabieżczej armii, a wszyscy jego żołnierze rozpierzchną się na cztery wiatry. Wystarczy wyhodować kukurydzę, a spontanicznie powstanie demokracja. Hmmmm… chyba jednak jestem większym pesymistą niż autor.

Co ponadto? Postacie są jednowymiarowe, poruszające się jak tramwaje po torach. Ani w lewo, ani w prawo, tylko prosto do celu, bez zawahań czy rozterek. Dobrzy to dobrzy, źli to źli – od początku do końca. Szczątkowe życie wewnętrzne okazują tylko pułkownik Macklin i Siostra, no, może jeszcze prezydent USA i prostytutka Sheila.

No i ta łopatologia. Przykład – schorzenie zwane „maską Hioba”. Wywołane promieniowaniem powstanie „kokonu” na twarzy skutkuje przemianą oblicza. I oczywiście – piękne, anielskie facjaty mają ci dobrzy, odrażające – ci źli.

Pomarudziłem, ale „Łabędzi śpiew” to naprawdę dobra książka – wciągająca, wzruszająca, czasem zmuszająca do myślenia. Napisana jest sprawnie, akcja toczy się wartko, bez przestojów, wątki gładko się przeplatają.

I uwaga  na koniec – nie dajcie się zwieść! Choć w „Łabędzim śpiewie” wybuchają bomby atomowe, trup ściele się gęsto, dużo jest brutalności i cierpienia, to przecież jest… bajka. Bajka o tym, że Dobro zawsze zwycięża Zło.

Ci, którzy tam byli i wszystko widzieli, opowiedzieli o tym swoim dzieciom i wnukom. Baśń snuła się przy świecach w ciepłych domach, lecz powtarzali ją nawet przechodnie na ulicy, gdzie paliły się latarnie i gwiazdy znów zachęcały do marzeń.