Nakręcana Dziewczyna. Paolo Bacigalupi. - może nie recenzja, ale co w czytelniku wzbudziła

Ładna okładka, grube tomisko. Kupując można czuć dobrze zainwestowane 49 czy 55 polskich przedkalorycznych. Książka stanowi połączenie powieści „Nakręcana dziewczyna", ze zbiorem opowiadań z wcześniejszego okresu, które przyniosły autorowi sławę za oceanem (a może i dwoma). W powieści rozwinięta została wizja świata, która pojawiła się już w utworach wcześniejszych (Kaloriarz, Łowca tamaryszków, Człowiek z żółtą kartą), jednak o ile opowiadania koncentrują się na szkicach „apokalipsy ekologicznej", które mogą nieco drażnić osoby nie dzielące tych wizji, to w powieści widać stopniowe przechodzenie z opisu świata postapokaliptycznego w stronę intryg szpiegowskich i komentarzy społecznych.

Wspólnym rysem niemal wszystkich bohaterów Bacigalupiego jest uchodźctwo. Część wyruszyła w poszukiwaniu lepszego świata, lub po prostu szansy na przetrwanie. Tuła się, wygnana krwawymi rozruchami, głodem dziesiątkującym całe narody, czy też wykonując zadania w służbie nowych Kompanii Handlowych. Inni stali się uchodźcami bez ruszania się z miejsca. To ich ojczyzna, świat, cywilizacja opuściła ziemie, na której mieszkają. Zmiany klimatyczne, katastrofy genetyczne, zmiana układu sił politycznych sprawiły, że dzielą wspólne dla wszystkich uchodźców uczucia wyobcowania, lęku i tymczasowości. Kreowane światy są dogłębnie pesymistyczne, niemal doszczętnie odarte z piękna i nadziei.

Dla miłośników „twardej" fantastyki naukowej znaczącym brakiem może być wybiórcze potraktowanie technologii, które „przetrwały" kataklizm. Jedynym akumulatorem energii jaki przetrwał na świecie są supersprężyny, na bieżąco wytwarzany i doskonalony produkt nano i biotechnologii. Jednak są one „nakręcane" wyłącznie siłą mięśni (głównie Megadontów – sztucznych tworów inżynierii genetycznej). Komputery napędzane są jedynie „nożnie", niczym dziewiętnastowieczne maszyny do szycia. W tajemniczy sposób zniknęła umiejętność konstrukcji ogniw słonecznych, siłowni wiatrowych i pływowych, elektrowni wodnych. Ludzkość straciła zdolność budowy akumulatorów i baterii elektrycznych, natomiast znakomicie rozwija się „podziemie" manipulujące w zaawansowany sposób genami. Można stworzyć od podstaw „nowego człowieka" odpornego na wszystkie choroby świata i dysponującego nieludzkimi możliwościami, ale nie można wynaleźć szczepionek i lekarstw dla zwykłych ludzi. Z drugiej strony, dzięki tym uproszczeniom powstał świat unikalny, naznaczony specyficznym urokiem upadku i odrodzenia z popiołów.

Zagłębiając się w powieść, można odnieść wrażenie, że przedstawiony świat nie różni się od naszego aż tak, jak mogłoby się początkowo wydawać. Niemal wszystkie opisywane technologie i urządzenia istnieją obecnie, jeżeli nie w produkcji to w zapowiedziach różnych firm i laboratoriów (może poza Cheshireami). Jednak, dzięki temu przedstawiona rzeczywistość staje się jeszcze bardziej przerażająca. Nie jest światem przyszłości, jest naszym światem, który potknął się w biegu po „więcej". Czytając opowiadania i początek powieści można dostrzec przesłanie, które u mnie przybrało postać hipotetycznego dialogu między bogaczem i biedakiem. Dialogu, który unosił się ponad czytanymi zdaniami.

„ – To straszne, – bogacz w rozpaczy rwie włosy z głowy – nadciąga koniec świata, globalna zagłada.

– Koniec świata? – zainteresował się biedak. – I co się stanie?

– Nie będzie prądu, gazu, ropy. Zamilkną telefony, radio i telewizja. Nie będzie zasięgu. Internet stanie się głuchy i jałowy. Upadną fabryki, szkoły, handel. Cywilizacja umrze. Ludzie będą na ulicy umierać z głodu, chorób i pragnienia. Będą gotowi do najgorszych zbrodni w zamian za czarkę ryżu. Będą pracować ponad siły od świtu do zmierzchu za prawo wygrzebania czegoś do jedzenia z odpadków. Będą walczyć o odchody, którymi mogliby napalić w piecu i kawałek folii zastępujący im dom.

– Przesadzasz. – Biedak wzruszył ramionami. – Co to za koniec świata, skoro po nim wszystko będzie tak jak do tej pory.„

Udało się jednak Bacigalupiemu nie popaść w natarczywy dydaktyzm. Poza pojawiającą się w drugiej części powieści pochwałą ideologicznych bojówek nawracających niewiernych pałkami, przedstawia on głównie barwne opisy sytuacyjne, pozostawiając wyciągnięcie wniosków czytelnikowi. Co ciekawe, wydaje się, że czytelnicy wychowani w różnych kulturach, mogą z tych samych zdarzeń wyciągnąć odmienne interpretacje, zależne od wyznawanych zasad i poglądów. Z jednej strony można to uznać za chęć przypodobania się jak największej rzeszy czytelników, jednak równocześnie umożliwia

ciekawe eksperymenty polegające na próbie wczuwania się w (dość jednoznacznie określone) role członków innych kultur.

Dla Europejczyka ciekawym efektem może być spojrzenie na świat z innej perspektywy. Konflikt między bogatą północą i biednym południem nie jest tu konfliktem Europy czy Ameryki z Afryką i Azją. Jest konfliktem pomiędzy bogatymi, ekspansywnymi chińczykami a biedniejszymi, lecz dumnymi i sprawiedliwymi ludami południowej Azji. Europa w powieści praktycznie nie istnieje. Może nawet gdzieś jest taki kontynent, jednak równie odległy i mało znaczący dla opisywanego społeczeństwa, jak księżyce Jowisza. Ameryka leży na peryferiach przedstawionego świata. Jest krainą, gdzie wylęgło się wszelkie zło gnębiące ludzkość. Mityczną Puszką Pandory, skąd ciekawość i chciwość przyniosła światu zagładę, gdzie zło wciąż się czai, aby rozlać ponownie, gdy tylko upadną bariery izolacji. Z biegiem stron wizja świata staje się jednak coraz bardziej czarno-biała. Szlachetni, mądrzy Tajowie przeciwstawiani są złemu, chciwemu i samolubnemu światu zewnętrznemu: chińczykom i „farangom" – obcym.

W ostatnich akapitach Autor daje nadzieję „nowym ludziom" na przemianę z bezpłodnego produktu inżynierii genetycznej w pełnoprawny gatunek. Właśnie ta nadzieja stanowi doskonałe zamknięcie. Być może powstaną nowe tomy, tytułowa „nakręcana dziewczyna" wyruszy w poszukiwaniu raju nakręcanek a guru inżynierii genetycznej zapewni im przyszłość, jednak jest to równocześnie zapowiedź kresu „starego człowieka". Jego czas mija. W brutalnym świecie doboru naturalnego przetrwa osobnik i gatunek lepiej przystosowany. I nie będziemy to my.